Γράφει ο Κώστας Βαξεβάνης για το Documento
Πόση φρίκη µπορεί να αντέξει ο άνθρωπος; Τόση που αντί να την απεχθάνεται, να καταλήξει να συµβιώνει µαζί της. Βρισκόµαστε ακριβώς σε αυτό το στάδιο. Εκπαιδευόµαστε στη φρίκη. Την αποζητούµε κιόλας γιατί θυµίζει ότι υπάρχουν χειρότεροι από εµάς. Πατάς το τηλεκοντρόλ και γύρω σου εµφανίζονται πτώµατα παιδιών που τα σκότωσε η ίδια τους η µάνα. ∆εν συµβαίνει κάθε µέρα, αλλά είναι αρκετό για να δικαιολογείς τη δική σου µέρα. Είσαι ένας καταναλωτής σεναρίων και λεπτοµερειών που ξεχνάει τον πόνο του γιατί των άλλων είναι χειρότερος. Υπάρχουν αίµα, ψυχοπαθολογία, ακατανόητες πρακτικές και σου δίνεται η δυνατότητα να κάνεις το δικό σου ζάπινγκ στη ζωή των άλλων µε τη φρίκη ως κουµπί στο τηλεκοντρόλ.
Υπάρχει στ’ αλήθεια µια Μήδεια στην Πάτρα, αλλά υπάρχουν και τα media έτοιµα να σπείρουν και να διαπράξουν το δικό τους έγκληµα. Να αναγκάσουν την κοινωνία να λειτουργήσει µε όρους ζωωδών αντανακλαστικών και επικίνδυνου θυµικού. Το κάνουν άλλωστε χρόνια τώρα µε τις ευλογίες του ΕΣΡ και το λούστρο διάφορων κοµψευόµενων παρουσιαστών που έχουν µάθει να ρωτάνε µε ψεύτικο ενδιαφέρον και να φυτεύουν στην καθηµερινότητα του αµέριµνου θεατή τις ιεραρχήσεις στη ζωή του. Λίγη σηµασία έχει αν το κάνουν για την τηλεθέαση ή για να αποχαυνώσουν τον κόσµο. Αν είναι τόσο έξυπνοι ώστε να µεθοδεύσουν ή απλώς βλάκες που βγάζουν τη δική τους κουστουµαρισµένη µιζέρια στο γυαλί. Σηµασία έχει ότι συµβαίνει και καθορίζει τη ζωή µας αφού πρώτα την υποβαθµίσει.
Η ιστορία έχει επαναληφθεί χιλιάδες φορές. Το 1993 µε τον παιδοκτόνο ∆ουρή, το 1994 µε την αθώα τελικώς «παιδοκτόνο» Θεοδώρα Σουφχάρα, µε τους «δράκους», µε όλα σχεδόν τα εγκλήµατα που µπορούν να µετατραπούν εύκολα και χωρίς κόστος σε παραγωγές live φρίκης. Ας κοιτάξουµε όµως τις λεπτοµέρειες των µεταδόσεων για να δούµε τη σκοπιµότητα που µερικοί ίσως θεωρούν υπερβολή. Για πόσα εγκλήµατα που διέπραξε η Χρυσή Αυγή, πρoτού η δολοφονία του Παύλου Φύσσα οδηγήσει σε αναγκαστική τηλεοπτική κάλυψη, υπήρξαν ρεπορτάζ µε λεπτοµέρειες; Υπήρξε ποτέ ενηµέρωση του κόσµου για το έγκληµα κατά του Πακιστανού Σαχζάτ Λουκµάν που σκότωσαν οι χρυσαυγίτες; Κι όµως ήταν τόσο φρικτό έγκληµα. Οι µαχαιροβγάλτες τον πλησίασαν ενώ πήγαινε ανυποψίαστος µε το ποδήλατό του και τον έσφαξαν. Πριν από δέκα µέρες τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν στο εργοτάξιο από «εργατικό ατύχηµα». Οι συνάδελφοί τους µιλούν για έγκληµα της εταιρείας. ∆εν µεταδόθηκαν ούτε τα ονόµατά τους. Μερικούς µήνες πριν όµως η κοινή γνώµη είχε εντρυφήσει σε όλες τις λεπτοµέρειες ενός δυστυχήµατος µε Ferrari που στοίχισε τη ζωή σε έναν νεαρό, αδερφό µιας βουλευτίνας.
