Ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ που έφυγε από τη ζωή στις 30 Αυγούστου του 2022, γεννήθηκε μια μέρα σαν σήμερα το 1931 στο Πρίβολγε της Σταυρούπολης.
Του έμελλε να είναι ο τελευταίος ηγέτης της Σοβιετικής ένωσης, που κατά την διάρκεια τη θητείας του το 1991 έσβησε το αστέρι μιας επανάστασης που ξεκίνησε τον Οκτώβριο του 1917, και με όλα τα αρνητικά της και τα θετικά της, πράγματα που τα αναλύουν οι ιστορικοί αλλά και οι πολιτικοί αναλυτές, έσβησε, ολοκληρώνοντας μια ψυχροπολεμική εποχή, που ξεκίνησε μετά τον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο.
Ο Γκόρμπι προσπάθησε να κάνει μεταρρυθμίσεις στην παλαιά Σοβιετία, που οδήγησαν εντέλει στην πτώση του υπαρκτού Σοσιαλισμού και την διάλυση της ΕΣΣΔ. Έτσι κατάφερε να μη περάσει απαρατήρητος από ιστορικό γίγνεσθαι του πλανήτη γη.
Ας πάρουμε όμως τα πράγματα από την αρχή.
O Μιχαήλ Σεργκέγιεβιτς Γκορμπατσόφ γεννήθηκε στις 2 Μαρτίου του 1931 στο χωριό Πριβόλνογιε της περιοχής Κρασνογκβαρντέισκ, στην περιφέρεια Σταυρούπολης (Σταβροπόλ), από αγροτική οικογένεια. Η οικογένειά του ανήκε στους Μπολσεβίκους από την εποχή της Οκτωβριανής Επανάστασης και ο ίδιος έγινε μέλος της Κομμουνιστικής Νεολαίας (Κομσομόλ) σε ηλικία μόλις 15 ετών (1946), ενώ ήδη εργαζόταν ως οδηγός αγροτικών μηχανημάτων. Η οικογένεια του είχε ρωσοουκρανική καταγωγή. Στο ΚΚΣΕ έγινε δεκτός το 1952, εκείνη την εποχή, όντας πια 21 ετών, ήταν φοιτητής στο Πανεπιστήμιο Λομονόσοφ της Μόσχας, σπόυδαζε νομική.
Εξακολουθώντας να ενδιαφέρεται πάντα για την αγροτική οικονομία, είτε ως επαγγελματική ενασχόληση είτε ως αντικείμενο σπουδών, πήρε στη συνέχεια των σπουδών του την ειδικότητα του γεωπόνου-οικονομολόγου από το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας της Σταυρούπολης (1967).
Στην βρεφική του ηλικία, η χώρα του βίωσε τον λιμό του 1932-33, όπου ο Γκορμπατσόφ έχασε τρεις θείους (τους δύο πατρικούς και ένα από τη μητέρα). Το 1953 ο Γκορμπατσόφ παντρεύτηκε την Ραΐσα, που έφυγε από τη ζωή το 1999, ήταν η μοναδική σύζυγος που είχε στη ζωή του, και απέκτησε μαζί της μία κόρη, την Ιρίνα Μιχαίλοβνα το1957, όπου εξακολουθεί να βρίσκεται στην ζωή.
Το 1955 αποφοίτησε από τη Νομική Σχολή του Πανεπιστημίου Λομονόσοφ και το 1957 από το Ινστιτούτο Αγροτικής Οικονομίας της Σταυρούπολης με την ειδικότητα του γεωπόνου – οικονομολόγου.
