Ο μύθος του Αριστοτέλη Ωνάση δεν θεμελιώνεται μόνο πάνω στην επιχειρηματική του οξυδέρκεια αλλά στο ότι έβλεπε πάντα μπροστά από την εποχή του. Αυτό είναι το μότο του ιδρύματος που άφησε με τον θάνατό του μια μέρα σαν σήμερα το μακρινό 1975.
Ο μύθος του ανθρώπου που έφυγε στις 15 Μαρτίου του 1975, βαθιά πληγωμένος μετά τον θάνατο του γιου του το 1973 ήταν ανεξίτηλος. Μιλάμε για σίγουρα μια από τις μεγαλύτερες μορφες στον τομέα της επιχειρηματκότητας, με ότι σημαίνει αυτό με ένα πλούσιο βιογραφικό σημείωμα και με μια σημαντική παρακαταθήκη, το ίδρυμα Αλέξανδρος Ωνάσης. Ας πάμε όμως από την αρχή
Η αρχή του μύθου
Ο Αριστοτέλης Ωνάσης γεννήθηκε στις 15 ή 20 Ιανουαρίου του 1906 (είχε δηλώσει στις αρχές και το 1900 ως ημερομηνία γέννησης) στην αριστοκρατική συνοικία της Μελαντίας στη Σμύρνη από τον εύπορο καπνέμπορο Σωκράτη Ωνάση και τη σύζυγό του Πηνελόπη το γένος Δολόγλου (ή Ντολόγλου).
Φοίτησε στην Ευαγγελική Σχολή Σμύρνης, και το 1922 αναγκάστηκε να εγκαταλείψει μαζί με την οικογένειά του τη Σμύρνη εξαιτίας της Μικρασιατικής καταστροφής. Έτσι ήρθε ως πρόσφυγας στην Ελλάδα και το 1923 μετανάστευσε στην Αργεντινή και εκεί ξεκίνησε η πρώτη του επιχείρηση. Το 1932 αγόρασε το πρώτο του πλοίο, το οποίο ονόμασε Καλλιρρόη προς τιμήν της αδελφής του. Το 1946 παντρεύτηκε την κόρη του μεγαλοεφοπλιστή Σταύρου Λιβανού Αθηνά-Τίνα και απέκτησε μαζί της δύο παιδιά, τον Αλέξανδρο, που γεννήθηκε το 1948 στην Αθήνα και τη Χριστίνα, που γεννήθηκε το 1950 στην Νέα Υόρκη. Σχεδόν 15 χρόνια αργότερα, ο Ωνάσης και η Τίνα Λιβανού χώρισαν.
Πολύ γρήγορα ο Ωνάσης, χάρη στο ιδιοφυές επιχειρηματικό του ταλέντο, αναδείχθηκε σε έναν από τους μεγαλύτερους εφοπλιστές του κόσμου, κυρίως στον τομέα των πετρελαιοφόρων. Το όνομά του έγινε συνώνυμο του μύθου όχι μόνο στους οικονομικούς κύκλους της παγκόσμιας κοινότητας, αλλά και μεταξύ των απλών ανθρώπων.
Η πρώτη του επιχείρηση
Ο γιoς του ευκατάστατου καπνεμπόρου θα ξεκινήσει με λίγα δολάρια στην τσέπη το 1923 με ένα διαβατήριο Νάνσεν (διαβατήριο χωρίς εθνικότητα, που δίνεται στους απάτριδες) για την Αργεντινή.
