Γράφει ο Μανώλης Κάρλας
Η Ευρωπαϊκή Ένωση προωθεί και στηρίζει και κατά τη νέα προγραμματική περίοδο 2021-2027 τα τοπικά σχέδια Ανάπτυξης με πρωτοβουλία και συμμετοχή των τοπικών κοινωνιών με δράσεις Δημόσιες και Ιδιωτικές.
Τα προγράμματα αυτά υιοθετούνται με την πεποίθηση ότι η μετάβαση μέσω τοπικών στρατηγικών σε ένα μίγμα πολιτικής που θα περιλαμβάνει παρεμβάσεις που σχετίζονται τόσο με την υποστήριξη των αναπτυξιακών δυνατοτήτων όσο με την παροχή κατάρτισης, δράσεις Κοινωνικής ενσωμάτωσης αλλά και στοχευμένες δράσεις για ευάλωτες ομάδες αποτελεί βασική προτεραιότητα και επιτακτική ανάγκη.
Επί πλέον , δεδομένης της διαφοροποίησης των αναγκών των αγροτικών , ιδιαίτερα, περιοχών αλλά και των απρόβλεπτων γεγονότων και φαινομένων όπως η πανδημία COVID19, οι πυρκαγιές και οι επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής που έχουν δημιουργήσει αρνητικά δεδομένα στις περιοχές αυτές , ιδιαίτερη έμφαση επιβάλλεται να δοθεί στην ανάπτυξη συνεργατικών δράσεων και πρωτοβουλιών με κοινωνική και περιβαλλοντική διάσταση.
Βασικά στοιχεία των τοπικών στρατηγικών σε αυτήν την Προγραμματική Περίοδο είναι και η υλοποίηση δράσεων σύμφωνα με τους στόχους της Πράσινης Συμφωνίας (Green Deal) της Πράσινης Βίβλου για την Αγροτική Ανάπτυξη , η Καινοτομία για την αντιμετώπιση των κοινωνικο-οικονομικών προβλημάτων , η προώθηση της κυκλικής οικονομίας, η αξιοποίηση των ΤΠΕ και η ανάπτυξη των πολιτικών των Έξυπνων Χωριών ( Smart villages) για την ολοκληρωμένη αντιμετώπιση χρόνιων προβλημάτων μικρών υπο- περιοχών των περιοχών Leader και ΤΑΠΤοΚ .
Αναλυτικότερα :
Ο 5ος στόχος Πολιτικής της ΕΕ που αποτελεί επίσης στόχο της Ελλάδας και φυσικά της Περιφέρειας Βορείου Αιγαίου οραματίζεται μία Ευρώπη πιο κοντά στους Πολίτες μέσω της προώθησης της βιώσιμης και ολοκληρωμένης ανάπτυξης , των αστικών , αγροτικών και παράκτιων περιοχών καθώς και μέσω της στήριξης Τοπικών Πρωτοβουλιών (Ολοκληρωμένες Χωρικές Επενδύσεις-ΟΧΕ-και Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία των Τοπικών Κοινωνιών-ΤΑΠΤοΚ-).
Η υλοποίηση της συγκεκριμένης αυτής πολιτικής χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης (ΕΤΠΑ) και στο Βόρειο Αιγαίο έχει προγραμματισθεί να συνεισφέρει 102.249.585 Ευρώ, στα πλαίσια του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027.
Ένα άλλο Αναπτυξιακό Πρόγραμμα Τοπικής Ανάπτυξης για το Βόρειο Αιγαίο, ανεξάρτητο και πέραν των πόρων του ΕΣΠΑ 2021-2027 είναι το LEADER που αποτελεί Περιφερειακό Πρόγραμμα του Υπουργείου Αγροτικής Ανάπτυξης και Τροφίμων (ΥΠΑΑΤ) που διαχειρίζεται πόρους του Ευρωπαϊκού Γεωργικού Ταμείου Αγροτικής Ανάπτυξης (Ε. Γ.Τ.Α.Α.) στα πλαίσια της Κοινής Αγροτικής Πολιτικής (ΚΑΠ) της περιόδου 2021-2027 .