Παράλληλα όμως με τις σπουδές, ο Γκορμπατσόφ ανέπτυσσε έντονη κομματική δράση. Το 1955 έγινε πρώτος γραμματέας της Επιτροπής Πόλης της Κομσομόλ στη Σταυρούπολη, ύστερα δεύτερος και στη συνέχεια πρώτος γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής της Κομσομόλ. Τον Σεπτέμβριο του 1966 εκλέχθηκε πρώτος γραμματέας της Επιτροπής Πόλης του ΚΚΣΕ στη Σταυρούπολη, τον Αύγουστο του 1968 δεύτερος γραμματέας και τον Απρίλιο του 1970 εκλέχτηκε πρώτος γραμματέας της Περιφερειακής Επιτροπής Σταυρούπολης του ΚΚΣΕ.
Από τότε η εξέλιξή του στην κομματική ιεραρχία ήταν ραγδαία. Το 1971 εκλέχθηκε μέλος της Κεντρικής Επιτροπής του κόμματος, το 1978 γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής και το 1979 αναπληρωματικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Τον Οκτώβριο του 1980 έγινε τακτικό μέλος του Πολιτικού Γραφείου και τον Μάρτιο του 1985, μετά το θάνατο του Κονσταντίν Τσερνιένκο, εκλέχθηκε γενικός γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής του ΚΚΣΕ, στις 11 Μαρτίου 1985. Έως την εκλογή του στο ύπατο αξίωμα του κόμματος, που σήμαινε και την ανάληψη της εξουσίας στην αχανή Σοβιετική Ένωση, ήταν το νεώτερο μέλος του Πολιτικού Γραφείου. Στην διάρκεια της διακυβέρνησής του από το 1985 μέχρι το 1991 προσπάθησε να περάσει κάποιες μεταρρυθμίσεις σε μια χώρα που ήδη είχε πολλά προβλήματα και για πολλού λόγους που δεν είναι επί του παρόντος.
Ο Γκορμπατσόφ με την ανάληψη της εξουσίας προσπάθησε να οικοδομήσει ένα μοντέλο σοσιαλισμού, στο οποίο να συνυπάρχουν και οι νόμοι της αγοράς και του ελεύθερου εμπορίου, ένα κομμουνιστικό καθεστώς με πλουραλιστική βάση λειτουργίας. Οι προσπάθειές του, όμως, οδήγησαν στην αποσύνθεση της χώρας του, αφού η γρήγορη μετάβαση στον καπιταλισμό οδήγησε και στην δημιουργία των ολιγαρχών που προέκυψαν από την ιδιωτικοποίηση της περιουσίας του κράτους.
Προήγαγε τη συνεργασία και το διάλογο μεταξύ των δύο υπερδυνάμεων, συναντώντας τον Αμερικανό Πρόεδρο Ρόναλντ Ρήγκαν στην Ουάσιγκτον, με στόχο τον πυρηνικό αφοπλισμό. Επίσης επέτρεψε την επανένωση της Γερμανίας αν και αναγκάστηκε να δεχθεί την ένταξη της στο ΝΑΤΟ, αλλά και την ειρηνική μετάβαση στη δημοκρατία για τα πρώην κομμουνιστικά κράτη. Στη Μόσχα υπήρξε ιδιαίτερα δριμύς στην κριτική του για το παρελθόν και αποκατέστησε τις σχέσεις του καθεστώτος με την Ρωσική Ορθόδοξη Εκκλησία και τους αντιφρονούντες.
Επίσης προσπάθησε να δώσει περισσότερη αυτονομία στις Σοβιετικές δημοκρατίες, ενώ επετράπη και η αύξηση της χρήσης των τοπικών γλωσσών στις δημοκρατίες, κάτι που είχε απαγορεύσει το Σοβιετικό καθεστώς κυρίως μετά την μεγάλη πατριωτική νίκη του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου. Μέσα σε όλα που έκανε, επέτρεψε στις δημοκρατίες που ήθελαν να εγκαταλείψουν την Σοβιετική Ένωση να το κάνουν, κάτι που απετέλεσε και βασικό λόγο για το πραξικόπημα του 1991. Στόχος του ήταν η δημιουργία ενός σοσιαλδημοκρατικού κράτους, και για αυτό επετράπη η συμμετοχή υποψηφίων στις εκλογές που δεν ανήκαν στο κομμουνιστικό κόμμα.