Μετά από διάφορες δουλειές του ποδαριού, γίνεται νυχτερινός χειριστής τηλεφωνικού κέντρου. Μαθαίνει ξένες γλώσσες ακούγοντας τις διεθνείς κλήσεις. Τα πρωινά έχει χρόνο και ιδέες, εκεί κάπου αποφασίζει να ασχοληθεί με τα καπνά. Οι ταινίες «Ο σεΐχης» (1921) και «Ο γιoς του σεΐχη» (1926) με τον Ροδόλφο Βαλεντίνο έχουν προκαλέσει παγκόσμια φρενίτιδα με τη Μέση Ανατολή. Έτσι αυξάνει τη χρήση εισαγόμενων ανατολίτικων καπνών στην Αργεντινή και δημιουργεί τη δική του μάρκα τσιγάρων. Ήταν η ιδέα να λανσάρει ένα τσιγάρο με ροζ άκρη για κυρίες. Μέχρι λοιπόν τα 25 του έχει κερδίσει το πρώτο του εκατομμύριο.
Το 1931 γίνεται υποπρόξενος της Ελλάδας στο Μπουένος Άιρες. Η θέση αυτή θα ενεργοποιήσει το ενδιαφέρον του για τη ναυτιλία. Δεν τη γνωρίζει αλλά είναι αποφασισμένος να τη μάθει. Το 1932, μεσούσης λοιπόν της παγκόσμιας ύφεσης, αγοράζει από την Καναδική Εταιρεία Ατμόπλοιων έξι φορτηγά πλοία των 10.000 τόνων που είναι δεμένα στον ποταμό Λαυρέντιο. Όλα τους απομεινάρια του Μεγάλου Πολέμου. Τo πρώτο του πλοίο φέρει το όνομα της αδελφής του: «Καλλιρόη». Άλλα δύο παίρνουν τα ονόματα των γονιών του. Τα «Ωνάσης – Πηνελόπη» και «Ωνάσης – Σωκράτης», όπου ξεκινούν το ταξίδι στους εμπορικούς δρόμους της υφηλίου, καθελκύοντας τον μεγαλύτερο μύθο του εφοπλισμού στην Ελλάδα.
Ο νεαρός Αριστοτέλης Ωνάσης ξέρει βέβαια ότι, χωρίς οικογενειακή παράδοση στη ναυτιλία, θα αντιμετωπίζεται ως ξένος. Δεν ανήκει στους παραδοσιακούς Έλληνες εφοπλιστές. Πρέπει να διεκδικήσει τον χώρο του σε αυτό το κλειστό, κάπως καχύποπτο κλαμπ της ναυτιλιακής «οικογένειας» της εποχής, που εδρεύει στο Λονδίνο. Θα το καταφέρει μεθοδικά, πεισματικά, αιρετικά. Αρχίζει λοιπόν να συνειδητοποιεί την αυξανόμενη ζήτηση για πετρέλαιο και στρέφεται στα τάνκερ. Οι υπολογισμοί του δείχνουν ότι ένα δεξαμενόπλοιο χωρητικότητας 15.000 τόνων θα έχει πολύ μικρότερο λειτουργικό κόστος σε σύγκριση με εκείνα των 9.000 τόνων που κατασκευάζονταν εκείνη την εποχή. Μηχανικοί, σχεδιαστές και ναυπηγοί δεξαμενόπλοιων προσπαθούν να τον αποθαρρύνουν, διότι κατά αυτούς, αυτό που οραματιζόταν ήταν τρελό.
Το 1938 ναυπηγεί στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας το πρώτο του δεξαμενόπλοιο, το «Άριστον», εκτοπίσματος 15.000 τόνων. Είναι το μεγαλύτερο τάνκερ του κόσμου και αναμφίβολα το πρώτο τάνκερ με πισίνα. Με το ξέσπασμα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, το τρίτο του δεξαμενόπλοιο βρίσκεται στα τελικά στάδια ναυπήγησης στη Σουηδία. Η απόφαση όμως των ουδέτερων Σουηδών να ακινητοποιήσουν πολλά ξένα πλοία, ανάμεσά τους και το «Άριστον», που βρίσκεται δεμένο στη Στοκχόλμη, θα τον αιφνιδιάσει αλλά δεν θα τον αποτρέψει από τη συνέχεια.
