Στο κείμενο που ακολουθεί μπορείτε να διαβάσετε τις θέσεις που διαμόρφωσε ομάδα του ΣΙΕΠ, με τον Πρόεδρο Γ. Γιαννίρη, για το χωροταξικό της Ικαρίας. Όποιος/α θέλει μπορεί να στείλει και τις δικές του προτάσεις-σκέψεις. Περισσότερες πληροφορίες στη σελίδα του ΣΙΕΠ, που αλιεύσαμε το κείμενο.
Όποιος/α θέλει να στείλει και τις δικές του προτάσεις-σκέψεις για να ληφθούν υπόψη στο τελικό κείμενο, θα ήταν το ευκταίο.
ΣΧΕΔΙΟ ΧΩΡΙΚΗΣ ΚΑΙ ΟΙΚΙΣΤΙΚΗΣ ΟΡΓΑΝΩΣΗΣ ΑΝΟΙΚΤΗΣ ΠΟΛΗΣ (ΣΧΟΟΑΠ) ΔΗΜΩΝ ΑΓΙΟΥ ΚΗΡΥΚΟΥ, ΕΥΔΗΛΟΥ ΚΑΙ ΡΑΧΩΝ
Β1 ΣΤΑΔΙΟ
Ομάδα Αξιολόγησης
- Γιάννης Γαγλίας
- Κώστας Γαγλίας
- Γιάννης Γιαννίρης
- Ηλίας Γιαννίρης,
- Βασίλης Θεοδώρου
- Νίκος Κάνδιας
- Μπάμπης Καρίμαλης
- Γιώργος Κόκκινος
- Μαρίνα Μουλά
- Κώστας Ρόζος
- Σπύρος Τέσκος.
Εισαγωγή
Το παρόν κείμενο έχει στόχο να θέσει κατευθηντήριες γραμμές και να διατυπώσει τεκμηριωμένες προτάσεις στο πλαίσιο της αξιολόγησης της Μελέτης με τίτλο «Σχέδιο Χωρικής και Οικιστικής Οργάνωσης Ανοικτής Πόλης Δήμων Αγίου Κηρύκου, Ευδήλου και Ραχών». Εκπονήθηκε από την Ομάδα Αξιολόγησης που συνέστησε ο Σύλλογος Ικαρίων Επιστημόνων (ΣΙΕΠ) στις αρχές Ιανουαρίου 2009.
Η Ομάδα Αξιολόγησης του ΣΙΕΠ συμμετείχε στις διαβουλεύσεις για τη Μελέτη στους 3 Δήμους της Ικαρίας, πραγματοποίησε 9 συναντήσεις εργασίας (μέσης διάρκειας περίπου 4 ωρών), καθώς και μία συνάντηση (επίσης 4ωρης διάρκειας) με την Ομάδα Μελέτης σε ενδιάμεσο στάδιο εκπόνησης της αξιολόγησης, κατά τη διάρκεια της οποίας παρουσίασε το βασικό κορμό των προτάσεών της.
Ηδη από τις πρώτες κιόλας συναντήσεις της Ομάδας Αξιολόγησης, τα μέλη της ένιωσαν την ανάγκη να καθορίσουν με σαφήνεια τις βασικές Φιλοσοφικές Αρχές της προσέγγισής τους, έτσι ώστε αφενός οι παρατηρήσεις / προτάσεις τους να έχουν ολοκληρωμένο χαρακτήρα και να μην αποτελούν αποσπασματικές αναφορές σε μεμονωμένα σημεία της Μελέτης και αφετέρου να έχουν την εξειδίκευση που χρειάζεται για την αποτελεσματική αντιμετώπιση των αναγκών και ιδιαιτεροτήτων της Ικαρίας, που κατά κοινή ομολογία αποτελεί τη βασικότερη ίσως έλλειψη της Μελέτης.
Στο πλαίσιο αυτό, παρουσιάζονται, στη συνέχεια, οι προτάσεις της Ομάδας Αξιολόγησης του ΣΙΕΠ ως ένα πλέγμα αλληλένδετων ενεργειών με επιμέρους στόχους προς την κατεύθυνση που ορίζουν οι Κύριοι Αξονες Ανάπτυξης που προτείνει η Αξιολόγηση. Στο σημείο αυτό θα πρέπει να σημειωθεί ότι η Αξιολόγηση σε κάποιες περιπτώσεις δείχνει να υπερεκτιμά ίσως τις δυνατότητες/αρμοδιότητες μιας μελέτης ΣΧΟΟΑΠ. Στην πραγματικότητα, όμως, στοχεύει στην επίτευξη Ολοκληρωμένης Προσέγγισης, η οποία θα πρέπει να επιβάλει στη Μελέτη ΣΧΟΟΑΠ, όπου δε μπορεί να επέμβει με συγκεκριμένες λύσεις και προτάσεις, να κάνει σαφή αναφορά προς αυτήν την κατεύθυνση.