Από τις κρισιμότερες στιγμές όμως κατά τη διάρκεια της ταραχώδους θητείας του στην ηγεσία της Σοβιετικής Ένωσης ήταν η αντιμετώπιση του πραξικοπήματος της 19ης Αυγούστου 1991. Τη χρονιά εκείνη, και ενώ βρισκόταν στη θερινή προεδρική κατοικία στην Κριμαία, η αντιπολιτευόμενη πτέρυγα του Κ.Κ.Σ.Ε., υπό τον τότε αντιπρόεδρο Γενάντι Γιανάγιεφ, απαίτησε την παραίτησή του. Ο Γκορμπατσόφ αρνήθηκε και επέστρεψε στη Μόσχα. Οι πραξικοπηματίες απέτυχαν, χάρη στην παράλληλη εξέγερση των δημοκρατικών στοιχείων στην πρωτεύουσα και σε άλλες μεγάλες πόλεις, εξεγέρσεις που καθοδηγούνταν από τον Μπορίς Γιέλτσιν, και έτσι σιγά-σιγά έχασε τον έλεγχο της ΕΣΣΔ. Μετά το αποτυχημένο πραξικόπημα πολλές δημοκρατίες αποσχίστηκαν από την ΕΣΣΔ υπό τον φόβο νέου πραξικοπήματος.
Τον Οκτώβριο του 1991 στη διάσκεψη της Μαδρίτης για την ειρήνευση στη Μέση Ανατολή, η θέση του ήταν ήδη αποδυναμωμένη. Οι φυγόκεντρες τάσεις στην πολύκεντρη και πολυεθνική Ε.Σ.Σ.Δ. ενισχύονταν συνεχώς. Το Νοέμβριο του ιδίου έτους, επτά δημοκρατίες (ανάμεσά τους και η Ρωσία) αποφάσισαν την ίδρυση της Ένωσης Ανεξαρτήτων Κρατών, οπότε ο ρόλος του Γκορμπατσόφ περιορίστηκε στο συντονισμό της εξωτερικής και αμυντικής πολιτικής. Τον Δεκέμβριο εκπρόσωποι της Ρωσίας, της Λευκορωσίας και της Ουκρανίας, συναντήθηκαν για να ιδρύσουν την Κοινοπολιτεία Ανεξάρτητων Κρατών. Στις 25 Δεκεμβρίου 1991 ο Γκορμπατσόφ παραιτήθηκε και την επομένη (26 Δεκεμβρίου) το Ανώτατο Σοβιέτ κήρυξε επίσημα τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης.
Από την στιγμή της παραίτησης του και την διάλυση της ΕΣΣΔ, δημιουργήθηκε το σύγχρονο κράτος της Ρωσίας, που είναι πλέον μια καπιταλιστική δύναμη. Η χώρα διοικούνταν από τον Μπόρις Γιέλτσιν μεταξύ 1991 και 1999, από εκείνο το σημείο και μετά ανέλαβε την χώρα ο σημερινός πρόεδρος της Ρωσίας, ο Βλάντιμιρ Πούτιν, όπου ήταν πρόεδρος της χώρας από το 1999 μέχρι το 2008 για να τον διαδεχθεί ο Μεντβέγιεφ μεταξύ των ετών 2008 και 2012. Το 2012 γύρισε η προεδρία στον Πούτιν, η οποία βρίσκεται μέχρι σήμερα στα χέρια του.
