Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
«Πως μπορεί να πεθάνει ένας άνθρωπος, όταν έχει στον κήπο του μια φασκομηλιά;». Αραβική παροιμία.
Φασκόμηλο το χαρισματικό βότανο με τα πολλά οφέλη για τον οργανισμό, αγαπημένο ρόφημα-πολυφάρμακο πολλών λαών από την αρχαιότητα, με τα χαρακτηριστικά βελούδινα γκριζοπράσινα φύλλα.
Φασκόμηλο, πολύτιμο και λατρεμένο ρόφημα, απαραίτητο αφέψημα για όλο τον χειμώνα, γνωστό για την πικρούτσικη γεύση του και τις θαυματουργές ιδιότητες. Το φασκόμηλο ήταν το αγαπημένο αφέψημα του μεγάλου μας συγγραφέα Αλέξανδρου Παπαδιαμάντη.
Salvia officinalis είναι η επίσημη ονομασία της φασκομηλιάς κι είναι ξαδέλφη του δυόσμου, της ρίγανης, του θυμαριού και του δεντρολίβανου. Η ονομασία Salvia προέρχεται από το λατινικό ρήμα Salvare, το οποίο σημαίνει «σώζω» αλλά και «θεραπεύω». Επομένως καταλαβαίνετε ότι: με το επίσημο όνομά του, το φασκόμηλο συστήνεται απευθείας ως θαυματουργό! Στην Ελλάδα το συναντάμε με τις ονομασίες φασκόμηλο, ελελίσφακος, ελαφόβοσκο κλπ..
Η φασκομηλιά είναι ένας χαμηλός θάμνος που τον βρίσκουμε κυρίως σε άγονα, δηλαδή βραχώδη εδάφη, στις Μεσογειακές χώρες. Προφανώς αγαπά πολύ τον ήλιο και δεν έχει ιδιαίτερη ανάγκη από νερό.
Το φυτό φτάνει περίπου τα 50 εκ. και ο κορμός του είναι ξυλώδης στην βάση του. Καθώς υψώνεται προς τα πάνω, τα κλαδιά με το βελούδινο τρίχωμα γίνονται όλο και πιο τρυφερά. Το χαρακτηριστικό της φασκομηλιάς είναι τα μεγάλα χνουδωτά της φύλλα, τα οποία έχουν δερματώδη σύνθεση, είναι δηλαδή αρκετά χοντρά.
Τα φύλλα έχουν ένα αχνό γκριζοπράσινο χρώμα. Υπάρχουν ποικιλίες φασκόμηλου που τα φύλλα μπορεί να είναι πράσινα ή μπλε. Το σχήμα των φύλλων είναι ωοειδές και μυτερό στην άκρη. Το μήκος τους μπορεί να είναι από 3 εκ. έως και 10 εκ. και το πλάτος τους από 1,5 εκ. έως 5 εκ.
Η φασκομηλιά είναι πολυετές φυτό και κάθε χειμώνα βγάζει καινούργια τρυφερά κλωνιά, τα οποία είναι έτοιμα προς συγκομιδή στο τέλος της άνοιξης. Τότε αρχίζουν να βγαίνουν και τα άνθη της, τα οποία έχουν δυνατό βιολετί ή μπλε χρώμα και σχηματίζουν κυκλικές ταξιανθίες σε ομάδες με 4 έως 8 ανθάκια.
Στην χώρα μας έχουμε γύρω στα 20 διαφορετικά είδη φασκόμηλου. Το ιδιαίτερα χαρισματικό αυτό βότανο το βρίσκουμε παντού, αλλά σε μεγαλύτερη έκταση, στην Πελοπόννησο, τα νησιά και ιδιαίτερα στην Κρήτη. Είναι αυτοφυές αλλά και ημι-αυτοφυές, δηλαδή μπορεί να καλλιεργηθεί.
Στην χώρα μας δυστυχώς παρουσιάζει περιορισμένη εξάπλωση ως αυτοφυές. Το συναντάμε ως τέτοιο, αποκλειστικά σε περιοχές της Ηπείρου και της Μακεδονίας. Αντίθετα καλλιεργείται σε μεγάλη έκταση σε όλη την Ελλάδα και ιδιαίτερα στην Κρήτη. Επίσης καλλιεργείται σε χώρες όπωςη Τουρκία, η Αλβανία, η Ιταλία, η Γιουγκοσλαβία, η Ισπανία και η ΗΠΑ.
