Γράφει η Τασσώ Γαΐλα.
Πάμε Χαβάη και σε μια παλιά ‘πονεμένη’ ιστορία… Πάμε στη Χαβάη, Πολιτεία των ΗΠΑ, νησιωτικό σύμπλεγμα στον Ειρηνικό Ωκεανό με 25.000 περίπου τ. χλμ και 1.500.000 κατοίκους.
Τα νησιά του Αρχιπελάγους της Χαβάης που είναι και η μόνη Πολιτεία των ΗΠΑ που περιβάλλεται αποκλειστικά από νερό είναι ηφαιστειογενή , τα κυριότερα είναι 8 με μεγαλύτερο την Χαβάη όπου βρίσκεται και η πρωτεύουσα του συμπλέγματος η γνωστή μας Χονολουλού. Εκτός από τα οκτώ κύρια νησιά, το κράτος έχει πολλά μικρότερα νησιά και νησίδες, ενώ συνολικά μαζί με τα πετρώματα και τις ηφαιστειακές νησίδες πλησιάζουν τα 130 νησιά- όπως μας πληροφορεί η Wikipedia.en-, και με πολλά εν ενεργεία ηφαίστεια με το μεγαλύτερο στα νότια της όμορφης Χαβάης.
Κρυμμένα λοιπόν, πίσω από τους καπνούς και τις λάβες των ηφαιστείων τα αθώα αυτά νησάκια καλά… περνούσαν με τους ιθαγενείς κατοίκους τους να ζούν με εμφύλιους είναι η αλήθεια αλλά ελεύθεροι. Όλα όμως άλλαξαν όταν…
…Όταν από την πολιτισμένη Ευρώπη της Αναγέννησης και της Δημοκρατίας έφτασε το 1778 στο νησί ο κάπτεν Τζέημς Κούκ, ο μέγας Βρετανός εξερευνητής…
Έκανε μια βόλτα γύρω από όλα τα νησιά, ξεχώρισε το μεγαλύτερο την Χαβάη και έριξε άγκυρα. Ονομάτισε τα νησιά που ανακάλυψε : Νήσοι Σάντουϊτς προς τιμήν του κόμη Σάντουϊτς χορηγού του ερευνητικού –βλέπε καιροσκοπικού-, ταξιδιού του , αντελήφθη τον πλούτο της γης αυτής, άφησε στρατό να φυλάει τον νέο θησαυρό που ανακάλυψε κι επέστρεψε στην Βρετανία να πεί τα νέα. Μετά από 1 χρόνο νάτος πάλι στην Χαβάη. Με νέο στρατό κι ιεραπόστολους. Τώρα όμως ο μέγας κάπτεν Κούκ δεν την γλυτώνει και σε μάχη με τους ντόπιους αποχαιρετά τον μάταιο τούτο κόσμο στο νησί της Χαβάης τρυπημένος από βέλος ιθαγενούς. Έμειναν όμως εκεί οι Βρετανοί στρατιώτες του κι όχι μόνο…
Οι ιθαγενείς της Χαβάης θα δουν τώρα για …πρώτη φορά Γάλλους αλλά και τους γείτονες τους Αμερικάνους που σαν πιο κοντινοί μόλις μάθανε τα καλά νέα τρέξανε κι αυτοί για μερδικό…
Από εδώ αρχίζει κι ο εφιάλτης των γηγενών του συμπλέγματος των νήσων Χαβάης… Μα τι ήταν άραγε αυτό που ώθησε Άγγλους, Γάλλους κι Αμερικάνους να ‘ερωτευθούν’ σφόδρα αυτά τα άγνωστα μέχρι τότε και χαμένα στον Ειρηνικό ηφαιστειακά νησάκια;
ΚΑΦΕΣ– μέχρι σήμερα η Χαβάη είναι η μόνη πολιτεία των ΗΠΑ ικανή να καλλιεργεί εμπορικά τον καφέ και… και… ΖΑΧΑΡΗ, δηλαδή ζαχαροκάλαμα.
