Ο Άγιος Βασίλειος και τα αδέλφια του…

Γράφει η Τασσώ Γαΐλα

Μία φορά και έναν καιρό και τον 1ο αι. μ.Χ., σε έναν τόπο μακρινό ,την Ασία, ο Ρωμαίος Αυτοκρά­τορας Τιβέριος Καίσαρ έχτισε μια πόλη την Κάβειρα, την οποία αργότερα οι Έλληνες Πόντιοι κάτοικοι της μετονόμασαν σε Καισαρεία.

Δύο περίπου αιώνες μετά και γύρω στο 310 μ.Χ., στην πόλη αυτή και με το τέλος των σφοδρών διώξεων των Χριστιανών από τους Ρωμαίους κατακτητές επιστρέφουν οι εξόρι­στοι στα βουνά του Πόντου Ορθόδοξοι Έλλη­νες. Ανάμεσα τους και η οικογένεια του άρχο­ντα Βασιλείου. Επιστροφή του Άρχοντα Βασι­λείου με την γυναίκα του Μακρίνα και τον μο­νάκριβο γιο τους Βασίλειο στην Νεοκαισάρεια μετά από 7 χρόνια εξορίας στα βουνά. Είναι οι παππούδες και ο πατέρας του Μ. Βασιλείου, του «Φωστήρα της Οικουμένης». Η μνήμη των Βασιλείου – Μακρίνας (παππού και γιαγιάς του Μ.Β.) στη Δύση τιμάται στις 14 Ιαν.). Ο νεαρός Βασίλειος (πατέρας του Μ. Βασιλείου), θα παντρευτεί την κόρη ενός μάρτυρα του Χριστιανισμού, την Εμμέλεια.

Στη Δύση, οι γονείς του Μ. Βασιλείου μνη­μονεύονται στις 30 Μαΐου. Το 1998 με απόφα­ση του Οικ. Πατρ. Βαρθολομαίου Α’ η μνήμη της Αγίας Εμμέλειας στην Ανατολική Ορθόδοξη Εκκλησία τιμάται στις 1 Ιανουαρί­ου μαζί με του γιού της Μ. Βασιλείου.

Ο Βασίλειος ο πρεσβύτερος μέγας ρητοροδιδάσκαλος και κάτοχος μιας τεράστιας πε­ριουσίας με τη σύζυγο του Εμμέλεια θα απο­κτήσουν σύντομα ένα κοριτσάκι, την Μακρίνα. Λίγα χρόνια μετά θα προστεθεί στην οικογέ­νεια ένα αγοράκι καχεκτικό και αρρωστιάρικο που σ’ όλη του τη ζωή θα είναι σοβαρό κι αγέ­λαστο και με σοβαρά προβλήματα υγείας, ένα αγοράκι με μαύρα μαλλιά και μάτια, τον μικρό Βασίλειο. Το πρώτο από τα τέσσερα αγόρια της οικογένειας (υπήρξαν ακόμη πέντε παιδιά που πέθαναν μικρά). Ένα χρόνο μετά, το 331 μ.Χ., γεννήθηκε ένα υγιέστατο ξανθό αγοράκι που σ’ όλη του τη ζωή ήταν γελαστό και προ­σιτό, ακριβώς το αντίθετο του πρωτότοκου α­δελφού του Βασιλείου, ο Γρηγόριος. Αργότε­ρα θα γεννηθεί ο Ναυκράτιος και τέλος, ο «Βενιαμίν» της οικογένειας, ο μικρός Πέτρος.

Λίγο πριν το 340 μ.Χ. πεθαίνει η γιαγιά του Μ. Βασιλείου, η Μακρίνα αφού πρώτα θα μυή­σει στον Χριστιανισμό τον μικρό Βασίλειο και το ίδιο διάστημα πεθαίνει και ο ρητοροδιδάσκαλος Βασίλειος ο Πρεσβύτερος. Ο νεαρός Βασίλειος παρά την ασθενική κράση του και λόγω της μεγάλης του φιλομάθειας αφήνει τα αγαπημένα του αδέλφια και το λατρεμένο του Πόντο για να αρχίσει ένα μεγάλο κύκλο σπου­δών.

Καισαρεία: πόλη της Καππαδοκίας, το τότε κέντρο των Ελληνικών Γραμμάτων και Τε­χνών. Εδώ ο Βασίλειος θα γνωρίσει τον Γρηγόριο συμμαθητή του στην ίδια Σχολή, φιλία ιερή, παντοτινή, πνευματική ανάμεσα στους δύο Αγίους της .Ορθοδοξίας (Γρηγόριος: Άγιος Γρηγόριος, Θεολόγος, 329-391 μ.Χ., Πατριάρχης Κωνσταντίνου-Πόλεως, † 25 Ια­νουαρίου).