Ο Ωνάσης βρίσκεται διαρκώς εν κινήσει. Είναι ένας παθιασμένος και οξυδερκής κοσμοπολίτης που ζει ταυτόχρονα στο Παρίσι, το Μπουένος Άιρες, το Μόντε Κάρλο, το Μοντεβιδέο. Το 1940 εγκαθίσταται στη Νέα Υόρκη, από όπου διαχειρίζεται τον στόλο του. Η νομοθεσία περιορίζει σε Αμερικανούς πολίτες την ιδιοκτησία των δεξαμενόπλοιων τύπου Τ2 (τα επονομαζόμενα «Λίμπερτυ», που ναυπηγήθηκαν μαζικά στις ΗΠΑ κατά τη διάρκεια του πολέμου για τις αυξημένες ανάγκες ανεφοδιασμού των Συμμάχων).
Όμως, ο Ωνάσης εξασφαλίζει τον έλεγχο μιας νέας εταιρείας που αγοράζει τέσσερα Τ2 και επωφελείται από την ανοδική πορεία της αγοράς που προκαλείται από το άλμα της τιμής των καυσίμων τον χειμώνα του 1947. Έχοντας δημιουργήσει τη βάση ενός σημαντικού στόλου, απομακρύνεται σταδιακά από την πρακτική της αγοράς μεταχειρισμένων εμπορικών πλοίων και στρέφεται και πάλι στη ναυπήγηση μεγάλων δεξαμενόπλοιων, ακολουθώντας μια επεκτατική πορεία που θα συμβάλει καθοριστικά στην αναδιοργάνωση της παγκόσμιας ναυτιλίας.
Το 1952 ιδρύει την Olympic Maritime. Ήταν η εποχή που διέκρινε μια λαμπρή ευκαιρία στα ναυπηγεία της μεταπολεμικής Γερμανίας. Το 1953 επίσης ναυπηγεί στο Αμβούργο το πρώτο υπερδεξαμενόπλοιο (46.000 τόνοι). Θα του δώσει το όνομα της πρώτης συζύγου του Αθηνάς (Τίνας) Ωνάση. Είναι η μικρή κόρη του «πατριάρχη» των Ελλήνων εφοπλιστών Σταύρου Λιβανού από τη Χίο. Παντρεύονται το 1946 στον καθεδρικό ναό της Αγίας Τριάδας στη Νέα Υόρκη. Τα δύο παιδιά τους, ο Αλέξανδρος (1948) και η Χριστίνα (1950), συμμετέχουν στις λαμπρές τελετές για τα νεότευκτα αποκτήματα του στόλου – ενίοτε σπάζοντας και το μπουκάλι της σαμπάνιας.
Τον Ιανουάριο του 1954 ο Ωνάσης υπογράφει μια συμφωνία με τη Σαουδική Αραβία, η οποία προκαλεί αίσθηση λόγω της διεθνούς σημασίας της, άλλη μια τολμηρή κίνηση που αιφνιδιάζει συμμάχους και ανταγωνιστές. Τις επόμενες δεκαετίες η πλωτή αυτοκρατορία του γιγαντώνεται. Φίλοι και εχθροί του αναγνωρίζουν ότι ανοίγει νέους δρόμους στην ελληνόκτητη ναυτιλία. Με τη διορατικότητα, την τόλμη και την αποφασιστικότητά του, ο Αριστοτέλης Ωνάσης δεν κατακτά απλά μία περίοπτη θέση στην εφοπλιστική ελίτ αλλά το όνομά του γίνεται μύθος.
