Γράφει η Τασσώ Γαΐλα
Στον Δήμο Ερχιά της Αρχαίας Αττικής (σημερινή ονομασία : Σπάτα), γύρω στο 427 π.Χ. Γεννήθηκε ο Ιστορικός, συγγραφέας και φιλόσοφος Ξενοφών.
Πλούσια και αριστοκρατική η οικογένειά του, ο πατέρας λεγόταν Γρύλλος και η μητέρα του Διοδώρα, του παρείχε ανώτερη μόρφωση, αντίστοιχη της κοινωνικής θέσης της. Δάσκαλος του νεαρού Ξενοφώντα, υπήρξε ο φιλόσοφος Σωκράτης του οποίου ο Ξενοφών παρέμεινε αφοσιωμένος μαθητής και φίλος σε όλη το τη ζωή.
Ευσεβής, έντιμος και θαρραλέος ο Ξενοφών, επηρεάστηκε από την διδασκαλία του μεγάλου φιλόσοφου Σωκράτη και, βρισκόμαστε στην εποχή που η Αθήνα με την Σπάρτη – την δεύτερη υπερδύναμη της Αρχαίας Ελλάδας- είχαν επιδοθεί σε έναν αγώνα κυριαρχίας είναι η εποχή του λεγόμενου Πελοποννησιακού πολέμου.
Το 401 π.Χ. Βρέθηκε ο Ξενοφών στην Ασία μετά από πρόσκληση του φίλου του Προξένου ο οποίος ζούσε στην αυλή του Πέρση βασιλιά Κύρου. Ακλούθησε όπως και οι Μύριοι (10.000) Έλληνες μισθοφόροι τον Κύρο όπου αποζητούσε να κατακτήσει την περσική αυτοκρατορία. Στα Κούναξα όμως ο Κύρος ηττήθηκε και σκοτώθηκε (401 π.Χ.), έτσι οι Έλληνες βρέθηκαν απομονωμένοι στην Ανατολή (Μεσοποταμία),χωρίς στρατηγούς αφού τους είχαν εξοντώσει με δόλο οι αντίπαλοι Πέρσες. Οι Έλληνες, για να μπορέσουν να φύγουν από αυτή την εχθρική γεμάτη κινδύνους χώρα, εξέλεξαν νέους στρατηγούς. Ανάμεσά τους και ο Ξενοφών ο οποίος διακρίθηκε με την στρατηγική του δεξιοτεχνία. Ο Ελληνικός Στρατός αφού κατάφερε να αντιμετωπίσει με επιτυχία πρώτα τις επιθέσεις του Περσικού Στρατού και ιδίως του Ιππικού, στην υποχώρησή του, κατόπιν δε τους εχθρικούς λαούς του Κουρδιστάν και της Αρμενίας, έφτασε τελικά στην Ελληνική Αποικία της Τραπεζούντας στην Μαύρη Θάλασσα (Εύξεινος Πόντος), μετά από πορεία που διήρκησε πέντε μήνες. [Κάθοδος των Μυρίων].
Τα γεγονότα της εκστρατείας καθώς και η επιτυχή «Κύρου Ανάβασης».
Μετά από περιπέτειες, ο Ξενοφών, οδήγησε τους στρατιώτες του στην Πέργαμο της Ιωνίας και τους παρέδωσε στον Σπαρτιάτη Στρατηγό Θάμβωνα ο οποίος εκείνο τον καιρό πολεμούσε εναντίον των Περσών για να απελευθερώσει τις Ελληνικές Πόλεις της Ιωνίας από τους Πέρσες.
Επέστρεψε στην Ελλάδα ο Ξενοφών και πολέμησε στο πλευρό του Σπαρτιάτη βασιλιά Αγησιλάου, το 394 π.Χ., στη μάχη κατά της πόλης των Θηβών που ήταν πόλη – σύμμαχος της Αθήνας.
Αυτό εξόργισε τους Αθηναίους, εχθρούς και αντιπάλου της Σπάρτης και καταδίκασαν τον Ξενοφώντα σε ισόβια εξορία «ως λακωνιζόντα», δηλαδή σύμμαχο της Σπάρτης, δημεύοντας συγχρόνως και την περιουσία του.
Στο μεταξύ, ο Ξενοφών είχε παντρευτεί την Φιλησία που του είχε χαρίσει δύο γιους, τον Γρύλλο και τον Διόδωρο (τα ονόματα των γονέων του) και η φιλία του με τον βασιλιά της Σπάρτης Αγησίλαο καθώς και οι υπηρεσίες που του είχε προσφέρει ο Ξ., είχαν σαν αποτέλεσμα να του παραχωρήσουν οι Σπαρτιάτες τεράστια έκταση γης στην περιοχή Σκιλλούντα, κοντά στην Ολυμπία. Εδώ, σε αυτό το κτήμα θα ζήσει ο Ξενοφών με την οικογένεια του μέχρι το 371 π.Χ. όταν οι Σπαρτιάτες χάνουν την εξουσία της περιοχής αυτής, οπότε ο Ξενοφών θα αναγκαστεί με τη οικογένειά του και λίγους υπηρέτες να φύγει και να εγκατασταθεί στην Κόρινθο.
Αυτή την περίοδο η Αθήνα συμμαχεί με την Σπάρτη εναντίον άλλης ισχυρής τότε πόλης, της Θήβας. Το Ψήφισμα για την εξορία του Ξενοφώντα καταργείται και οι δύο γιοι του θα καταταγούν κατ’ εντολή του πατέρα τους στο Αθηναϊκό Ιππικό, θα λάβουν μέρος στην μάχη της Μαντίνειας (362 π.Χ.) και εκεί θα σκοτωθεί ο πρωτότοκος Γρύλλος.