Συνέχεια των σπουδών του Βασιλείου στην Κωνσταντίνου-Πόλη και κατόπιν: Αθήνα. Η πρωτεύουσα της ρητορικής. Εδώ ο Βασίλει­ος θα σπουδάσει από το 347 έως το 356 μ.Χ. για εννιά δηλαδή χρόνια και με συμφοιτητή του τον φίλο του Γρηγόριο, ρητορική, φιλοσο­φία, αστρονομία και λόγω της ασθενικής του κράσης παρακολούθησε και μαθήματα ιατρι­κής. Δάσκαλοι του υπήρξαν οι φημισμένοι Πό­ντιοι ρήτορες Προαιρέσιος και Ιμέριος.

Επιστροφή στον Πόντο μετά τις σπουδές όπου ο ασθενικός Βασίλειος θα φτάσει μετά από ένα κοπιαστικό ταξίδι και θα βρει το πατρικό του σπίτι κλειστό. Τι έχει συμβεί;

Βρισκόμαστε στο 356 μ.Χ. Η πρωτότοκη αδελφή του Βασιλείου ή Μακρίνα μετά το θάνατο του αρραβωνιαστικού της (όταν ο Βασί­λειος ήταν στην Αθήνα), έχτισε ένα Μοναστή­ρι στο πατρικό της κτήμα στην τοποθεσία «Αννησοι», χρησιμοποιώντας το Μοναστήρι της σαν Νοσοκομείο, Ορφανοτροφείο και Σχολείο και μαζί της βρίσκετε και ο μικρός Πέτρος.
Ο Γρηγόριος; Ο Γρηγόριος είναι αυτός που αργότερα θα καταστεί πρωτεργάτης της μετα­στροφής της αρχαιοελληνικής Παιδείας στον Χριστιανισμό, αλλά τώρα, τώρα… Ενώ κατά την απουσία του Βασιλείου είχε χειροτονηθεί αναγνώστης προοριζόμενος για εκκλησιαστι­κή σταδιοδρομία, τα …παράτησε όλα, ερωτεύ­θηκε και παντρεύτηκε ένα όμορφο κορίτσι την Θεοσέβεια (η μνήμη της μόνο στα Σλαβικά ε­ορτολόγια, στις 9 Ιαν.) πέταξε τα ράσα και έ­γινε δάσκαλος ρητορικής! (Μετά τον θάνατο της Θεοσέβειας, οι παραινέσεις της αδελφής του Μακρίνας τον έπεισαν να ακολουθήσει τον Ιερατικό κλάδο),

Ο Ναυκράτιος; Ο Βασίλειος επιστρέφο­ντας στη γενέθλια γη θα μάθει για τον τραγικό θάνατο του αδελφού του Ναυκράτιου του πρώτου από τα πέντε αδέλφια αγίου. Ο Ναυκράτιος, με τη σύμφωνη γνώμη της αδελφής του Μακρίνας που συνεχώς παρότρυνε τα αδέλφια της να στραφούν στο Μοναχικό Βίο, είχε γίνει ασκητής σε ηλικία μόλις 16 χρόνων και, ένα χρόνο πριν την επιστροφή του Βασι­λείου, παραμονές Χριστουγέννων, πνίγηκε ό­ταν αναποδογύρισε η βαρκούλα του την ώρα που ψάρευε. Δούλος Κυρίου, κάποτε αρχο­ντόπουλο, ταπεινός τώρα ασκητής, ο Ναυκράτιος ψάρευε για να εξασφαλίσει τροφή σε ηλι­κιωμένους ερημίτες. Χάθηκε στα παγωμένα νερά του Ίριδα ποταμού. Παραμονές Χριστου­γέννων, ο Όσιος Ναυκράτιος, ο πρώτος από τα πέντε αδέλφια άγιος…
Ο Βασίλειος, θα ασχοληθεί με την ρητορική, σύντομα θα εγκαταλείψει την καριέρα του, βα­πτίζεται Χριστιανός (τότε βαπτίζονταν στην η­λικία των 30 ετών), επισκέπτεται την Μεσοπο­ταμία για να γνωρίσει την ασκητική τέχνη, την Αίγυπτο όπου συναντά τον Μ. Αθανάσιο, επιστροφή στην Καισαρεία και… σε μια χαρά­δρα στο βουνό απέναντι από το πατρικό Μο­ναστήρι της Μακρίνας όπου και θα χειροτονη­θεί καλόγερος, στήνει το ασκηταριό του. Εδώ, ασκητής από το 359 μ.Χ. θα συγγράψει το: «Τα Ασκητικά», έργο με κανόνες για τον Μο­ναχισμό, εδώ για να μονάσει κοντά του θα έρ­θει σε λίγο και ο πνευματικός του φίλος Γρηγόριος. «Προς τους Νέους», «Περί Αγίου Πνεύματος», τίτλοι συγγραμμάτων του Αγίου Βασιλείου, του Μέγα Θεολόγου του 4ου αι. μ,Χ. Ιερέας χειροτονήθηκε ο Μ. Βασίλειος το 362 μ.Χ. και Επίσκοπος Καισαρείας την Κυρια­κή 1 Μαρτίου του 370 μ.Χ.