Ο Γκορμπατσόφ μετά την φυγή του από την εξουσία επικεντρώθηκε στην ίδρυση του Διεθνούς Ιδρύματος για τις Κοινωνικοοικονομικές και Πολιτικές Σπουδές ή ίδρυμα Γκορμπατσόφ, ξεκινώντας τον Μάρτιο του 1992, με τους Γιάκοβλεφ και Γκρεγκόρ Ρεβένκο ως πρώτους Αντιπροέδρους. Τα αρχικά του καθήκοντα ήταν η ανάλυση και δημοσίευση υλικού για την ιστορία της περεστρόικα, καθώς και η υπεράσπιση της πολιτικής από ό, τι ονομάζεται “συκοφαντία και παραποιήσεις”.
Το ίδρυμα ανέλαβε τη παρακολούθηση και το σχολιασμό της ζωής στη μετασοβιετική Ρωσία και την παρουσίαση εναλλακτικών μορφών ανάπτυξης από αυτές που επιδιώκονταν από τον Γέλτσιν. Το 1993 ο Γκορμπατσόφ ξεκίνησε την Green Cross International, η οποία επικεντρώνεται στην προώθηση της βιώσιμης μελλοντικής εκπλήρωσης, και στη συνέχεια το Παγκόσμιο Πολιτικό Φόρουμ.
Για τη χρηματοδότηση του ιδρύματος ο Γκορμπατσόφ άρχισε να παραδίδει διαλέξεις διεθνώς με μεγάλες αμοιβές. Σε μια επίσκεψη στην Ιαπωνία, τον υποδέχτηκαν με πολλά τιμητικά πτυχία. Το 1992 μάλιστα, περιόδευσε τις ΗΠΑ με ιδιωτικό τζετ για να συγκεντρώσει χρήματα για το ίδρυμα. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού συναντήθηκε και με τον Ρήγκαν για κοινωνική επίσκεψη. Από εκεί πήγε στην Ισπανία, όπου παρακολούθησε την παγκόσμια έκθεση στη Σεβίλλη και συναντήθηκε επίσης με τον Πρωθυπουργό Φελίπε Γκονζάλες, που είχε γίνει φίλος του. Τον Μάρτιο, επισκέφθηκε τη Γερμανία, όπου τον υποδέχθηκαν θερμά πολλοί γερμανοί πολιτικοί, οι οποίοι εξήραν το ρόλο στη διευκόλυνση της επανένωσης της Γερμανίας. Για να συμπληρώσει όμως τα έσοδα από διαλέξεις και πωλήσεις βιβλίων, εμφανίστηκε και σε διαφημίσεις για εταιρίες όπως οι Pizza Hut και Louis Vuitton, επιτρέποντας στο ίδρυμα να επιβιώσει. Με τη γυναίκα του για βοήθεια, ο Γκορμπατσόφ εργάστηκε στα απομνημονεύματά του, τα οποία δημοσιεύθηκαν το 1995. Επίσης άρχισε να γράφει μια μηνιαία στήλη στους The New York Times.
Ο Γκορμπατσόφ είχε υποσχεθεί να μην επικρίνει τον Γέλτσιν όσο ο δεύτερος επιδίωκε δημοκρατικές μεταρρυθμίσεις, αλλά σύντομα οι δύο άνδρες επέκριναν δημοσίως ο ένας τον άλλο. Μετά την απόφαση του Γέλτσιν να άρει τα ανώτατα όρια των τιμών δημιουργώντας έτσι τεράστιο πληθωρισμό και βυθίζοντας πολλούς Ρώσους στη φτώχεια, ο Γκορμπατσόφ τον επέκρινε ανοιχτά συγκρίνοντας τη μεταρρύθμιση αυτή με την βίαιη κολεκτιβοποίησης του Στάλιν. Αφού τα κόμματα που τάσσονταν υπέρ του Γέλτσιν δεν πήγαν καλά στις βουλευτικές εκλογές του 1993, ο Γκορμπατσόφ τον κάλεσε να παραιτηθεί. Το 1995 μάλιστα, το ίδρυμα διοργάνωσε συνέδριο με θέμα “Η Διανόηση και η “Περεστρόικα”. Εκεί ήταν που ο Γκορμπατσόφ πρότεινε στη Δούμα ένα νόμο που θα μειώσει πολλές από τις προεδρικές εξουσίες που είχε ο Γιέλτσιν. Ο Γκορμπατσόφ ακόμα και εκείνη την στιγμή συνέχισε να υπερασπίζεται την περεστρόικα, αλλά αναγνώρισε ότι είχε κάνει λάθη τακτικής ως ηγέτης της Σοβιετικής Ένωσης, ενώ πίστευε ακόμα ότι η Ρωσία υποβαλλόταν σε μια διαδικασία εκδημοκρατισμού. ‘Ετσι κατέληξε στο συμπέρασμα ότι θα χρειαστεί δεκαετίες και όχι χρόνια όπως προηγουμένως νόμιζε ώστε η χώρα να εκδημοκρατιστεί πλήρως.