Ενώ το φασκόμηλο είναι θαυματουργό, οι απαιτήσεις του για περιποίηση είναι μηδαμινές. Επομένως μεγάλο όφελος, με λίγη προσπάθεια! Είναι πολύ ανθεκτικό και χρειάζεται μέτρια ποτίσματα και ελάχιστη λίπανση.Αν έχουμε κήπο, μπορούμε να δημιουργήσουμε εκεί που το έδαφος είναι πιο άγριο και πετρώδες και να φυτέψουμε μερικές φασκομηλιές που θα μας χαρίζουν το άρωμά τους και θα διώχνουν τα κουνούπια.Φασκόμηλο μπορούμε να φυτ’έψουμε και στην βεράντα μας αν δεν έχουμε κήπο σε πιο ηλιόλουστο και απάνεμο σημείο, να τοποθετήσουμε μια γλάστρα. Θα χρησιμοποιήσουμε φυτόχωμα απλό και στην βάση θα φροντίσουμε να βάλουμε άργιλο ή χαλίκι ώστε να γίνεται καλή αποστράγγιση και να μην συσσωρεύεται νερό από τα ποτίσματα. Ρίχνουμε δε πλήρες βιολογικό λίπασμα στην αρχή της άνοιξης ώστε να προλάβουμε την ανθοφορία και ξανά στις αρχές του φθινοπώρου μετά από ένα καλό κλάδεμα που θα πρέπει να κάνουμε τότε.
Συλλογή φασκόμηλου.
Αν θέλουμε να μαζέψουμε φασκόμηλο που θα το αποθηκεύσουμε στα ντουλάπια της κουζίνας μας για τον χειμώνα,το συλλέγουμε Μάη ή Ιούνη, επομένως στην αρχή ή στο τέλος της ανθοφορίας του φυτού.Τη συλλογή του την κάνουμε ηλιόλουστες μέρες χωρίς υγρασία .Αυτό που κόβουμε πάντοτε είναι το ανώτερο τμήμα του φυτού με ένα ψαλίδι. Είμαστε πάντα πολύ προσεκτικοί ώστε να μην τραβήξουμε και ξεριζώσουμε τον μικρό θάμνο. Όπως είπαμε, το φασκόμηλο είναι ένα πολυετές φυτό. Επομένως αν όλα πάνε καλά, την επόμενη χρονιά, το φυτό θα είναι εκεί για να μας ξανά χαρίσει τα πολύτιμα φύλλα και άνθη του.
Η συγκομιδή μας θα πρέπει να απλωθεί σε στεγνό και σκιερό μέρος που δεν θα έχει θερμοκρασία μεγαλύτερη από 35°C. Φυλάμε τα φύλλα ή τα άνθη σε καλά κλεισμένα γυάλινα βάζα. (Μαρία Νιζάμη-Γεωπόνος).
Το φασκόμηλο, θαυματουργό για τα κρυολογήματα του χειμώνα και φάρμακο για όλες τις παθήσεις έχει –όπως ήδη ανέφερα-, πολλές θεραπευτικές ιδιότητες.
– Είναι ιδιαίτερα βοηθητικό στην τριχόπτωση, μειώνει την πυτιρίδα, βοηθάει στην αναγέννηση των κυττάρων, διώχνει τις ρυτίδες και κάνει σύσφιξη στο δέρμα. Βελτιώνει την ακμή, την ψωρίαση και τα συμπτώματα του εκζέματος..
-προάγει τη διαύγεια της σκέψης και αυξάνει την ανοσία, μας χαλαρώνει και μας βοηθάει να κοιμόμαστε καλύτερα..Είναι πλούσιο σε θρεπτικές ουσίες, επομένως το αφέψημά του ενισχύει και τονώνει τον οργανισμό. Συγχρόνως το φασκόμηλο λειτουργεί προστατευτικά στις λοιμώξεις.
-Ρυθμίζει το καρδιαγγειακό, αποκαθιστά τη λειτουργία του ενδοκρινικού, του νευρικού και του ανοσοποιητικού συστήματος,
-Πιο συγκεκριμένα: έχεικαρδιοτονωτικές και αντιδιαβητικές ιδιότητες, δρα κατά του ζαχάρου και της ουρικής αρθρίτιδας λόγω των αντιιδρωτικών και αιμοστατικών του ιδιοτήτων του,
-μπορεί να ρυθμίσει την πίεση και να βοηθήσει εκείνους που υποφέρουν από υπόταση .