Ειδικότερα:
Α) Η Τοπική Ανάπτυξη με Πρωτοβουλία Τοπικών Κοινοτήτων (ΤΑΠΤοΚ) αποτελεί εργαλείο ολοκληρωμένης χωρικής ανάπτυξης για τον σχεδιασμό και την υλοποίηση τοπικής στρατηγικής και αντιμετώπισης των τοπικών , κοινωνικών , περιβαλλοντικών και οικονομικών αναγκών με δράσεις ιδιωτικές και δημόσιες.
Υλοποιείται στο πλαίσιο του ΠΕΠ Βόρειο Αιγαίο 2021-2027 με πηγές χρηματοδότησής του το ΕΤΠΑ και το Ευρωπαϊκό Κοινωνικό Ταμείο (ΕΚΤ).
Το ΤΑΠΤοΚ περιλαμβάνει ολόκληρο το Νομό Σάμου σε χωριστά όμως υποπρογράμματα.
Ενδεικτικές δράσεις του ΤΑΠΤοΚ της Σάμου είναι τα εξής:
1) Δημόσιες Επενδύσεις
- Ανάπλαση δημόσιων χώρων (ΕΤΠΑ)
- Διαχείριση απορριμάτων -ανακύκλωση(ΕΤΠΑ)
- Ανάδειξη δημόσιας τουριστικής περιουσίας(ΕΤΠΑ)
- Αναβάθμιση ψηφιακών υπηρεσιών (ΕΤΠΑ)
- Ανάδειξη πολιτιστικής και φυσικής κληρονομιάς(ΕΤΠΑ).
2) Ενίσχυση επιχειρηματικότητας(ΕΤΠΑ και ΕΚΤ)
3) Τοπικές δράσεις ενίσχυσης της απασχόλησης – άνεργοι, ευάλωτες ομάδες κλπ-( ΕΤΠΑ και ΕΚΤ).
Β) Το LEADER είναι επίσης πρόγραμμα τοπικής ανάπτυξης με πρωτοβουλία των τοπικών κοινοτήτων με δράσεις ομοίως δημόσιες και ιδιωτικές.
Χρηματοδοτείται από το Ευρωπαϊκό Γεωργικό Ταμείο Αγροτικής Ανάπτυξης ( Ε. Γ. Τ. Α..Α.) στα πλαίσια του Στρατηγικού Σχεδίου της ΚΑΠ 2023-2027.
Μία από τις βασικές αρχές της πολιτικής LEADER είναι η εφαρμογή μιας ολοκληρωμένης στρατηγικής για την επίτευξη στόχων σε διαφορετικούς κλάδους και τομείς.
Επομένως η αναπτυξιακή στρατηγική αυτού του σχεδίου πρέπει να έχει πολυτομεακό χαρακτήρα και να συμβάλει στην επίτευξη λύσεων σε τοπικά αναπτυξιακά προβλήματα διαφόρων τομέων μέσω δράσεων που λειτουργούν συμπληρωματικά και συνεργατικά μεταξύ τους.
Ως εκ τούτου οι στρατηγικοί στόχοι των τοπικών αναπτυξιακών στρατηγικών LEADER θα πρέπει να εξυπηρετούν συγκεκριμένους θεματικούς στόχους που είναι ενδεικτικά οι εξής:
- Ενίσχυση της διαφοροποίησης της οικονομίας( μεταποίηση και αγροδιατροφή, ενίσχυση των επιχειρήσεων για τη βελτίωση της ελκυστικότητας κάθε περιοχής)
- Εκπαίδευση του τοπικού πληθυσμού
- Ενδυνάμωση του τοπικού κοινωνικού ιστού μέσω κοινωνικών δράσεων
- Βελτίωση της ποιότητας ζωής του τοπικού πληθυσμού και ευάλωτων ομάδων
- Διατήρηση και βελτίωση των πολιτιστικών στοιχείων της κάθε περιοχής
- Προστασία και ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος
- Ανάπτυξη της δικτύωσης , της συνεργασίας και της καινοτομίας.