Τι είναι αυτό που κάνει τα media να δείχνουν προτίµηση στο αίµα αλλά επιλεκτικά; Ποιες αιµατοβαµµένες ιστορίες επιλέγουν να µεταδώσουν και για ποιες δεν αφιερώνουν ούτε πλάνο; Είναι κριτήριο το ειδεχθές του εγκλήµατος; Φυσικά και όχι. Ενα από τα ειδεχθέστερα εγκλήµατα που ήρθαν στη δηµοσιότητα ήταν αυτό που αφορούσε τη σχέση του συµβούλου και φίλου του Κυριάκου Μητσοτάκη, Νίκου Γεωργιάδη, µε κύκλωµα παιδεραστίας. Ανήλικοι βιάστηκαν, περιέγραψαν την κόλαση που έζησαν µαζί του, κατέδειξαν τις ευθύνες. Τα κανάλια δεν αφιέρωσαν ούτε δευτερόλεπτο.
Πότε λοιπόν το αίµα γίνεται πρώτη είδηση; Οταν δεν απειλεί το αξιακό σύστηµα των καναλιών. ∆εν υπονοεί δηλαδή ευθύνες εξουσίας και πολιτικών επιλογών· και όταν οι λεπτοµέρειες του εγκλήµατος δεν µας κάνουν καλύτερους ανθρώπους. Επιλέγονται και προωθούνται τα εγκλήµατα όχλου, αυτά δηλαδή που µπορούν να µετατρέψουν τον θεατή σε όχλο. Που ενεργοποιούν τα πιο ζωώδη ένστικτα, τον κάνουν να µισεί δείχνοντας στερεοτυπικά τον ένοχο και τον εγκληµατία και τον κρατάνε σε εγρήγορση ή τον φοβίζουν. Το έγκληµα που κάνει ο µετανάστης, ο αλλόθρησκος, ο διαταραγµένος, ο διαφορετικός έχει θέση στα δελτία ειδήσεων. ∆εν έχουν όµως θέση τα εγκλήµατα του λευκού κολάρου, η δολοφονία του Ζακ Κωστόπουλου, αυτά που πιθανόν να έχουν διαπράξει ο Λιγνάδης και ο Φιλιππίδης. Αποτελούν ανέγγιχτες ιστορίες και οι δράστες έχουν προκαταβολικά χίλια δυο ελαφρυντικά που µεταδίδονται αν και δεν έχει µεταδοθεί καν η ιστορία του εγκλήµατος.
Κανένα έγκληµα δεν είναι υπόθεση που αφορά αποκλειστικά τον δράστη και το θύµα. Υπάρχουν πάντα κοινωνικοί λόγοι που διαµόρφωσαν τους ανθρώπους, παθολογίες και προεκτάσεις που δίνουν εξηγήσεις για το έγκληµα. Στην υπόθεση της µάνας από την Πάτρα είναι διάχυτη η αίσθηση µιας παθογένειας. Το φριχτό αυτό έγκληµα δεν αντιµετωπίζεται όµως µε όρους επιστηµονικούς ή ενηµέρωσης αλλά µε όρους καφενείου. Παρουσιαστές, ψυχολόγοι-µαϊντανοί που βγάζουν γνωµατεύσεις εξ αποστάσεως και ψιθυρολόγοι που έφυγαν απ’ τους καφενέδες γιατί τους άνοιξαν τα µικρόφωνα δηµιουργούν όρους µάζας η οποία θα παίξει ρόλο. Στα πλάνα που έπαιξαν από το τραγικό σπίτι στην Πάτρα διακρίνονται µανάδες που πήραν τα παιδιά τους για να λιθοβολήσουν και να λιντσάρουν τη µάνα-Μήδεια. Πώς αλήθεια ένας άνθρωπος που δεν νοιάζεται για τον διπλανό του, που πνίγεται µες στον οχαδερφισµό του, ξαφνικά γίνεται δήµιος έτοιµος να τιµωρήσει µε τα δικά του κριτήρια; Οι εξηγήσεις πιθανόν να είναι περισσότερο ψυχολογικές. Ο αυτόκλητος δήµιος κατασκευάζει µε τον τρόπο αυτό τη δική του ανωτερότητα. Βροντοφωνάζει ότι αυτός είναι καλύτερος και ως κριτής των άλλων δεν είναι κρινόµενος ούτε για το τι ποιότητας γονιός είναι ούτε για το τι έχει κάνει. Ο ανθρωποφάγος που κατασκευάζεται µε την επιµέλεια των καναλιών πριν από την εξιχνίαση του εγκλήµατος δεν θέλει να τιµωρήσει το έγκληµα ούτε να εµποδίσει την επανάληψή του. Ο αιµοβόρος θεατής-τιµωρός των εγκληµάτων αποκτά ρόλο και σπουδαιότητα µε ηµεροµηνία λήξης. Λίγο αργότερα θα εξαφανιστεί πίσω από το σύνηθες «τι µε νοιάζει εµένα;», ταυτισµένος µε το δικό του έγκληµα, την αδιαφορία.
