Η Μαρί Κιουρί είναι πέραν αμφιβολίας η διαπρεπέστερη γυναίκα επιστήμονας όλων των εποχών, που έφυγε μια μέρα σαν σήμερα το μακρινό 1934 από τη ζωή.
Η πρωτεργάτρια της έρευνας για τη ραδιενέργεια ήταν μια παθιασμένη ερευνήτρια, αφοσιωμένη σύζυγος και μητέρα και ένα από τα λαμπρότερα μυαλά που είδε ποτέ ο κόσμος. Τα δύο βραβεία Νόμπελ το αποδεικνύουν άλλωστε αυτό με τον πλέον περίτρανο τρόπο!
Η ζωή της σημαδεύτηκε από μια σειρά πρωτιές, αλλά και με τραγωδίες. Το φαινόμενο Κιουρί ήταν δυο άνθρωποι ή θα μπορούσαμε να πούμε και 3 άνθρωποι, αφού επί της ουσίας η οικογένεια Κιουρί έχει 3 βραβεία. Ο Πιερ, ο σύζυγός της, της άφησε τη δική του ερευνητική δουλειά για να συνδράμει στη μελέτη της ραδιενέργειας και να συντελέσει αποφασιστικά σε μια σειρά ανακαλύψεων που φέρουν το όνομά της.
Κι αυτό δεν αναφέρεται βέβαια για να μειώσει σε τίποτα την αίγλη της, απλώς για να υποδείξει άλλη μια πτυχή του βίου της.
Η επιστήμονας λοιπόν που ανακάλυψε μια σειρά από ραδιενεργά στοιχεία, όπως το Πολώνιο και το Ράδιο, και συνέβαλε αποφασιστικά στην προαγωγή της επιστημονικής γνώσης, έμελλε να περάσει στην ιστορία της επιστήμης ως η μόνη γυναίκα που τιμήθηκε με δύο Νόμπελ σε δύο διαφορετικά επιστημονικά αντικείμενα, τη Φυσική και τη Χημεία, ενώ η κόρη της η Ιρέν Ζολιό-Κιουρί πήρε και αυτή βραβείο Νόμπελ. Μια οικογένεια, 3 βραβεία….
Η ζωή της
Η Μαρία Σκλοντόφσκα (ευρέως γνωστή ως Μαρί Κιουρί) γεννήθηκε στη Βαρσοβία της Πολωνίας στις 7 Νοεμβρίου το 1867 ως το νεότερο από τα πέντε παιδιά μιας οικογένειας δασκάλων. Από μικρή έδειξε την κλίση της στα μαθηματικά και τη φυσική, ακολουθώντας σε αυτό την αγάπη του πατέρα της για τις επιστήμες.
Οι άριστες επιδόσεις της στο σχολείο και ο ασίγαστος νους της έδιναν χαρά στους γονείς της, μέχρι να χτυπήσει η πρώτη τραγωδία την οικογένεια, αφού η Κιουρί θα χάσει τη μητέρα της από φυματίωση στην τρυφερή ηλικία των 11 ετών. Η Μαρί Κιουρί όμως παρέμενε ως μια κορυφαία μαθήτρια και στα επόμενα χρόνια. Η Κιουρί όμως δεν είχε τη δυνατότητα να σπουδάσει στο Πανεπιστήμιο της Βαρσοβίας, καθώς μόνο αγόρια γίνονταν δεκτά. Συνέχισε ωστόσο τη μάθηση στο «κρυφό σχολειό» της πόλης, μια εκπαιδευτική δομή που δρούσε υπογείως και σε πλήρη μυστικότητα.
Τόσο η Μαρί όσο και η αδερφή της, Μπρόνια, ονειρεύονταν να φύγουν στο εξωτερικό για να αποκτήσουν κανονική πανεπιστημιακή μόρφωση, η οικονομική κατάσταση όμως της οικογένειας το απαγόρευε. Για να μπορέσουν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες οι δυο αδερφές έκαναν μια συμφωνία, προκειμένου να επωφεληθούν και οι δυο.