Μεταξύ των προγραμμάτων ΤΑΠΤοΚ και LEADER υπάρχει επαλληλία, λειτουργική αλληλοκάλυψη και διασύνδεση στόχων και δράσεων. Αυτό σημαίνει ότι, οικοδομώντας ένα τοπικό αναπτυξιακό σχέδιο σε κάθε νησί με συνέργειες και συνεργασίες όλων των παραγωγικών φορέων και των ενεργών πολιτών της περιοχής, μπορούμε να βρούμε για κάθε δράση και πρόταση ειδική χρηματοδότηση είτε από το LEADER είτε από το ΤΑΠΤοΚ είτε από έναν ή περισσότερους από τους πέντε πολιτικούς στόχους -Προγράμματα του ΕΣΠΑ 2021-2027, ενώ αναγκαίες δράσεις που δεν είναι επιλέξιμες από τα ευρωπαϊκά προγράμματα να καλυφθούν από εθνικούς πόρους .
Το θεμελιώδες και βασικό ζητούμενο είναι να δημιουργήσουμε βήμα- βήμα και όλοι μαζί ένα αναπτυξιακό σχέδιο που να αξιοποιεί τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα και τους κάθε μορφής και είδους πόρους του νησιού μας που θα αναπτύσσει και θα στηρίζει νέες θέσεις εργασίας με συνέργειες μεταξύ των διαφόρων Τομέων της Οικονομίας με εξωστρέφεια, καινοτομία και αειφορία.
Πρέπει, πάση θυσία, να αποφύγουμε να δαπανήσουμε τους πόρους του LEADER και του ΤΑΠΤοΚ σε έργα εντυπωσιασμού, αλλά στείρα (μη παραγωγικά) και ασύνδετα μεταξύ τους ακόμα κι αν αυτά δίνουν την εντύπωση ότι λύνουν έστω και περιστασιακά υπαρκτά προβλήματα στα χωριά μας και στις πόλεις κάνοντας την ζωή των κατοίκων παροδικά ανθρωπινότερη. Δεν πρέπει, σε καμμιά περίπτωση, να υποκύψουμε για μια ακόμα φορά στη λογική και στον άγονο πειρασμό των μικροεξυπηρετήσεων και στα μικροεργάκια που εξασφαλίζουν ψήφους αλλά όχι την περιπόθητη ανάπτυξη .
Ο στόχος πρέπει να είναι έργα παραγωγικά που να βοηθούν την καθημερινότητα αλλά να αποτελούν ταυτόχρονα και το προζύμι δημιουργίας νέων θέσεων εργασίας με ποιότητα και ασφάλεια ώστε να παραμείνουν νέοι άνθρωποι στα νησιά αναπτύσσοντας δυναμικά την οικονομία και το μέλλον του τόπου, αντιμετωπίζοντας τις δύο βασικές προκλήσεις που έχουμε: χαμηλά εισοδήματα, μη βιώσιμη επιχειρηματικότητα, δημογραφική αποψίλωση.
Σημαντικό επίσης πρόταγμα είναι ο συνδυασμός των αναπτυξιακών μας προτάσεων με το ισχύον Περιφερειακό Πλαίσιο Χωροταξικού Σχεδιασμού με στόχο την αμφίπλευρη και αμφίδρομη ενσωμάτωση των επί μέρους δράσεων στην γενικότερη αναπτυξιακή φιλοσοφία του τόπου.
Παράλληλα θα πρέπει κατά την φάση της διαβούλευσης να οριοθετηθούν και να προβλεφθούν σωστά οι διάφορες επί μέρους δράσεις ώστε να συμπεριληφθούν στα σχετικά οργανογράμματα των προγραμμάτων ως επιλέξιμες και επιδοτήσιμες δαπάνες.
Το βασικό λοιπόν δεν πρέπει να είναι μόνο η μόχλευση πόρων αλλά κατά προτεραιότητα και κυρίως , ένα σωστό συμμετοχικό αναπτυξιακό σχέδιο , σχέδιο ζωής και προόδου για τα νησιά μας.
Χρειάζεται ΕΝΙΑΙΑ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΗ και σωστή αξιοποίηση των πόρων για να αλλάξουν επιτέλους επί τα βελτίω τα πράγματα στον τόπο μας και να μείνουν τα παιδιά μας στις πατρογονικές μας εστίες.
Να εντάξουμε ό,τι ταιριάζει στο LEADER ,ό,τι αρμόζει στο ΤΑΠΤοΚ και ό,τι πλεονάζει από τον αναπτυξιακό μας σχεδιασμό θα το προσαρμόσουμε στο ΕΠΑ 2023 και 2024-26 ή σε κάποιο από τα προγράμματα -στόχους του ΕΣΠΑ.