Καφές και ζάχαρη λοιπόν, καθώς και καρύδια τα γνωστά σήμερα καρύδια macadamia. Οι σκλάβοι έτοιμοι, πάμε να τους …εκπολιτίσουμε… Και πήγαν : Άγγλοι, Γάλλοι, Αμερικάνοι…
Είναι γεγονός πως στα νησιά της Χαβάης οι εμφύλιες συγκρούσεις ταλάνιζαν αιώνες τους ιθαγενείς με τους φυλάρχους να διεκδικούν την εξουσία κι αυτό το εκμεταλλεύτηκαν στο έπαρκο οι κατακτητές αποικιοκράτες. Οι οποίοι έφταναν κατά χιλιάδες κουβαλώντας στρατό και ..ιεραπόστολους για τον εκχριστιανισμό κι εκπολιτισμό των αγρίων…
Όμως οι ιεραπόστολοι εμπρός στον πλούτο που έβλεπαν ξέχασαν… την θεϊκή αποστολή τους κι έγιναν έμποροι. Χιλιάδες κι οι μεταφερόμενοι από άλλα Κράτη (το 1899 μεταφέρθηκαν από την Πορτογαλία- αυτοί δεν ήταν σκλάβοι, ήταν λευκοί άρα ‘μετανάστες’ για την καλλιέργεια του ζαχαροκάλαμου λόγω των πολλών θανάτων των γηγενών, θανάτων από τις ασθένειες και τις κακουχίες). Η ζωή του ντόπιου πληθυσμού μετετράπει σε κόλαση. Ατέλειωτες ώρες δουλειάς κάτω από άθλιες και ασφυκτικές πιέσεις, οικονομικές, θρησκευτικές, πολιτισμικές αλλά και καθαρά υγειονομικές. Για να σταματήσουν τις συγκρούσεις των ντόπιων φυλάρχων οι λευκοί άποικοι βρήκαν …την λύση επιβάλλοντας με τα όπλα βασιλιά έναν φύλαρχο της επιλογής τους : βασιλιάς Καμεκαμέχα ο Μέγας.
Η δυναστεία του κρατήθηκε στην εξουσία μέχρι το 1872 ενόσω ο ντόπιος πληθυσμός όλο και λιγόστευε από τις ασθένειες και την εκμετάλλευση, (το 1850 από ευλογιά κλπ χάθηκε το 20% των ντόπιων), ενώ ταυτόχρονα τα οικονομικά συμφέροντα των ξένων αποίκων δεύτερης και τρίτης γενιάς-απογόνων εκείνων των πρώτων ιεραποστόλων και λοιπών λευκών-, συνεχώς αυξάνονταν. Και ναι μεν βασιλιάς και μεγάλη μερίδα των ντόπιων με την βία ή μη εκχριστιανίστηκαν αλλά αυτό δεν τους βοήθησε τους δύστυχους σε τίποτα. Συνεχώς κατέφθανε στα νησιά-θησαυρός στρατός κι από τις 3 μεγάλες δυνάμεις -όπως θα τις λέγαμε σήμερα-,με μεγαλύτερη εμπορική και στρατιωτική παρουσία αυτή των γειτόνων Αμερικανών για την υποστήριξη σαφώς των οικονομικών συμφερόντων τους. Αναφερόμαστε σε τεράστια οικονομικά οφέλη από την εκμετάλλευση κυρίως του καφέ και της ζάχαρης με την δημιουργία από τους αποίκους αχανών φυτειών καφέ και ζαχαροκάλαμου καθώς και των εργοστασίων ζάχαρης με πάμφθηνα εργατικά χέρια, (βλέπε σκλάβους).
Ερχόμαστε στο 1872 χρονιά θανάτου του βασιλιά της Χαβάης ο οποίος δεν είχε κληρονόμους. Ουδέν πρόβλημα. Άνευ της βούλησης των γηγενών-ποιόν ενδιέφερε;-, οι αποικιοκράτες ανέβασαν στην εξουσία τη Δυναστεία των Καλακαούα.