Η Μαρί θα έπιανε δουλειά για να στηρίξει την Μπρόνια όσο ήταν ακόμα στο σχολείο και μόλις η μικρότερη αδερφή ενηλικιωνόταν θα ανταπέδιδε τη χάρη στη Μαρί. Για τα επόμενα 5 χρόνια λοιπόν, η Μαρί θα απασχολούταν ως οικοδιδάσκαλος, αφιερώνοντας τον ελεύθερο χρόνο της στη μελέτη της φυσικής, της χημείας και των μαθηματικών.
Με χρήματα που μάζεψε από την εργασία της, το 1891 η Κιουρί θα πάει στο Παρίσι. Πρώτος σταθμός, θα είναι η Σορβόννη, όπου αφιερώθηκε με όλες της τις δυνάμεις στα ακαδημαϊκά της καθήκοντα, με την προσήλωσή της να έχει ωστόσο προσωπικό κόστος για την ίδια, αφού με τα πενιχρά οικονομικά της, η Μαρί θα επιβίωνε με βουτυρωμένο ψωμί και τσάι. Η κακή διατροφή θα της δημιουργούσε συχνά προβλήματα υγείας.
Το 1893 η Κιουρί θα ολοκλήρωνε τις μεταπτυχιακές της σπουδές στη φυσική, ενώ ο επόμενος χρόνος θα της έφερνε άλλο ένα πτυχίο, αυτή τη φορά στα μαθηματικά. Την ίδια εποχή, θα καταφέρει να πάρει μια χρηματοδότηση για να ερευνήσει μια σειρά από διαφορετικούς τύπους χάλυβα και τις μαγνητικές τους ιδιότητες.
Η Κιουρί πλέον χρειαζόταν ένα εργαστήριο για τις έρευνές της και ένας συνάδελφος θα τη σύστηνε στον γάλλο φυσικό Πιερ Κιουρί, όπου θα γινόταν ο σύζυγός της.
Ο Πιερ και η Μαρί Κιουρί που ήταν αμφότεροι ταγμένοι επιστήμονες και εντελώς αφιερωμένοι ο ένας στον άλλο άρχιζαν να εργάζονται σε διαφορετικά projects, με τη Μαρί να γοητεύεται ιδιαίτερα από τη δουλειά του Ανρί Μπεκερέλ, του γάλλου φυσικού που είχε ανακαλύψει ότι το ουράνιο ανέδιδε ακτίνες, ασθενέστερες και από τις ακτίνες Χ του Ρέντγκεν.
Η Κιουρί θα πήγαινε το έργο του Μπεκερέλ στη συνέχεια μερικά επίπεδα παραπάνω, αφού πλέον θα διεξήγαγε τα δικά της πειράματα. Θα ανακάλυπτε λοιπόν ότι οι ακτίνες παρέμεναν σταθερές παρά τη μορφή ή την κατάσταση στην οποία βρισκόταν το ουράνιο. Το θεωρητικό της μοντέλο υποδείκνυε ότι οι ακτίνες προέρχονταν από την ατομική δομή του στοιχείου, μια επαναστατική επιστημονική υπόθεση που θα οδηγούσε στην ανάπτυξη της πυρηνικής φυσικής. Για να περιγράψει το φαινόμενο που είχε διαπιστώσει, η Κιουρί θα χρησιμοποιούσε τον όρο «ραδιενέργεια», που έμεινε μέχρι και σήμερα.
Η Μαρί και ο Πιερ θα αποκτούσαν μια κόρη το 1897, την Ιρέν, γεγονός που δεν στάθηκε φυσικά εμπόδιο στο ερευνητικό τους έργο. Την ίδια εποχή μάλιστα ο Πιερ θα βάλει κατά μέρος τις δικές του επιστημονικές μελέτες για να βοηθήσει τη Μαρί στην περαιτέρω εξερεύνηση αυτού του καινοφανούς φαινομένου που η σύζυγός του είχε ονομάσει κομψά «ραδιενέργεια».
