22 Μαϊου 1963 ο Σ. Γκοτζαμάνης εκτέλεσε το σχέδιο δολοφονίας του Γ. Λαμπράκη. Για το καλό της πατρίδας όπως θα έλεγε αργότερα.
Το βράδυ της 22ας Μαΐου 1963 ο Λαμπράκης μίλησε σε εκδήλωση που διοργάνωσε στη Θεσσαλονίκη η «Επιτροπή για τη Διεθνή Ύφεση και Ειρήνη». Πριν ακόμα η εκδήλωση ξεκινήσει, πλήθος παρακρατικών και αστυνομικών με πολιτικά είχαν καταλάβει τα γειτονικά πεζοδρόμια, κραυγάζοντας συνθήματα και προπηλακίζοντας όσους προσέρχονταν στην αίθουσα για να πάρουν μέρος σε αυτή.
Οι αστυνομικοί, ένστολοι, αν και παρόντες σε μεγάλο αριθμό, δεν λάμβαναν κανένα μέτρο για την απώθηση των παρακρατικών, παρά τις διαμαρτυρίες των οργανωτών και του ίδιου του Λαμπράκη, ενός μέλους δηλαδή του τότε ελληνικού κοινοβουλίου.
Ένας παρακρατικός θα κατόρθωνε μάλιστα να χτυπήσει το Λαμπράκη στο κεφάλι με ρόπαλο κατά την είσοδό του στην αίθουσα της εκδήλωσης, τραυματίζοντάς τον ελαφρά. Σοβαρά, αντίθετα, θα τραυματιζόταν από τους ανεξέλεγκτους διαδηλωτές ο έτερος παρών αριστερός βουλευτής, Γιώργος Τσαρουχάς.
Ο θάνατος
Με την ολοκλήρωση της εκδήλωσης, ο Λαμπράκης εγκατέλειψε την αίθουσα με πρόθεση να κατευθυνθεί σε κοντινό ξενοδοχείο όπου είχε καταλύσει. Τον ακολούθησαν μόνο δύο σύντροφοί του, καθώς η αστυνομία απέκλεισε το κοινό της εκδήλωσης στο εσωτερικό της αίθουσας, απαγορεύοντας προσωρινά την έξοδο.
Ακριβώς εκείνη τη στιγμή, στη διασταύρωση των οδών Ερμού και Ελ. Βενιζέλου και παρά το γεγονός ότι η αστυνομία είχε αποκλείσει όλους τους δρόμους, ένα τρίκυκλο εμφανίστηκε από το πουθενά, πλησίασε το Λαμπράκη με ιλιγγιώδη ταχύτητα και τον έριξε στο έδαφος. Κανείς αστυνομικός δεν κινήθηκε για να εμποδίσει το τρίκυκλο πριν το χτύπημα, να συλλάβει τον οδηγό του μετά, ή ακόμα και να βοηθήσει τον αιμόφυρτο Λαμπράκη. Όπως αποδείχτηκε, το θύμα είχε δεχτεί ισχυρό χτύπημα στο κεφάλι από μεταλλικό αντικείμενο.
Οι δράστες της επίθεσης θα είχαν διαφύγει ανενόχλητοι, αν ένας από τους παριστάμενους, ο Θεσσαλονικιός, ο Μανόλης Χατζηαποστόλου (με το παρατσούκλι «Τίγρης») δεν είχε πηδήσει αστραπιαία στην καρότσα του τρίκυκλου. Για ένα περίπου χιλιόμετρο το τρίκυκλο έτρεχε στους δρόμους της Θεσσαλονίκης χωρίς κανένα αστυνομικό ή άλλο όχημα να το καταδιώκει. Ο Χατζηαποστόλου εξουδετέρωσε μετά από σκληρή πάλη το μοναδικό επιβάτη της καρότσας, Μανόλη Εμμανουηλίδη (ήταν αυτός που είχε καταφέρει το θανατηφόρο χτύπημα στο Λαμπράκη) και κατόπιν υποχρέωσε τον οδηγό Σπύρο Γκοτζαμάνη να σταματήσει.