-συνίσταται σε χρόνια κόπωση
-το αφέψημά του θεραπεύει την ουλίτιδα και την φαρυγγίτιδαείναι αντισηπτικό δρα καταπραϋντικά στον πονόδοντο είναι ιδανικό για την στοματική υγιεινή
-θεραπεύει τις άφτρες,είναι αποχρεμπτικό και διευκολύνει την αναπνοή ανοίγοντας το στήθος στα κρυολογήματα έχει βλεννολυτική δράση και γι αυτό και συνίσταται στον βήχα αλλά και στην ιγμορίτιδα.
-ανακουφίζει τοάσθμα, την δυσπεψία και την κολίτιδα είναι το ισχυρότερο προ-οιστρογονικό βότανο και ρυθμίζει σημαντικά την υπερβολική εφίδρωση.
-Πολλά από τα φάρμακα των ασθενών της νόσου Αλτσχάιμερ χρησιμοποιούν συστατικά που υπάρχουν στο φασκόμηλο
–αναστέλλει την αγγειογένεση και δρά κατασταλτικά στην μετάσταση των καρκινικών κυττάρων μειώνει την κακή χοληστερόλη
-είναι διουρητικό επομένως βοηθά σημαντικά στην απώλεια βάρους και στην αποβολή των τοξινών
-είναι ένα σπουδαίο αντιφλεγμονώδες και ανακουφίζει την αρθρίτιδα και τους πόνους στις αρθρώσεις
-ανακουφίζει τα τσιμπήματα από κουνούπια και σφήκες
-τονώνει τα μαλλιά, βοηθά στην τριχόπτωση και η χρήση του αφεψήματος κατά το ξέβγαλμα στο λούσιμο, σκουραίνει τα γκρίζα μαλλιά
-βοηθά την κακοσμία των ποδιών και μπορεί να χρησιμοποιηθεί στο ποδόλουτρο έχει αντιμυκητιακή δράση (πηγή: iatrika.gr).
Το φασκόμηλο μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε με πολλούς τρόπους και όλες τις εποχές του χρόνου. Θα το απολαύσετε σαν αφέψημα αλλά επίσης μπορείτε να το χρησιμοποιήσετε στην κουζίνα σας σαν καρύκευμα
Πάμε τώρα Ικαρία και στον Καραβόσταμο στην 95χρονη κυρία Κούλα να μας δώσει συνταγή μαγειρικής με φασκόμηλο αλλά και την παλιά συνταγή για βάψιμο μαλλιών που έμαθε κι η ίδια από την δική της μητέρα. Να σας πω μάλιστα ότι μου είπε πως στο χωριό της το φασκόμηλο το λένε και φλάσκομηλο.
Συνταγή της κυρά Κούλας με σαρδέλες και φασκόμηλο.
Σαρδέλες με φασκόμηλο.
Υλικά
1 κιλό σαρδέλες 3-4 πιπεριές ροδέλες (πράσινες και κόκκινες) 2-3 φύλλα φασκόμηλο (ιδανικά φρέσκο)
2 σκελίδες σκόρδο ελαιόλαδο αλάτι και πιπέρι
Εκτέλεση
Καθαρίζουμε τις σαρδέλες και τις τοποθετούμε σε ένα λαδωμένο ταψί την μια δίπλα στην άλλη.
Ανάμεσά τους απλώνουμε τις χοντροκομμένες πιπεριές και πασπαλίζουμε με αλατοπίπερο και λιωμένο σκόρδο. Ραντίζουμε με λάδι και ψήνουμε στους 180° για 30 λεπτά.
Το μυστικό για βάψιμο μαλλιών με φασκόμηλο από την κυρία Κούλα και θεραπεία μαλλιών.
(Το φασκόμηλο είναι ιδιαίτερα ευεργετικό για τα μαλλιά και το δέρμα του κεφαλιού. Βοηθά στην τριχόπτωση, τονώνει τα αδύναμα ή εύθραυστα μαλλιά, ελέγχει την έκκριση του σμήγματος που ευθύνεται για την λιπαρότητα και περιορίζει την πιτυρίδα.