Στις προεδρικές εκλογές του 1996 ο Γκορμπατσόφ συμμετείχε, στις εκλογές τα δυο κύρια κόμματα ήταν το κομμουνιστικό κόμμα του Ζιουγκάνοφ και το κόμμα του Γιέλτσιν. Ο Γκορμπατσόφ ήθελε να συμμετάσχει γιατί μισούσε την ιδέα ότι οι δυο τους θα βρίσκονταν στον δεύτερο γύρο, και θα έπρεπε ο Ρωσικός λαός να αποφασίσει μεταξύ ενός ηγέτη του ΚΚ Ρωσίας πλέον και του Γιέλτσιν, που είχε γίνει ένας δεξιός φιλελεύθερος πολιτικός. Ο Γιέλτσιν θεωρούσε ότι ο Ζιουγκάνοφ ήταν Σταλινικός. Δεν ανέμενε προφανώς να κερδίσει, αλλά πίστευε ότι θα δημιουργούνταν είτε γύρω από τον ίδιο ή από κάποιον άλλο υποψήφιο με παρόμοιες απόψεις, όπως ο Γκριγκόρι Γιαβλίνσκι, ο Σβιάτοσλαβ Φιοντόροφ ή ο Αλεξάντερ Λέμπεντ κάποιο πολιτικό ρεύμα που θα ανέτρεπε το καθεστώς Γιέλτσιν.
Μετά την εξασφάλιση των απαραίτητων 1.000.000 υπογραφών, ανακοίνωσε την υποψηφιότητά του το Μάρτιο. Στην έναρξη της εκστρατείας του ταξίδεψε σε όλη τη Ρωσία, συμμετέχοντας μάλιστα σε συλλαλητήρια σε είκοσι πόλεις. Αντιμετώπισε πολλούς διαδηλωτές που ήταν εναντίον του, ενώ μερικοί τοπικοί αξιωματούχοι που ήταν υπέρ του Γέλτσιν προσπάθησαν να λογοκρίνουν τον ίδιο ή αρνήθηκαν την πρόσβασή του σε ορισμένους χώρους, ενώ τα Ρωσικά ΜΜΕ κάλυπταν ελάζιστα την εκστρατεία του και υπήρχε πολύς κόσμος που δεν ήξερε καν πως ήταν υποψήφιος.
Στις εκλογές εντέλει ο Γκορμπατσόφ ήταν έβδομος με 386.000 ψήφους, ή περίπου 0.5% του συνόλου. Ο Γέλτσιν και ο Ζιουγκάνοφ πέρασαν στο δεύτερο γύρο και κέρδισε ο πρώτος. Ο Γκορμπατσόφ βέβαια ως ο τελευταίος Σοβιετικός ηγέτης τράβηξε αρκετό κόσμο, που ήθελε να δει από κοντά το σημαντικό αυτό ιστορικό πρόσωπο, ήταν αυτό που ήθελε και ο ίδιος, προσπαθώντας να αποδομήσει τον Γιέλτσιν, αυτό βέβαια δεν φάνηκε ποτέ εκλογικά. Η Ράισα, η σύζυγος του Γκορμπατσόφ αντί να εστιάσει στο να βοηθήσει τις προσπάθειες του συζύγου της, εστίασε την προσοχή της στην εκστρατεία δημιουργίας φιλανθρωπικών ιδρυμάτων για παιδιά.