Με την πίεση των εμπόρων και του αποικιοκρατικού στρατού αλλά και τον ξεσηκωμό μιας μερίδας των ντόπιων κρατούντων, με πρωτοστατούντες τα παιδιά των αποίκων που παρουσιάζονταν ως Χαβανέζοι, το 1887 ο βασιλιάς αναγκάστηκε να υπογράψει ένα νέο εκλογικό νόμο, ο οποίος:
1.στερούσε τον ίδιο από εξουσίες και τις μεταβίβαζε στο υπουργικό συμβούλιο
2.έδινε το δικαίωμα του εκλέγειν και εκλέγεσθαι σε όλους τους αποίκους
3.όριζε πως άποικοι και Χαβανέζοι είχαν δικαίωμα ψήφου μόνον αν διέθεταν υψηλό εισόδημα –κάτι δηλαδή που απέκλειε σχεδόν το 95% των ντόπιων και που πριμοδοτούσε εξαιρετικά τους Αμερικανούς και τους Βρετανούς επιχειρηματίες.
Η βασίλισσα που δεν ήταν …ο Φιντέλ Κάστρο.
Λιλιουοκαλάνι: Η πρώτη και μοναδική βασίλισσα της Χαβάης που ανέβηκε στο θρόνο στις 29 Ιανουαρίου 1891 μετά τον θάνατο του βασιλιά αδελφού της Ντέιβιτ Καλακαούα αυτού που υπέγραψε το περίφημο Σύνταγμα των αποίκων. Η βασίλισσα Λιλιουοκαλάνι- ομολογώ,δύσκολο όνομα-, είχε αριστοκρατική καταγωγή , γεννήθηκε στην Χονολουλού το 1838 κι ήταν πολύ μορφωμένη καθώς και πολυταξιδεμένη. Θα παραμείνει στον θρόνο του βασιλείου της Χαβάης μόλις 2 έτη έως τις 17 Ιανουαρίου 1893.
Ποιο το λάθος της διακυβέρνησης της;
Όταν ανέβηκε στον θρόνο, εποχή παντοδυναμίας των Αμερικανών εργοστασιαρχών ζάχαρης προσπάθησε να εφαρμόσει ένα νέο Σύνταγμα το οποίο θα επανέφερε τις εξουσίες της μοναρχίας και τα δικαιώματα ψήφου των οικονομικά ασθενέστερων γηγενών καθώς και τον έλεγχο από την μοναρχία των ξένων επιχειρηματικών συμφερόντων. Φεύ! Ήρθε η ώρα του… Κεφαλαίου να πάρει την κατάσταση στα χέρια του. Μαθήματα καπιταλισμού θα λάβει η μορφωμένη και δημοκράτισσα πλην ονειροπόλα βασίλισσα Λιλιουοκαλάνι.
ΠΡΑΞΙΚΟΠΗΜΑ
17 Ιανουαρίου 1893 και λιμήν της Χαβάης. Όχι εδώ δεν είναι Κούβα, δεν πρόκειται για την απόβαση στον κόλπο των χοίρων το 1961, όχι εδώ πρωταγωνιστής δεν είναι ο οπλισμένος Φιντέλ Κάστρο να συντρίψει το Αμερικάνικο Ναυτικό. Εδώ είναι η άοπλη Λιλιουοκαλάνι έναντι των χιλιάδων πάνοπλων πεζοναυτών Αμερικανών –πεζοναύτες τους έλεγαν άραγε και τότε;-, που αποβιβάστηκαν από τα Αμερικάνικα πολεμικά στην Χονολουλού και παρατάχτηκαν με τον οπλισμό τους από άκρη σε άκρη σε όλη την πόλη.Σαφώς αρωγοί των ναυτικών Αμερικανικών δυνάμεων υπήρξαν κι οι ντόπιοι Αμερικάνοι, το ντόπιο κατεστημένο. Κολοσσιαία οικονομικά συμφέροντα.