Επίσης μας βοηθά να σκουρύνουμε τα γκρίζα μαλλιά μας. Να λοιπόν ένας εύκολος τρόπος να το χρησιμοποιήσουμε για να βελτιώσουμε την υγεία των μαλλιών μας):
Συνταγή
Βάζουμε μισό φλιτζάνι αποξηραμένα φύλλα φασκόμηλου σε 2 φλιτζάνια ζεστού νερού και τα αφήνουμε για 2 ώρες. Σουρώνουμε το νερό και περνάμε τα μαλλιά μας με το αφέψημα 2-3 φορές μετά το λούσιμο. Παραμένουμε για 30’ και ξεπλένουμε με χλιαρό νερό. Επαναλαμβάνουμε την διαδικασία καθημερινά μέχρι να δούμε το επιθυμητό αποτέλεσμα.
Συμβουλή της κυρά Κούλας: Για να μην είναι πολύ πικρό το φασκόμηλο φροντίζουμε να μην το μαζεύομε εάν είναι κοντά σε ρυάκια κι όπου έχει νερό γιατί τότε είναι πικρό.
Ευχαριστούμε κυρία Κούλα Ράπτη.
Δεν είναι ανάγκη να υποφέρετε από κάποιο κρύωμα ή βήχα. Το φασκόμηλο είναι φυσικό αντιβιοτικό και σας βοηθήσει αν είστε να παραμείνετε υγιής. Δροσερό το καλοκαίρι, μπορείτε να φτιάξετε ένα υπέροχο παγωμένο αφέψημα, προσθέτοντας μέλι και λεμόνι. Στην μαγειρική δοκιμάστε να αρωματίσετε ζωμούς, κρέατα, ψάρια και πουλερικά, ή επίσης το ξύδι και το λάδι σας. Εδώ σας δίνω συνταγή για κρύο ρόφημα φασκόμηλου από την Χίο και την φίλη κα. Άννα Ανδρέου.
Δροσερό αφέψημα φασκόμηλου για χειμώνα-καλοκαίρι.
Υλικά
4 μεγάλα φλυτζάνια καυτό νερό 4 κουταλιές ξερό φασκόμηλο 2 λεμόνια 4-5 φυλλαράκια μέντας μέλι ή μαύρη ζάχαρη ή σιρόπι αγαύης παγάκια
Εκτέλεση
Ζεστάνετε καλά σε ένα κατσαρολάκι 4 μεγάλα φλιτζάνια νερό. Ρίξτε μέσα το φασκόμηλο και αφήστε το να μουλιάσει για 5-6 λεπτά.
Αδειάστε το σε μια μεγάλη διάφανη κανάτα προσθέστε την γλυκαντική ουσία της επιλογής σας στην ποσότητα που επιθυμείτε. Γεμίστε την κανάτα με πάγο. Στην συνέχεια προσθέστε τον χυμό ενός λεμονιού. Ανακατέψτε καλά και προσθέστε τα φύλλα της μέντας και μερικές φέτες λεμόνι.
Σημείωση: Το φασκόμηλο έχει έντονες ιδιότητες γιαυτό κι είναι τόσο ευεργετικό και αποτελεσματικό. Έχει όμως πολλές παρενέργειες σε αλόγιστη χρήση του , μπορεί να προκαλέσει δηλητηρίαση, βλάβη στο συκώτι, το νευρικό σύστημα κλπ από την ουσία θουγιόνη που περιέχει.Επμένως όχι στην υπερβολική χρήση του. Σαφώς στην μαγειρική οι ποσότητες που χρησιμοποιούμε είναι ελάχιστες άρα εκεί είναι ακίνδυνο.
Απαγορεύεται η κατανάλωση του σε όσους πάσχουν από καρδιαγγειακές παθήσεις ή έχουν υψηλή πίεση και σε κάθε περίπτωση χρήσιμη είναι η συμβουλή του γιατρού μας.
Φασκόμηλο το βότανο της Αθανασίας ο τίτλος του βίντεο που μπορείτε να δείτε για να αντλήσετε πληροφορίες για την καλλιέργεια του .
Βοτανολογικές πληροφορίες από την κυρία Μαρία Νιζάμη Γεωπόνο.
Το βιντεο και οι φωτογραφίες από το διαδίκτυο.