Το 1997 ιδρύθηκε η υποδιαίρεση του Ιδρύματος Γκορμπατσόφ γνωστή ως Σύλλογος Ράισα Μαξίμοβνα για να επικεντρωθεί στη βελτίωση της κοινωνικής πρόνοιας των γυναικών στη Ρωσία. Το Ίδρυμα αρχικά στεγαζόταν στο πρώην κτίριο του Ινστιτούτου Κοινωνικών Επιστημών, αλλά ο Γέλτσιν θέσπισε όρια για τον αριθμό των δωματίων που θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει. Ο Αμερικανός φιλάνθρωπος Τεντ Τέρνερ στη συνέχεια όμως δώρισε πάνω από 1 εκατομμύριο δολάρια για να επιτρέψει στο ίδρυμα να οικοδομήσει νέες εγκαταστάσεις στον δρόμο Λενινγκράντσκι.
Το 1999, ο Γκορμπατσόφ έκανε την πρώτη του επίσκεψη στην Αυστραλία, όπου έδωσε ομιλία στο κοινοβούλιο της χώρας. Λίγο μετά, και συγκεκριμένα τον Ιούλιο εκείνης της χρονιά, η Ράισα διαγνώστηκε με λευχαιμία. Με τη βοήθεια του Γερμανού Καγκελάριου Γκέρχαρντ Σρέντερ, μεταφέρθηκε σε κέντρο αποκατάστασης στο Μύνστερ της Γερμανίας και υποβλήθηκε σε χημειοθεραπεία. Τον Σεπτέμβριο έπεσε σε κώμα και πέθανε.
Μετά τον θάνατο της Ράισα, η κόρη του Γκορμπατσόφ, Ιρίνα και οι δύο εγγονές του Γκορμπατσόφ μετακόμισαν στο σπίτι του στη Μόσχα για να ζήσουν μαζί του. Το 2003 ο ηγέτης της ΕΣΣΔ κέρδισε Γκράμι μαζί με τον πρώην πρόεδρο των ΗΠΑ, Μπιλ Κλίντον, για τη συμμετοχή τους σ’ ένα δίσκο για παιδιά.
Το 2006 συνεργάστηκε με τον ρώσο ολιγάρχη και πολιτικό Αλεξάντρ Λέμπεντεφ στην εξαγορά της εφημερίδας «Νόβαγια Γκαζέτα», που αντιπολιτεύεται το Κρεμλίνο. Στις 30 Σεπτεμβρίου 2008, ανακοινώθηκε ότι ο Γκορμπατσόφ και ο Λέμπεντεφ θα ίδρυαν ένα νέο πολιτικό κόμμα, το οποίο τελικά έμεινε στα χαρτιά, το κόμμα ονομαζόταν ένωση Σοσιαλδημοκρατών, το 2013 το κόμμα διαλύθηκε και έκτοτε ο Γκορμπατσόφ έμεινε μακριά από τις προεδρικές εκλογές, αλλά πάντοτε σχολίαζε διάφορα γεγονότα που είχαν να κάνουν με την χώρα του. Ήταν έντονα επικριτικός έναντι του Πούτιν, ωστόσο με δημόσια τοποθέτησή του, συμφώνησε στην προσάρτηση της Κριμαίας το 2014.