Ακολούθησε νέα πάλη αυτή τη φορά ανάμεσα στον Χατζηαποστόλου και τον Γκοτζαμάνη, έως ότου εμφανίστηκε ένας απλός τροχονόμος, ο οποίος μη γνωρίζοντας όσα είχαν προηγηθεί, συνέλαβε τον Γκοτζαμάνη κατόπιν υποδείξεων των περαστικών.
Ο Λαμπράκης μεταφέρθηκε στο νοσοκομείο ΑΧΕΠΑ σε κωματώδη κατάσταση από την οποία δεν εξήλθε ποτέ. Πέθανε τέσσερις μέρες αργότερα. Για την δολοφονία του προσήχθησαν στο εδώλιο 32 άτομα, μέλη του κρατικού και του παρακρατικού μηχανισμού της εποχής. Ομόφωνη ήταν η ετυμηγορία των ενόρκων, παρά την αντίθετη πρόταση του Εισαγγελέα:
Ο ΛΑΜΠΡΑΚΗΣ ΔΕΝ ΔΟΛΟΦΟΝΗΘΗΚΕ!!!
Από τους 32 μόνο 3 καταδικάσθηκαν για σωματικές κακώσεις!!!!! για συνέργεια και για τραυματισμό…
Στα χρόνια της χούντας οι καταδικασθέντες αποφυλακίσθηκαν και όλοι οι εμπλεκόμενοι κρατικοί και παρακρατικοί ανέλαβαν υψηλές θέσεις και αξιώματα.
Εισαγγελέας της υπόθεσης ήταν ο Χρήστος Σαρτζετάκης μετέπειτα πρόεδρος της Δημοκρατίας
Η δολοφονία Λαμπράκη το 1966 θα γινόταν βιβλίο (το Ζ) του Βασίλη Βασιλικού και το 1969 θα γινόταν ταινία. Πρόθεση των δημιουργών ήταν το «Ζ» του τίτλου να προφέρεται «Ζει» και όχι «ζήτα», καθώς ήθελαν να εκφράζει ηχητικά το ρήμα που ακουγόταν στις διαδηλώσεις που έγιναν όταν σκοτώθηκε ο βουλευτής – «Λαμπράκη ζεις, εσύ μας οδηγείς» και «Ζει, Ζει, Ζει».
Η δημιουργία της Νεολαίας Λαμπράκη
Στις 8 Ιουνίου του 1963 νέοι της αριστεράς θα ιδρύαν στη Θεσσαλονίκη την Δημοκρατική Κίνηση Νέων Γρηγόρης Λαμπράκης (ΔΚΝΓΛ). Η νόμιμη αριστερά της εποχής ήταν η ΕΔΑ με τη νεολαία της να έχει αρκετό κόσμο στις τάξεις της.Στις 14 Σεπτεμβρίου του 1964, 15 μήνες από τη δολοφονία του Λαμπράκη, θα προέκυπτε η Δημοκρατική Νεολαία Λαμπράκη (ΔΝΛ) από τη συγχώνευση της Νεολαίας της ΕΔΑ και της ΔΚΝΓΛ.
Το ιδρυτικό συνέδριο της ΔΝΛ θα γινόταν το 1965 και θα ήταν η μεγαλύτερη πολιτική οργάνωση νεολαίας, μετά την ΕΠΟΝ. Στις 15 Μαρτίου του 1965 θα πραγματοποιούναν το Α’ ιδρυτικό συνέδριό της ΔΝΛ και πρώτος πρόεδρος θα εκλεγόταν ο Μίκης Θεοδωράκης.
Δείτε το πολύ ενδιαφέρον αρχείο των Λαμπράκηδων