Βασικές Φιλοσοφικές Αρχές – Κύριοι Αξονες Ανάπτυξης
A. Διατήρηση/Ανάδειξη/Αξιοποίηση φυσικής και πολιτιστικής ταυτότητας της Ικαρίας
B. Διατήρηση/Ανάδειξη οικιστικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Ικαρίας
Γ. Ηπια τουριστική ανάπτυξη σε όλο το νησί με έμφαση σε εναλλακτικές μορφές τουρισμού: ιαματικό τουρισμό, οικοτουρισμό, αγροτουρισμό κλπ
Δ. Στήριξη της πολυδραστηριότητας που υπάρχει στην Ικαρία
Κύριοι Αξονες Ανάπτυξης – Ανάλυση
A. Διατήρηση/Ανάδειξη φυσικής και πολιτιστικής ταυτότητας της Ικαρίας
Αξιοποίηση σε διεθνές επίπεδο (μύθος Ικάρου, αεραθλήματα..)
Α.1. Διατήρηση/Προστασία/Αξιοποίηση φυσικού περιβάλλοντος της Ικαρίας
Προτεινόμενες ενέργειες:
Α.1.1. Χωροθετήσεις
Α.1.2. Μαρίνες – Αλιευτικά Καταφύγια
Α.1.3. Παράκτια ζώνη – Οριοθέτηση και Προστασία
Α.1.4. Προστασία όλων των μεγάλων πτυχώσεων της Ικαρίας
Α.1.5. Ανάδειξη/Προστασία και άλλων ΠΕΠ (περιοχές ειδικού φυσικού κάλλους)
Α.1.6. Ανάδειξη/Προστασία/Αξιοποίηση Δικτύου Μονοπατιών
Α1.7. Προστασία φραγμών
Α1.8. Αποφυγή αντλητικών εγκαταστάσεων-γεωτρήσεων
Ανάλυση:
Α.1.1. Χωροθετήσεις
• Ενεργειακά Πάρκα – Ηπιες μορφές ενέργειας – χωροθέτηση Αιολικών Πάρκων
Να χωροθετηθούν στον Αθέρα με προτεραιότητα τα σημεία που υπάρχει ήδη δρόμος και τα σημεία που δεν θα αλλοιωθεί σοβαρά το βουνό από τις γραμμές μεταφοράς.
• Νέα χωροθέτηση εργοστασίου ΔΕΗ
Ήδη η καλωδιακή διασύνδεση των νησιών του Αιγαίου προχωρεί και οι τοπικοί σταθμοί πετρελαίου κλείνουν. Η Ικαρία μπορεί να γίνει αυτόνομη (αυτός πρέπει να είναι ο μελλοντικός στόχος), ακόμα και εξαγωγέας ηλεκτρικής ενεργείας, λόγω του μεγάλου αιολικού ενεργειακού δυναμικού της και του Υβριδικού έργου που κατασκευάζεται (Προεσπέρα). Αν παρ’ όλα αυτά κριθεί απαραίτητο να υπάρχει και εργοστάσιο ΔΕΗ (το οποίο θα μπορούσε να αξιοποιεί και εναλλακτική καύσιμη ύλη), αυτό θα πρέπει να χωροθετηθεί κοντά στα αιολικά πάρκα και σε κεντρικό σημείο του νησιού για την μείωση των απωλειών κατά την μεταφορά του ρεύματος.
Για το παλιό εργοστάσιο προτείνεται χρήση εκπαίδευσης.
- Χώροι απόθεσης μπάζων και υλικών από εκσκαφές κλπ (χυτά αδρανών)
- Δημιουργία Πάρκων Κεραιών και χωροθέτησή τους
Α.1.2. Μαρίνες – Αλιευτικά Καταφύγια
• Λιμάνι Αγ. Κυριακής και γύρω περιοχή
Το λιμανάκι Αλμυρίδας Αγίας Κυριακής λόγω της γεωγραφικής του θέσης (στο ακρωτήριο Δράκανο, δίπλα στο αεροδρόμιο), της προστασίας που προσφέρει σε όλους τους καιρούς, της υποβάθμισης του περιβάλλοντος που έχει επιφέρει η ογκώδης υποχρεωτική πρόσχωση της θάλασσας για την κατασκευή του αεροδιάδρομου κρίνεται ιδανικό σημείο για να χωροθετηθεί ως σκάλα (μικρή μαρίνα μέχρι 150 τουριστικά σκάφη, κέντρο ναυταθλητισμού, και δραστηριοτήτων έρευνας, έλεγχου και προστασίας της περιοχής NATURA ώστε να δοθεί η ευκαιρία να αποκατασταθεί και το περιβάλλον εκεί.
Ενδεικτικά αναφέρεται ότι θα επαρκούσε γι’ αυτές τις χρήσεις χερσαία ζώνη 200 μ. γύρω από αυτό με σ.δ.: 0,20 για τις απαραίτητες χερσαίες εγκαταστάσεις.