Πειραματιζόμενοι με διάφορα ορυκτά, το ντουέτο θα ανακάλυπτε ένα νέο ραδιενεργό στοιχείο το 1898. Το ονόμασαν «Πολώνιο», από τη γενέτειρα της Μαρί, την Πολωνία. Την ίδια εποχή θα ανίχνευαν και την παρουσία ενός ακόμη ραδιενεργού υλικού, το οποίο αποκάλεσαν «Ράδιο».
Το 1902, το ζεύγος Κιουρί ανακοίνωσε ότι είχε παράγει στο εργαστήριο ένα δέκατο του γραμμαρίου καθαρό Ράδιο, αναγορεύοντας την ύπαρξή του ως ένα ιδιαίτερο χημικό στοιχείο.
Η Μαρί Κιουρί θα έγραφε Ιστορία το 1903, όταν θα γινόταν η πρώτη γυναίκα που θα βραβευόταν ποτέ με Νόμπελ (Φυσικής). Μοιράστηκε βέβαια τον τίτλο με τον σύζυγό της Πιερ καθώς και με τον Ανρί Μπεκερέλ για τη συνολική συνεισφορά τους στην ανακάλυψη της ραδιενέργειας. Αυτή όμως θα ήταν μόνο η αρχή.
Με τη βράβευση, το ζεύγος βέβαια θα αποκτούσε διεθνή φήμη για τα επιστημονικά του επιτεύγματα, την ίδια στιγμή που χρησιμοποίησε το διόλου ευκαταφρόνητο χρηματικό ποσό που συνόδευε το Νόμπελ για να επεκτείνει την ερευνητική του δραστηριότητα. Ο επόμενος χρόνος θα σημαδευτεί από ένα χαρμόσυνο γεγονός για το ευτυχισμένο ζεύγος: θα υποδεχτούν τη δεύτερη κόρη τους, την Ιβ.
Το 1906 η Μαρί θα έχανε τον σύντροφο της ζωής της και μόνιμο συνεργάτη της. Άλλη μια τραγωδία μετά τον θάνατο του πατέρα της. Ο Πιερ θα σκοτωνόταν στο Παρίσι όταν θα τον παρέσερνε μαι διερχόμενη άμαξα. Παρά όμως το πένθος της, η Μαρί δεν θα το έβαζε κάτω και σύντομα θα έπαιρνε τη θέση του συζύγου της στη Σορβόννη. Έγινε η πρώτη γυναίκα καθηγητής του συγκεκριμένου πανεπιστημίου.
Το 1911 η Κιουρί θα έπαιρνε το δεύτερο βραβείο Νόμπελ, αυτή τη φορά στη Χημεία. Οι ανακαλύψεις του Ραδίου και του Πολωνίου της εξασφάλισαν δυο βραβεία, γινόμενη έτσι ο πρώτος επιστήμονας στα χρονικά που θα κέρδιζε δύο βραβεία Νόμπελ. Το βραβείο της απονεμήθηκε για τη δική της ερευνητική δουλειά, αλλά η Κιουρί δεν παρέλειψε στον λόγο που εκφώνησε να αποτίσει φόρο τιμής στον πολυαγαπημένο της σύζυγο, που είχε χάσει νωρίτερα.
Η φήμη της Κιουρί είχε αγγίξει πλέον ταβάνι. Θα ένωνε τις δυνάμεις της με άλλους περίφημους επιστήμονες της εποχής, όπως ο Άλμπερτ Αϊνστάιν και ο Μαξ Πλανκ, στο πρώτο παγκόσμιο συνέδριο φυσικής, το οποίο διοργανώθηκε ακριβώς για να συζητηθούν οι πρωτοποριακές ανακαλύψεις που τράνταζαν πλέον συθέμελα πολλούς τομείς της επιστήμης.