Ο Μ, Βασίλειος με μια πράξη του καθαρά φιλανθρωπική και εν αγνοία του, συνέβαλε στη δημιουργία ενός «νέου» μύθου που θα περνούσε τον Ελληνισμό στη Χριστιανική Εθιμολογία του Εορταστικού Πρωτοχρονιάτι­κου Άρτου: την βασιλόπιτα…

Το Ιστορικό του εθίμου γνωστό. Το χρυσά­φι και τους πολύτιμους λίθους που είχε προ­σφέρει ο λαός για να σωθεί η Καισαρεία, μη θέλοντας ο Μ. Βασίλειος να τα παραδώσει στον Αυτοκράτορα, ζύμωσε χιλιάδες ψωμά­κια, τα γέμισε χρυσάφι και τα μοίρασε στους
φτωχούς συμπολίτες του…

Ακολουθεί η συνταγή Βασιλόπιτας από την ιδιαίτερη πατρίδα του Μ. Βασιλείου… τον Πόντο.

ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΑ ΠΟΝΤΟΥ

Υλικά
αλεύρι
νερό
λίγο ξίδι
2 φλιτζάνια καβουρντισμένο σουσάμι
2 1/2 φλιτζάνια κοπανισμένο καρύδι
2 φλιτζάνια ζάχαρη
κανέλα
λάδι

Εκτέλεση

Ζυμώνουμε τ’ αλεύρι με νερό και λίγο ξίδι και ανοίγουμε 4 φύλλα μεγάλα. Απλώνουμε το πρώτο σε λαδωμένο ταψί (το φύλλο θα πρέπει να είναι μεγαλύτε­ρο από το ταψί και να προεξέχει). Αλεί­φουμε με λάδι την επιφάνεια του και το­ποθετούμε επάνω μείγμα από καβουρντι­σμένο σουσάμι, κοπανισμένο καρύδι, ζά­χαρη και κανέλα. Τοποθετούμε με τον ί­διο τρόπο άλλα 2 φύλλα ζύμης, επανα­λαμβάνοντας τη διαδικασία. Καλύπτουμε το μείγμα της γέμισης με το τέταρτο φύλ­λο. Κατόπιν, φέρνουμε το υπόλοιπο των φύλλων που κρέμονται από το ταψί πά­νω στην επιφάνεια της βασιλόπιτας. Πα­τάμε αυτά τα φύλλα ώστε να ανοίξουν και να απλώσουν στην επιφάνεια της πί­τας καλά. Κατόπιν, αλείφουμε με λάδι την επιφάνεια της βασιλόπιτας και τη φουρνίζουμε. Όταν ροδοκοκκινίσει η επι­φάνεια της, είναι έτοιμη.
-Στον Πόντο, κάπου ενδιάμεσα στα φύλ­λα τοποθετούσαν και το νόμισμα.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ο υπερασκητικός βίος, οι μεγάλες εκκλη­σιαστικές και κοινωνικές φροντίδες, οι αγώ­νες του κατά του Αρειανισμού κατέβαλαν τον ασθενικό Ιεράρχη Μ. Βασίλειο. Δούλος Κυρί­ου, βαθύπλουτος, γνώρισε θλίψεις, διώξεις, οικοδόμησε την «πολιτεία του Ελέους», την Βασιλειάδα, πέθανε πάμφτωχος, η δε Ορθό­δοξη Εκκλησία συνεχίζει ως τις μέρες μας να τελεί 10 φορές το χρόνο (5 πρώτες Κυριακές της Μ. Τεσσαρακοστής, την Μ. Πέμπτη, το Μ. Σάββατο, την παραμονή Χριστουγέννων, Φώ­των και την 1η Ιανουαρίου κατά την εορτή του Μ. Βασιλείου), την υψηλής θεολογικής έ­μπνευσης Θεία Λειτουργία που συνέθεσε ο Οικουμενικός Διδάσκαλος Μέγας Βασίλειος. Ημέρα Μνήμης του Αγίου Βασιλείου, 1η Ια­νουαρίου. Ιανουάριο του 379 μ.Χ. κοιμήθηκε ο Άγιος Βασίλειος και λίγους μήνες αργότερα, τον Ιούλιο του 379 η αγαπημένη του αδελφή Μακρίνα. Η Οσία Μακρίνα ( † 9 Ιουλίου), Δού­λη Κυρίου, πρωτοπόρος του Γυναικείου Μονα­χισμού (Ορθόδοξου), τις τελευταίες στιγμές της επίγειας ζωής της συμπαραστάτη της είχε τον αδελφό της Γρηγόριο.