Η επέκταση της επιχειρηματικής του δράσης
Το 1953 αποκτά τον έλεγχο της Εταιρείας Θαλασσίων Λουτρών του Μόντε Κάρλο, στην οποία ανήκουν το Καζίνο του Μόντε Κάρλο, ξενοδοχεία, θέατρα και άλλα ακίνητα. Το 1956 αγοράζει από το ελληνικό Δημόσιο το προνόμιο εκμετάλλευσης του αποδυναμωμένου εθνικού αερομεταφορέα Τ.Α.Ε. και ιδρύει την Ολυμπιακή Αεροπορία. Είναι ο ένας από τους δύο ιδιώτες στον κόσμο με δική τους αεροπορική εταιρεία (ο άλλος είναι ο Αμερικανός επιχειρηματίας Howard Hughes, που κατέχει την TWA).
Η εταιρεία ξεκινά τη λειτουργία της στις 6 Απριλίου 1957, με προδιαγραφές εξυπηρέτησης επιβατών που σήμερα θεωρούνται αδιανόητες, λόγω κόστους. Πολύ γρήγορα η Ολυμπιακή ανοίγει τα φτερά της στις πέντε ηπείρους και γίνεται μία από τις ασφαλέστερες αεροπορικές εταιρείες στον κόσμο. Στα τέλη του 1974, ο Ωνάσης καταγγέλλει τη σύμβαση με το ελληνικό Δημόσιο και στις 4 Αυγούστου 1975, μετά τον θάνατό του, η Ολυμπιακή Αεροπορία μεταβιβάζεται στο ελληνικό Δημόσιο με τη γνωστή συνέχεια.
Ο Σκορπιός
Το 1963 ο Ωνάσης αγοράζει τον Σκορπιό, ένα μικρό, άγονο και άνυδρο νησί απέναντι από τη Λευκάδα. Το μεταμορφώνει στον ιδιωτικό του επίγειο παράδεισο, με δενδροφυτεύσεις, ξενώνες, λιμάνια, παραλίες και μία φάρμα.
Δεν είναι καθόλου οπαδός της «λάθε βιώσας» φιλοσοφίας. Αντίθετα, στρέφει αόκνως πάνω του τα φώτα της δημοσιότητας. Οι διεθνείς προσωπικότητες του πολιτικού και καλλιτεχνικού κόσμου που θα φιλοξενηθούν μεγαλοπρεπώς στον Σκορπιό και στο «πλωτό ανάκτορό» του, τη θαλαμηγό «Χριστίνα» (ανάμεσά τους ο βρετανός πρωθυπουργός Winston Churchill με τον βωμολόχο παπαγάλο του Τόμπι) κάνουν τον διεθνή Τύπο να παραληρεί. Το ίδιο και οι πολυτάραχοι δεσμοί του με διάσημες γυναίκες (Claudia Muzio, Geraldine Spreckels, Veronica Lake, Evita Perón, Greta Garbo κ.ά.).
Ο πρώτος γάμος του λήγει επίσημα το 1960. Θα συνδεθεί όμως με μακροχρόνιο και θυελλώδη δεσμό με τη μεγάλη ντίβα της όπερας Μαρία Κάλλας. Το 1968 παρόλα αυτά αιφνιδιάζει εκ νέου την υφήλιο, νυμφευόμενος στον Σκορπιό τη Jacqueline Bouvier Kennedy, χήρα του δολοφονηθέντος Αμερικανού προέδρου John F. Kennedy.
Στις 24 Ιανουαρίου του 1973, ο γιος του Αλέξανδρος χάνει τη ζωή του σε αεροπορικό δυστύχημα στο Ελληνικό, σε ηλικία μόλις 25 ετών. Ο πρόωρος και αδόκητος θάνατός του επιφέρει στον Αριστοτέλη Ωνάση βαρύτατο πλήγμα, από το οποίο δεν θα συνέλθει ποτέ. Πεθαίνει δύο χρόνια αργότερα, στις 15 Μαρτίου 1975, στο αμερικανικό νοσοκομείο του Παρισιού. Θα ταφεί στον Σκορπιό, όπου αναπαύεται ήδη ο γιος του και η αδελφή του Άρτεμη. Εκεί θα τους ακολουθήσει αργότερα και η κόρη του Χριστίνα, η οποία αφήνει την τελευταία της πνοή στις 19 Νοεμβρίου του 1988, στο Μπουένος Άιρες.