Το πυρηνικό ατύχημα στο Τσερνόμπιλ και το Αφγανιστάν
Κάτα την διάρκεια της θητείας του ως ηγέτης της ΕΣΣΔ, έγινε το ατύχημα στο Τσερνόμπιλ, ήταν 26 Απριλίου του 1986, το τι ακριβώς συνέβη είναι γνωστό, αυτό όμως που δε συγχωρέθηκε ποτέ ήταν η προσπάθεια απόκρυψης του ατυχήματος, που σε μεγάλο βαθμό καθόρισε και την διάλυση της ΕΣΣΔ. Το καθεστώς σε εκείνη την φάση έδειξε το πιο σκληρό και απάνθρωπο πρόσωπό του, ο Γκορμπατσόφ αν και αργά, κατανόησε πως έπρεπε να γίνουν μεταρρυθμίσεις, και για αυτό προσπάθησε να φέρει αλλαγές, αλλά όπως παραδέχτηκε ο ίδιος το 2006 η πυρηνική αυτή καταστροφή ήταν μάλλον η αιτία της πτώσης της Σοβιετικής ένωσης, ενώ βέβαια ο Γκορμπατσόφ χρεώθηκε και την ήττα της χώρας του στο Αφγανιστάν, μια επέμβαση που κράτησε 10 χρόνια (1979-1989). ‘Ηταν μια περιοχή που αντιπαρατέθηκαν οι δύο μεγάλες δυνάμεις, και αργότερα υπήρξε πεδίο πολεμικής σύρραξης των ΗΠΑ.
Επίλογος
Ο Γκορμπατσόφ ανέλαβε μια ήδη διαλυμένη χώρα κατά την άποψή μας, προσπάθησε να κάνει τη νδική του μεταρρύθμιση προκειμένου να κρατήσει το κομμουνιστικό κόμμα στην εξουσία, μετατρέποντας ένα ήδη ξεπεσμένο καθεστώς σε ένα μοντέλο σαν την σημερινή Κίνα, δηλαδή κομμουνιστικό κόμμα στην εξουσία με δωρεάν υγεία και παιδεία, και σε όλους τους άλλους τομείς την ύπαρξη της ελεύθερης αγοράς. Αν πετύχαινε εκείνο το μοντέλο θα ήταν άλλες οι ισορροπίες του κόσμου μας σήμερα. Η Ρωσία για να φτάσει στην σημερινή της δύναμη τράβηξε έναν μεγάλο υπερδεκαετή γολγοθά. Σήμερα η Ρωσία παραμένει ως η μεγαλύτερη στρατιωτική δύναμη, ιδιότητα που την είχε από την Σοβιετική εποχή, προκειμένου να μπορεί να κρατήσει αυτές τις αχανείς εκτάσεις στην κυριαρχία της. Ωστόσο αν και διαθέτει υψηλότατη στρατιωτική τεχνολογία, δεν έχει την υψηλή εμπορική τεχνολογία, όπως δικιά της τεχνολογία ή μοντέλα κινητών ή αυτοκινητοβιομηχανία. Διαθέτει όμως πέρα από την τεράστια αχανή έκταση και την υψηλή στρατιωτική τεχνολογία, πολλές πλουτοπαραγωγικές πηγές, που ακόμα και σήμερα εξαρτώνται οι περισσότερες χώρες της Ευρώπης.
Ο Γκορμπατσόφ υπήρξε μια προσωπικότητα με αμφιλεγόμενο ρόλο, αλλά η παρουσία του στη χώρα ήταν καταλυτική, ενώ ήταν και ο μοναδικός Σοβιετικός ηγέτης, που όταν υπήρχε ακόμα ΕΣΣΔ, το 1990, απέσπασε νόμπελ ειρήνης. Ένα νόμπελ, που στηριζεται στην λογική εξομάλυνσης ή όπως γράφεται στο αιτιολογικό «για τον ηγετικό του ρόλο στην επικράτηση της ειρήνης, που σήμερα χαρακτηρίζει πολλά μέρη της διεθνούς κοινότητας». Είναι πολλά που θα γραφτούν από τους ιστορικούς του μέλλοντος ωστόσο ο Γκορμπατσόφ δεν είναι από τα πρόσωπα που θα περάσουν απαρατήρητα.