Και βέβαια για να είναι οι προτάσεις μας γόνιμες και παραγωγικές πρέπει να συνδέονται μεταξύ τους και να συμπληρώνει, ει δυνατόν, και να υποστηρίζει, η μία την άλλη ώστε να προκύπτει συνολικά ένα λειτουργικό συγκύτιο που θα εξυπηρετεί πολυεπίπεδα και δυναμικά τις ανάγκες της τοπικής κοινωνίας και παράλληλα θα βρίσκεται όσο το δυνατόν πλησιέστερα προς τις προσδοκίες και τα όνειρά της.
Χρειάζονται δικτύωση και επαλληλία:
Α. Αν το όνειρό μας είναι να αξιοποιήσουμε δράσεις και έργα έχοντας κεντρικό μας άξονα τους δρόμους και τα μονοπάτια του κρασιού της Σάμου πρέπει να στηρίξουμε τον πρωτογενή τομέα ,αλλά και την μεταποίηση , τον πολιτισμό , την ιστορία και τις παραδόσεις μας που έχουν να κάνουν με το κρασί και να τα συνδυάσουμε όλα αυτά με εξωστρέφεια , ευρηματικότητα και καινοτομία με την αγροδιατροφή και την μορφή και το περιεχόμενο του τουριστικού μας προϊόντος.
Μαζί με το κρασί ας δούμε και την υπόλοιπη αγροτική οικονομία: τα πορτοκάλια και τα άλλα εσπεριδοειδή, τα αρωματικά φυτά , το μέλι, τις τοπικές ποικιλίες άγριων μανιταριών και τις πανάρχαιες ποικιλίες κρεμμυδιών , αχλαδιών και σύκων , η κνίσα από τα επιχώρια αμνοερίφια, οι εξαίρετες γεύσεις από τα επιχώρια προϊόντα της βιολογικής μας κτηνοτροφίας- η πολύγευστη μυζήθρα της Σάμου, η αρχέγονη καθούρα της Ικαρίας και το γνήσιο καλαθάκι των Φούρνων – καθώς και της ελεύθερης αλλά και της ελεγχόμενης πτηνοτροφίας , ακόμη και τα αγριογούρουνα που από καταστροφείς των καλλιεργειών θα μπορούσαν να γίνουν τμήμα της τοπικής παραγωγής. Ολα τα παραπάνω και ακόμη περισσότερα σε χίλιες δυο παραλλαγές και παραδοσιακές μορφές με ευρηματικότητα, καινοτομία και ποιότητα στο τραπέζι για επιτόπιους και διαδικτυακούς επισκέπτες .
Από το πακέτο της ευεξίας δεν θα μπορούσε να λείπει η μοναδική φύση του νησιού όπου στα μονοπάτια της ιστορίας και της ζωής των ξωμάχων και των ανθρώπων του Θεού , της αναζήτησης και της μοναξιάς, στις ποδηλατικές διαδρομές με τα θεσπέσια ξάγναντα για ξεκούραση και ρεμβασμό, η συνδυαστικά περιήγηση στους αρχαιολογικούς τόπους και στα μοναστήρια στα απάτητα ψηλά βουνά, οι επισκέπτες μας θα βρουν ένα διαφορετικό περιεχόμενο στις διακοπές τους, από την απλή ξεκούραση.