Ανατροπή της βασίλισσας, φυλάκιση της και καταδίκη σε πέντε χρόνια καταναγκαστικά έργα με την κατηγορία της …προδοσίας.Είναι η εποχή που θα συγγράψει την αυτοβιογραφία της με τίτλο: <Η ιστορία της Χαβάης από την βασίλισσα της Χαβάης>. Τελικά θα τεθεί υπό κατ’ οίκον περιορισμό και θα αποβιώσει στην κατοικία της στην Χονολουλού στις 11 Νοεμβρίου 1917.
Η απόβαση στην Χαβάη εστέφθη με επιτυχία, επιτέλους τέρμα στην μοναρχία η Χαβάη πλέον υπό το καθεστώς της Δημοκρατίας!!! Εξαίρετος ο καπιταλισμός !!! Το έργο είχε και συνέχεια. Η ολοκλήρωση του στόχου επετεύχθη σαφώς όχι με εμπάργκο εφόσον ήδη κατείχαν το νησί οι επιχειρηματίες αλλά με ΠΡΟΣΑΡΤΗΣΗ της Χαβάης στις ΗΠΑ!!! Αυτό συνέβη μόλις τον Ιούλιο του 1898 όταν οι ΗΠΑ προσάρτησαν –όχι μόνο την Χαβάη, όλο το σύμπλεγμα των νήσων-, ως Υπερπόντια Κτήση.
State of Hawaii το Αγγλικό όνομα της Πολιτείας της Χαβάης όπου…
….Επί 60 χρόνια οι Χαβανέζοι διεκδικούσαν την ανεξαρτησία τους ή τουλάχιστον το δικαίωμα να αποτελούν ισότιμη Πολιτεία των ΗΠΑ και όχι Υπερπόντια κτήση, αλλά τα επιχειρηματικά συμφέροντα (κυρίως των “Big Five”), φυσικά ποιούσαν τις νήσσες διότι σε περίπτωση που η Χαβάη αναβαθμιζόταν σε Πολιτεία, θα ίσχυαν και εκεί οι φορολογικοί και εργασιακοί νόμοι των ΗΠΑ, κάτι που φυσικά δεν συνέφερε τους ιδιοκτήτες φυτειών και γενικά τους Αμερικανούς επιχειρηματίες που δραστηριοποιούνταν στα νησιά.
Finale:Η Χαβάη απέκτησε το καθεστώς της Πολιτείας το 1959, ως 50ή Πολιτεία των ΗΠΑ και το 1993 οι ΗΠΑ, επί προεδρίας Μπιλ Κλίντον, αναγνώρισαν επίσημα με Απολογητική Πράξη (Apology Resolution) το γεγονός ότι είχαν ανατρέψει τη βασίλισσα Λιλιουοκαλάνι…
Ο πλανήτης όλος γνωρίζει την Χαβάη από …το Αμερικάνικο σήριαλ ‘Χαβάη 5-0’ και φυσικά από τους τουριστικούς οδηγούς όπου οι Αμερικανοί προβάλουν τα νησιά ως ιδανικό τουριστικό προορισμό εφόσον μετά την εκμετάλλευση του γεωργικού τους πλούτου προχώρησαν και στην τουριστική εκμετάλλευση τους, ενώ ελάχιστοι γνωρίζουν την ιστορία των νησιών και της μοναδικής βασίλισσας τους…
Το τέλος της ανεξάρτητης κυριαρχίας της Χαβάης και την τραγική ιστορία της βασίλισσας Λιλιουοκαλάνι μπορείτε να διαβάσετε –στην Αγγλική γλώσσα- εδώ.
Ευχαριστώ θερμά τον Χιακής καταγωγής ομογενή της Αυστραλίας σημαντικό Πανεπιστημιακό καθηγητή και ερευνητή John Marmara για το πληροφοριακό υλικό και τις φωτογραφίες.