Η δημιουργία του ιδρύματος Αλέξανδρος Ωνάσης
Ο Αριστοτέλης Ωνάσης θα αφήσει στη χειρόγραφη διαθήκη του εντολή για τη δημιουργία, στη μνήμη του γιου του, κοινωφελούς ιδρύματος με το όνομα «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης» (το όνομα του γιου του. Οι εκτελεστές της διαθήκης του, ανάμεσά τους και στενοί συνεργάτες του, θα προβούν στις ενδεδειγμένες ενέργειες για να πραγματωθεί η τελευταία του επιθυμία.
Έδρα του ιδρύματος θα οριστεί η Βαντούζ του Λίχτενσταϊν. Όρος όμως της διαθήκης είναι το Κοινωφελές Ίδρυμα να αντλεί τους πόρους του από ένα Επιχειρηματικό Ίδρυμα, το οποίο θα λειτουργεί παράλληλα.Ο πολιτισμός, η παιδεία, το περιβάλλον, η υγεία και η κοινωνική αλληλεγγύη είναι οι βασικές προτεραιότητες του «Αλέξανδρος Σ. Ωνάσης». Η δράση του Ιδρύματος εκπηγάζει από την ανάγκη του εμπνευστή του να αναδειχθούν οι δυνατότητες μιας άλλης Ελλάδας, να απελευθερωθούν οι ζωτικές δυνάμεις της που μένουν κρυμμένες, ανεκμετάλλευτες και ημιφωτισμένες.
Τα αρχικά μέλη του διοικητικού συμβουλίου του Ιδρύματος Ωνάση, τα οποία καθόρισε το 1975 ο Αριστοτέλης Ωνάσης στη διαθήκη του (ισόβια μέλη) ήταν, στην πλειοψηφία τους, έμπιστα στελέχη και επιχειρηματικοί συνεργάτες του. Από αυτούς παρέμεινε ένας, ο Παύλος Ιωαννίδης. Όλα τα μέλη του Δ.Σ. που δεν είχε ονομάσει ο Ωνάσης στη διαθήκη του, είναι αιρετά και εκλέγονται, για ορισμένη περίοδο, από το ίδιο το διοικητικό συμβούλιο σύμφωνα με τα συγκεκριμένα κριτήρια που έχουν θεσπιστεί.
Από το Δεκέμβριο του 1975 μέχρι σήμερα το ίδρυμα Ωνάση έχει κρατήσει σταθερή τη περιουσία που κληρονόμησε, ενώ έχει δώσει σημαντικό μέρος της σε κοινωφελείς σκοπούς στην Ελλάδα και όχι μόνο. Με χρήματα του ιδρύματος Ωνάση έχουν φτιαχτεί το Ωνάσειο καρδιολογικό κέντρο, η Ωνάσειος βιβλιοθήκη, η στέγη γραμμάτων και τεχνών, ενώ παράλληλα με αυτά το ίδρυμα δίνει σωρεία υποτροφιών κάθε χρόνο, ενώ μέσα στα πλούσια αποκτήματά του είναι και το αρχείο Καβάφη.