Β. Αν στα σχέδιά μας είναι ο Πυθαγόρας πρέπει να αναδείξουμε τη φιλοσοφία του και παράλληλα την Πυθαγόρεια διατροφή σαν τρόπο ζωής και βιωματική προσέγγιση στους αυθεντικούς και γνήσιους καρπούς της σαμιακής γης και στο περίφημο σαμιώτικο κρασί με την δίκαια κούπα, τον τόπο που γεννήθηκε και έζησε τα παιδικά του χρόνια, την περιώνυμη σπηλιά του Κέρκη που τον φιλοξένησε διωκόμενο και τις τοπικές και υπερτοπικές του διαδρομές από τη Σάμο μέχρι την Βαβυλώνα και την Αίγυπτο ως τον Τάραντα και το Μεταπόντιο της Μεγάλης Ελλάδας στην σημερινή Ιταλία. Και μαζί με τον πασίγνωστο σε όλα τα μήκη και πλάτη της γης Πυθαγόρα, να προσθέσουμε τον Επίκουρο και την Επικούρεια στάσης ζωής και φιλοσοφίας. Συνδυαστικά θα μπορούσαν να αναδειχτούν τα άλλα μοναδικά μνημεία, θαύματα της τεχνολογίας και της επιστήμης που είχαν αναπτύξει οι πρόγονοι μας όπως το Ηραίο και το Ευπαλίνιο, αλλά και τα αρχαία ορυχεία, το παλαιοχριστιανικό κοιμητήριο και άλλα εμβληματικά μνημεία σε ένα ενιαίο σύνολο που θα απευθύνεται ιδιαίτερα στους λάτρεις της αρχαίας ελληνικής φιλοσοφίας και επιστήμης
Γ. Ως τρίτο άξονα δεν θα πρέπει να ξεχάσουμε τη θάλασσα και τη μοναδική ναυτική παράδοση με ανάδειξη του μουσείου του Ηραίου και των ταρσανάδων στο Καρλόβασι και τον Αγιο Ισίδωρο, το καταδυτικό πάρκο Μαραθοκάμπου, την ανάδειξη του Αρχιπελάγους που ασχολείται με την παρακολούθηση των θαλάσσιων οικοσυστημάτων και φέρνει σπουδαστές από όλο το κόσμο, τον αλιευτικό τουρισμό που να στηρίζει την επαγγελματική αλιεία και βέβαια τον ναυταθλητισμό αξιοποιώντας με πολλούς τρόπους τις μοναδικές θάλασσες.
Νους υγιής εν σώματι υγιή έλεγαν οι πρόγονοι μας και η Σάμος μπορεί να είναι ένας κρίκος στο μοναδικό περιδέραιο ευεξίας και ευζωίας που συνθέτουν τα νησιά μας
Όμως σε ένα τέτοιο σχέδιο δεν πρέπει να αισθάνονται ότι μένουν απ’ έξω οι μόνιμοι κάτοικοι. Αντίθετα βρίσκονται στο κέντρο γιατί θα πρέπει να ωφεληθούν από τη πρόσθετη δραστηριότητα ώστε να βελτιωθούν τόσο το εισόδημα τους, όσο και η ποιότητα ζωής τους. Και αυτό θα γίνει με έργα υποδομής και άλλες παρεμβάσεις που είναι αναγκαία για όλους, μόνιμους κατοίκους και επισκέπτες όπως:
- Έργα διαχείρισης των λεκανών απορροής που θα προστατεύουν από πλημμύρες και θα εξασφαλίζουν περισσότερο πόσιμο νερό.
- Εργα διαχείρισης των δασών για να είναι επισκέψιμα αλλά και λιγότερο ευάλωτα στις φωτιές
- Έργα ενεργειακής αναβάθμισης των κτιρίων για εξοικονόμηση πόρων αλλά και ιδιοπαραγωγής φτηνής ενέργειας μέσα από Ενεργειακές Κοινότητες
- Έργα βελτίωσης δημόσιων-κοινόχρηστων χώρων στους οικισμούς
- Συλλογικές δράσεις που εμπλέκουν όλη τη κοινωνία για μείωση της παραγωγής στερεών αποβλήτων και καλύτερη διαχείριση τους
Τέλος δεν πρέπει να ξεχάσουμε το ανθρώπινο δυναμικό, που η ποιοτική αναβάθμιση και η πολύπλευρη στήριξη του είναι απαραίτητο για να πετύχει ένα τόσο φιλόδοξο εγχείρημα:
- Δράσεις επαγγελματικής κατάρτισης επιχειρηματιών, εργαζόμενων, ανέργων και νέων για να μπορούν να ανταπεξέλθουν στις νέες προκλήσεις για τη πράσινη, ψηφιακή και βιώσιμη ανάπτυξη
- Στήριξη των ευπαθών ομάδων μέσα από δράσης επανένταξης
- Δράσεις ανάπτυξης αυτοαπασχόλησης και επιχειρηματικότητας με έμφαση στη κοινωνική οικονομία
Αυτόν τον κρίσιμο καιρό το ΚΑΕΚΤ της Σάμου διαβουλεύεται με την τοπική Κοινωνία για το LEADER. Ήδη ξεκίνησαν και ολοκληρώνονται εντός του Μαρτίου 2023 δέκα (19) τομεακές διαβουλεύσεις της τοπικής ομάδας δράσης (ΤΟΔ) του ΚΑΕΚΤ με την Αυτοδιοίκηση , τις Δημόσιες Τεχνικές Υπηρεσίες , τον ΕΟΣΣ και τους Αγροτικούς Συλλόγους , κοινωνικούς , φιλοπεριβαλλοντικούς και πολιτιστικούς φορείς , Αθλητικούς Συλλόγους την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους πρόσφυγες κλπ για να διαμορφωθούν και να προκύψουν τελικές προτάσεις συμβατές προς τα συγκεκριμένα προγράμματα .