«Ήδειν θνητόν γεγεννηκός» (ήξερα πως ο γιος μου ήταν θνητός), μας αναφέρει ότι είπε ο Ξενοφών μαθαίνοντας την είδηση του θανάτου του γιου του, ο βιογράφος του Διογένης ο Λαέρτιος.
Ο ίδιος βιογράφος αναφέρει σε άλλο σημείο: «Φησί δε Αριστοτέλης ότι εγκόσμια και επιτάφιον Γρύλλο μύριοι όσοι συνέγραψαν το μέρος και τω πατρί χαριζόμενοι» (ο Αριστοτέλης λέει πως έγραψαν παρά πολλοί υμνώντας το γενναίο θάνατο του Γρύλλου όχι μονάχα επειδή το άξιζε, αλλά και για χάρη του πατέρα του.
Αυτό σημαίνει πως οι Αθηναίοι ήθελαν να επιστρέψει ο Ξενοφών και πάλι στην γενέτειρά του; έγινε αυτή η επάνοδος; οι απόψεις των ερευνητών διχάζονται.
Ο Ξενοφών έζησε στη Σκιλλούντα περίπου 20 χρόνια, εκεί έγραψε και τα έργα του και κατόπιν μετέβη στην Κόρινθο όπου – κατά τα υπάρχοντα στοιχεία – έμεινε μέχρι τον θάνατο του (355 π.Χ.)
Πολυγραφότατος, έργα ιστορικά, φιλοσοφικά, οικονομολογικά, στρατιωτικά έργα που τα διακρίνει η η απλοτητα, η ακρίβεια, η ζωντανή περιγραφή και σκιαγράφηση χαρακτήρων, στην εργογραφία του Ξενοφώντα.
Του Ξενοφώντα, του πιο διάσημου και πολυδιαβασμένου ιστορικού Συγγραφέα όλων των εποχών.
Και παρουσιάζοντας την εργογραφία του Ξενοφώντα δε θα μπορούσε κανείς παρά να αρχίσει με το έργο, έργο με την μεγάλη – εκτός των άλλων- αξία για την μελέτη της πολεμικής τέχνης και τακτικής. Άλλωστε γι’ αυτό το διάβαζε και ο Μέγας Αλέξανδρος.
«Κύρου Ανάβασης: Η κάθοδος των Μυρίων»
Ιστορικό
Το έργο ο συγγραφέας το χωρίζει σε 7 μέρη. Στα δυο πρώτα μας μιλά για τον τρόπο που έγινε η συγκέντρωση του στρατού, για την πορεία στα Κούναξα, τον θάνατο του Κύρου και την τραγική θέση των Ελλήνων μετά από αυτό το γεγονός. Απομονωμένοι στα βάθη της Ασίας, περιτριγυρισμένοι από βάρβαρους εχθρικούς λαούς, παίρνουν την απόφαση να βγουν από τον κλοιό αυτό και πολεμώντας συνεχώς να γυρίσουν πίσω στην πατρίδα.
Στα υπόλοιπα πέντε μέρη, μας αφηγείται, αυτό το γυρισμό, την Κάθοδο των Μυρίων, που αποτελεί και το κύριο περιεχόμενο του έργου.
«Ανάβασις» ονομάζεται η εκστρατεία του Κύρου, γιατί οι στρατιώτες πορεύονταν από τα δυτικά παράλια της Ασίας προς το εσωτερικό της δηλαδή προς χαμηλότερη περιοχή σε ψηλότερη. Γύρω στα 380 π.Χ. Παρουσίασε αυτό το έργο ο Ξενοφών και το υπέγραψε με το ψευδώνυμο Θεμιστογένης ο Συρακόσιος.
Οι Αρχαίοι Έλληνες αποκαλούσαν τον Ξενοφώντα «Αττικήν μέλισσαν ή αττικήν μούσαν» και ας δούμε μερικούς τίτλους της εργογραφίας του.
«Συμπόσιον», Φιλοσοφικό. Έξυπνοι μικροί διάλογοι, κύριο πρόσωπο ο δάσκαλος και φίλος του Ξενοφώντα, ο φιλόσοφος Σωκράτης, συζητά με τους καλεσμένους στο Συμπόσιο για την ομορφιά και τον έρωτα (ιδίως τον πνευματικό).
«Αγησίλαος», εγκώμιο στο Σπαρτιάτη βασιλιά και φίλο του.
«Περί προσόδων ή Πόροι», δοκίμιο. Ο Ξενοφών προτείνει τρόπους για την αύξηση των εσόδων της Αθήνας και την βελτίωση του βιοτικού επιπέδου των πολιτών της.
«Περί ιππικής», πραγματεία. Εδώ, ο Ξενοφών γράφει πως, τα έθνη των οποίων οι ανώτερες κοινωνικές τάξεις αγαπούν τα αθλήματα, έχουν μεγαλύτερες πιθανότητες να κερδίσουν και στον πόλεμο, γράφει με ενθουσιασμό του ανθρώπου που αγάπα τον αθλητισμό και είναι μια πραγματεία που διαβάζεται ακόμα και σήμερα με μεγάλο ενδιαφέρον.
Δυο, από τα έργα το Ξενοφώντα τα οποία δεν θεωρούνται γνήσια είναι:
«Αθηναίων Πολιτεία»,
«Απολογία του Σωκράτη» και τα δυο, από τα λιγότερο σημαντικά έργα της μεγάλης αυτής προσωπικότητας της αρχαίας Ελλάδας.