Δείτε ένα από τα Ντοκυμαντέρ που αφορού την ζωή του έλληνα κροίσου
Το επιχειρηματικό κομμάτι του ιδρύματος Ωνάση
Αυτό που ξεκινάει ως αγώνας στις θάλασσες όλου του κόσμου επιστρέφει στην Ελλάδα ως επένδυση κοινωνίας, ανάπτυξης, ζωής. Αυτό ήταν το όραμα του Αριστοτέλη Ωνάση, αυτή ήταν η επιθυμία της διαθήκης του, στην οποία σημείωνε πως το Ίδρυμα χωρίζεται σε δύο τομείς: στο Επιχειρηματικό Ίδρυμα και το Κοινωφελές Ίδρυμα, με σαφή οδηγία οι επιχειρηματικές δραστηριότητες του ενός να μην εμπλέκονται στο έργο του άλλου. Το Επιχειρηματικό Ίδρυμα δραστηριοποιείται κυρίως στη ναυτιλία-το κέντρο και το γονίδιο του οικοσυστήματος Ωνάση- αλλά και σε άλλες επιχειρήσεις και επενδύσεις, με μοναδικό δικαιούχο του το Κοινωφελές Ίδρυμα. Σύμφωνα με τη διαθήκη του ιδρυτή του, περίπου το 40% από τα καθαρά ετήσια κέρδη του Επιχειρηματικού αξιοποιούνται από το Κοινωφελές Ίδρυμα, ενώ τα υπόλοιπα επανεπενδύονται.
Η περιουσία που διαχειρίζεται σήμερα το επιχειρηματικό ίδρυμα έχει πολλαπλασιαστεί σε σχέση με το 1975 Η εταιρεία Olympic Shipping and Management S.A. αποτελεί τη συνέχεια της Olympic Maritime, που ίδρυσε το 1952 στο Παρίσι ο Αριστοτέλης Ωνάσης και η οποία είχε την έδρα της στο Μονακό έως τις αρχές της δεκαετίας του 1990. Έκτοτε, η εταιρεία μεταφέρθηκε στην Αθήνα και, συγκεκριμένα, στο Παλαιό Φάληρο. Διαχειρίζεται έναν στόλο αποτελούμενο από 21 δεξαμενόπλοια διπλών τοιχωμάτων, καθώς επίσης και 10 πλοία χύδην ξηρού φορτίου. Από αυτά, τα 14 είναι υπό ελληνική σημαία, 15 υπό σημαία Νησιών Μάρσαλ και 2 υπό σημαία Παναμά. Η Olympic Shipping and Management S.A. παρέχει υπηρεσίες για την εμπορική εκμετάλλευση των πλοίων (ναυλώσεις) καθώς και τη λογιστική παρακολούθησή τους.
Η Springfield Shipping Co Panama S.A. έχει αναλάβει την τεχνική διαχείριση του στόλου, με βασικό γνώμονα τη διαρκή βελτίωση των παρεχόμενων υπηρεσιών σε θέματα ασφάλειας των πληρωμάτων και του πλοίου και προστασίας του περιβάλλοντος.
Στα υπό διαχείριση πλοία απασχολούνται περίπου 600 ναυτικοί, από αυτούς οι 200 είναι Έλληνες, οι 80 Ρώσοι αξιωματικοί και οι 320 αλλοδαποί ναύτες. Παράλληλα, το Επιχειρηματικό Ίδρυμα ασχολείται και με επενδύσεις χαρτοφυλακίου καθώς και με το real estate, έχοντας ακίνητη περιουσία στις ΗΠΑ, στο Λονδίνο, στο Βουκουρέστι και στην Αθήνα. Το Ίδρυμα διαχειρίζεται το ίδιο τα ακίνητά του μέσω των υπηρεσιών του.
Όσα ακίνητα χτίστηκαν ή ανακαινίστηκαν από το Ίδρυμα έγιναν με αυτεπιστασία ή με τον πλήρη έλεγχο του Ιδρύματος.Το μοντέλο είναι σύνθετο αλλά αποδοτικό. Δύσκολο αλλά απαραίτητο. Περίπλοκο αλλά και τόσο απλό, αφού η προσπάθεια, ο ιδρώτας, η σκέψη, η γνώση και η δράση του Επιχειρηματικού Ιδρύματος ενώνονται, κεφαλαιοποιούνται και, στο τέλος, διαχέονται στην κοινωνία ως παροχή, κοινωφέλεια, ζωή.
Για τις δράσεις και την ιστορία του ιδρύματος Ωνάση μπορείτε να βρείτε πληροφορίες εδώ