Η Κιουρί έμελλε βέβαια να γευτεί και την πικρή πλευρά της διασημότητας, αφού το 1911 έγινε γνωστός ο δεσμός της με πρώην μαθητή του συζύγου της. Για αυτό τον λόγο διασύρθηκε και χλευάστηκε από τον περιοδικό Τύπο ως «αντροχωρίστρα», αφού ο δεσμός της ήταν παντρεμένος. Τα σκανδαλοθηρικά έντυπα της εποχής έβγαζαν στην φόρα σκανδαλιστικές λεπτομέρειες για τη σχέση αυτή και μάλιστα μια πολύ συντηρητική εποχή.
Όταν ξέσπασε ο Α’ Παγκόσμιος το 1914, η Κιουρί άφησε αμέσως το ερευνητικό της έργο και αφιέρωσε τον χρόνο και τις πηγές της στους πολεμικούς σκοπούς. Πρωτοστάτησε έτσι στην ανάπτυξη φορητών τομογράφων για το πεδίο της μάχης, με τα ιατρικά αυτά ακτινολογικά οχήματα να μένουν γνωστά ως «Μικρές Κιουρί».
Μετά τον πόλεμο, η Κιουρί χρησιμοποίησε τη φήμη της για να προάγει τις έρευνές της. Επισκέφτηκε μάλιστα και τις ΗΠΑ δύο φορές -το 1921 και το 1929-, για να συγκεντρώσει κονδύλια ώστε να προμηθευτεί Ράδιο και να ιδρύσει ένα ερευνητικό ινστιτούτο για τη ραδιενέργεια στη Βαρσοβία.
Όλα αυτά τα χρόνια που πειραματιζόταν με τα ραδιενεργά υλικά θα άφηναν το στίγμα τους στην υγεία της Κιουρί, η οποία τριγύριζε μάλιστα παντού με δοκιμαστικούς σωλήνες που περιείχαν Ράδιο. Το 1934 η διαπρεπής επιστήμονας θα περνούσε την πόρτα σανατορίου της Γαλλίας, για να ξεκουραστεί και να ανακτήσει τις δυνάμεις της. Δεν θα έβγαινε όμως ποτέ από κει και θα έφευγε από τη ζωή στις 4 Ιουλίου του 1934 από αναιμία, η οποία είχε προκληθεί από τη χρόνια έκθεση στη ραδιενέργεια.
Η Κιουρί έκανε μια σειρά από κολοσσιαίες επιστημονικές ανακαλύψεις κατά τη διάρκεια της ζωής της, γεγονός που θα την αναγόρευε στην κορυφαία γυναίκα επιστήμονα όλων των εποχών, εξασφαλίζοντάς της τόνους επαίνων και βραβείων, που δεν θα σταματούσαν με τον θάνατό της.
Το 1995, τα απομεινάρια της Κιουρί και του συζύγου της θα μεταφέρονταν στο Πάνθεο του Παρισιού, τον τελικό τόπο ανάπαυσης για τα μεγαλύτερα μυαλά της Γαλλίας. Η Κιουρί είναι μάλιστα η πρώτη (και η μόνη) γυναίκα που αναπαύεται στο Πάνθεο.
Η λατρεία που είχε στην επιστήμη δεν πέθανε βέβαια μαζί της, αφού η κόρη της, Ιρέν Κιουρί, ακολούθησε τα βήματα της επιφανούς μητέρας της, κερδίζοντας το Νόμπελ Χημείας το 1935. Και όμοια με τους γονείς της, μοιράστηκε την τιμή με τον σύζυγό της, για τη δουλειά τους στη σύνθεση νέων ραδιοενεργών στοιχείων!
Η διαπρεπέστερη γυναίκα επιστήμονας άφησε κληρονομιά στην ανθρωπότητα την αφοσίωση και την αγάπη με την οποία περιέβαλλε σε όλο της τον βίο την επιστήμη. Αυτή η σπουδαία οικογένεια επιστημόνων έχει αφήσει ανεξίτηλο το στίγμα της στην ιστορία της επιστήμης.