Ο Γρηγόριος, Άγιος Γρηγόριος Νύσσης ( †10 Ιανουαρίου), χειροτονήθηκε Επίσκοπος Νύσσης (μικρή πόλη της Καππαδοκίας), από τον αδελφό του Μ. Βασίλειο Επίσκοπο Καισα­ρείας, διώχτηκε από τους οπαδούς του Αρείου και τέλος το 381 μ.Χ., δύο χρόνια μετά τον θά­νατο του Μ. Βασιλείου συνεχιστής και διάδο­χος του έργου του, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσ­σης στη Β’ Οικουμενική Σύνοδο Κωνσταντί­νου Πόλεως δικαίωσε τους αγώνες μιας ζωής του αδελφού του πετυχαίνοντας τον θρίαμβο του Ορθοδόξου Δόγματος της Αγίας Τριάδος. Δούλος Κυρίου, μέγας στοχαστής και φιλόσο­φος, ο Άγιος Γρηγόριος Νύσσης εκοιμήθη (σύ­μπτωση;) και αυτός μήνα Ιανουάριο, στις 10 του396μ.Χ.!Και

Ιανουαρίου 9, έτος 393 μ.Χ., ημερομηνία θανάτου και μνήμης του Αγίου Πέτρου Επισκόπου Σεβάστειας Πόντου…

Ένα μικρό καλογεροπαίδι …τρέχει στις αυ­λές της Μονής «Άννησοι» κοντά στον Ίρι πο­ταμό, εκτελώντας δουλειές που του αναθέτει η αδελφή του Ηγουμένη Μακρίνα, αυτή που α­πό μικρό αγοράκι τον μύησε στον Χριστιανι­σμό. Ένας ταπεινός καλόγερος, ο Πέτρος, ε­γκαταλείπει την ηρεμία του Μοναστηριού του και …τρέχει στο πλευρό του αδελφού του Επι­σκόπου Καισαρείας Βασιλείου να τον βοηθή­σει στον αγώνα του για την Ορθοδοξία. Χειρο­τονήθηκε Επίσκοπος Σεβάστειας (από τον Βα­σίλειο), βαρει τραυματισμένος μόλις και γλί­τωσε τον θάνατο από τους φανατικούς οπα­δούς του Αρείου, και δεν ήταν η μόνη φονική εναντίον του επίθεση… Ο ασκητής Επίσκοπος Πέτρος, Δούλος Κυρίου, στις τόσο θλιβερές για την Ορθοδοξία ώρες, εκοιμήθη σε ηλικία περίπου 56 χρόνων, 9 Ιανουαρίου του 393 μ.Χ. Ο «Βενιαμίν» της Αγίας Οικογένειας του Μ. Βασιλείου…

Δούλοι Κυρίου, τα πέντε αδέλφια είχαν τα πάντα! Αριστοκρατική καταγωγή, μόρφωση, α­μύθητα πλούτη. Τα πλούτη τα μοίρασαν, έδω­σαν τα πάντα για την Ορθοδοξία και
– «Αδελφοί να συνέρχεσθαι στις εορτές προς τιμήν των Μαρτύρων…», από κήρυγμα του Μεγάλου Βασιλείου, αιώνας 4ος μ.Χ και, αιώνας 21ος μ.Χ. και Υπηρέτες της Πίστεως της Αγάπης, οι Ορθόδοξοι Χριστιανοί τηρούν αυ­τό το δίδαγμα του Μεγάλου Βασιλείου. 16 αι­ώνες μετά… 16 μόλις στιγμές…

Πηγές:
1. Νέος Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Ίνδικτος.
2. Μαγδαληνής Μοναχής: «Οι Άγιοι του Πόντου».
3. Μέγας Συναξαριστής της Ορθοδόξου Εκκλησίας, Επισκόπου Οινόης Ματθαίου Λάγγη
4. Αγιογραφίες: Ιερά Μονή Αναλήψεως Κοζάνης.