Προβλέπονται επίσης , σύμφωνα πάντα με τον προγραμματισμό του ΚΑΕΚΤ Σάμου, και δύο ανοιχτές σχετικές διαβουλεύσεις εντός του προσεχούς Μαρτίου.
Καλό είναι για τους λόγους που προαναφέραμε να γίνει ταυτόχρονα διαβούλευση και για το ΤΑΠΤοΚ μια και το ένα συνδέεται λειτουργικά, οικονομικά και δομικά με το άλλο και με το νέο ΕΣΠΑ υπακούοντας στην ίδια αναπτυξιακή φιλοσοφία.
Χρειάζεται μεγάλη, ενδελεχής, συμμετοχική και σοβαρή προσπάθεια προκειμένου να συνδιαμορφωθεί ένας τοπικός στρατηγικός στόχος κοινός και για το LEADER για το ΤΑΠΤοΚ στα πλαίσια και στη στοχοθεσία των πολιτικών του νέου ΕΣΠΑ 2021-2027 με την δημιουργία σχεδίου τοπικής Ανάπτυξης κοινής αποδοχής που θα δημιουργεί νέες ποιοτικές και βιώσιμες θέσεις εργασίας που αξιοποιώντας τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα θα ανοίγει νέους Ορίζοντες και θα δημιουργεί ελπιδοφόρες προοπτικές για τα νησιά μας.
Η προσπάθεια μας μοιάζει με του αγρότη που φυτεύει δέντρο που ταιριάζει στο κλίμα του τόπου του και στο χώμα του χωραφιού του(χωροταξικός σχεδιασμός) και περιμένει μπολιάζοντάς το κατάλληλα να κάμει φύλλα και κλαδιά και να δώσει στην ώρα του καρπούς και ζωή στον ίδιο και στη οικογένειά του. .
Ένα δέντρο πρέπει να στήσουμε κι εμείς που να το καλεί , να το αντέχει και να το τρέφει ο τόπος μας και να το στηρίζουν τα όνειρά μας : Ο κορμός του θα συμβολίζει το βασικό αναπτυξιακό μας σχέδιο και κάθε κλαδί του, από τα πολλά , με μπόλιασμα θα αποτελεί ένα από τα επί μέρους τοπικά μας προγράμματα που σαν λειτουργικά και συγγενικά τμήματα ενός ενιαίου φυτού που σέβονται και στηρίζουν το ένα το άλλο θα τρέφονται ισότιμα από τις ρίζες και τα φυλλώματά του και έτσι θα ευδοκιμήσουν και θα αποδώσουν πλούσια και εύχυμα όλα τα αγαθά, συμβάλλοντας στην συνολική πρόοδο και στην ανόρθωση της οικονομίας του νησιού μας με την δημιουργία νέων και ποιοτικών θέσεων εργασίας σε κλίμα συνεργασίας, κοινωνικής αλληλεγγύης και προκοπής.
Το τοπικό μας συνδυαστικό πρόγραμμα πρέπει να θυμίζει την πολύμαστη θεά Άρτεμη της Εφέσου που ήταν το σύμβολο και η φιλοσοφία της γονιμότητας σε ολόκληρο τον αρχαίο κόσμο ( το αναπτυξιακό μοντέλο της Εφεσίας Αρτέμιδος) .
Ο καθένας μας, απ’ όποια θέση κι αν ευρίσκεται , ας αναλάβει τις ευθύνες που του αναλογούν. Ο ρόλος του ΚΑΕΚΤ Σάμου, ως ο αναπτυξιακός βραχίονας του νησιού είναι κρίσιμος και οφείλει να στηριχθεί προς όφελος όλων
Οι καιροί ου μενετοί.