• Χωροθέτηση άλλων μαρίνων (π.χ στην περιοχή από το λιμάνι Αγίου Κηρύκου προς τα Θέρμα. Είναι πολύ καλό σημείο με ναυτικούς όρους για σκάλα, ήδη υπάρχει μελέτη, είναι προς την κατεύθυνση της ολοκλήρωσης του λιμανιού, θα αναδείξει και την λουτροπηγή Μουσταφά, και την όμορφη παραλία Πριόνι και το εκκλησάκι της Αναλήψεως αν συνδυαστεί με ένα πεζόδρομο-καλντερίμι εως και τα Θέρμα.)
Γενικά, οι μαρίνες για σκάφη δεν είναι το δυνατό σημείο της Ικαρίας λόγω μορφολογίας. Κοστίζουν υπέρμετρα λόγω μορφολογίας και τραβάνε τουρισμό που δεν είναι και τόσο ήπιος. Γι’ αυτό θα πρέπει να χωροθετηθούν μόνο τα ελάχιστα απαραίτητα σημεία για μαρίνες.
• Αλιευτικά Καταφύγια
Η Β.Δ ακτή του νησιού από Αρμενιστή μέχρι κάβο Πάπα δε διαθέτει κανένα φυσικό κόλπο για να προστατευτούν αλιευτικά ή τουριστικά σκάφη σε περίπτωση ανάγκης.
Χρειάζεται να χωροθετηθεί ένα, τουλάχιστον, αλιευτικό καταφύγιο στην περιοχή. Προσφερόμενη θέση είναι ο όρμος του Νάνουρα (ή ο γειτονικός όρμος Αλυκές) που είναι ο μόνος όρμος της περιοχής και είναι περίπου στο μέσον.
Α.1.3. Παράκτια ζώνη / Υγρότοποι– Οριοθέτηση και Προστασία
Να καθοριστεί ο Αιγιαλός και η Παραλία σ’ όλο το νησί ή τουλάχιστον στην ευρύτερη περιοχή όλων των παραλιακών οικισμών, σε όλες τις παραθαλάσσιες περιοχές που θα υποδειχθούν σαν περιοχές Ηπιας Τουριστικής Ανάπτυξης καθώς επίσης και σε όλες τις παραθαλάσσιες περιοχές που προσφέρονται για δόμηση.
Προστασία – διατήρηση των παραλιακών οικισμών, λιμένων και εγκαταστάσεων. Τα λιμενικά έργα θα πρέπει να γίνονται με σεβασμό της κλίμακας και του παραδοσιακού χαρακτήρα των οικισμών. Σε περίπτωση νέων αναγκών η χωροθέτηση να γίνεται εκτός του ιστορικού τμήματος και σε απόλυτη αρμονία με αυτό σε αρχιτεκτονικό ύφος και σε όγκους ( βλέπε νέο λιμάνι Μυκόνου).
Στο Λιβάδι, στη Μεσακτή, στον Κάμπο, στο Παλιό Φράγμα και σε άλλες περιοχές υπάρχουν μικροί υγρότοποι στους οποίους σταθμεύουν πολλά αποδημητικά πουλιά. Η αναφορά του WWF για την καταγραφή και απογραφή των υγροτόπων των δήμων Αγ. Κηρύκου, Ευδήλου και Ραχών, Ικαρίας (Ιούλιος 2008) πληροφορεί:
«Εντοπίστηκαν 11 υγρότοποι. Η συνολική έκταση των υγροτόπων δεν ξεπερνά τα 140-180 στρ., δηλαδή αποτελεί ποσοστό 0,05-0,06% του νησιού (255,3 km2). Ο βαθμός φυσικότητας των τεσσάρων μεγαλύτερων φυσικών υγροτόπων της Ικαρίας είναι αρκετά χαμηλός (5,5 ± 1,3) και αντικατοπτρίζει κυρίως το γεγονός ότι σε όλους κοντά ή μέσα στην υγροτοπική έκταση υπάρχει δόμηση από διάσπαρτες κατοικίες.
Υπάρχουν πιθανότατα δυο – τρεις μικροί υγρότοποι που δεν τους έχουμε απογράψει, διότι το νησί έχει πολυάριθμους ρύακες μόνιμης ροής.
Ένα ενδιαφέρον στοιχείο που εντοπίστηκε είναι η παρουσία χελιών (Anguilla anguilla) σε όλους σχεδόν τους ρύακες της βόρειας πλευράς του νησιού, γεγονός που δεν έχουμε παρατηρήσει σε άλλα νησιά. Αν η πληροφορία είναι ακριβής, μπορεί να οφείλεται σε κάποιες ειδικές συνθήκες που συνοδεύουν τη μόνιμη παροχή, την κλίση και το υπόστρωμα των ρυάκων της ή να είναι τεχνητό προϊόν του γεγονότος ότι απλώς στην Ικαρία το γνωρίζουμε ενώ δεν υπάρχει η αντίστοιχη γνώση για τα άλλα νησιά.
Δεν υπάρχουν σοβαρές ενδείξεις για ρύπανση των υδροφορέων, αλλά αν δεν ληφθεί κάποια μέριμνα, η διαρκής επέκταση της δόμησης θα υποβαθμίζει συνεχώς τους υγρότοπους και τα παράκτια τοπία. »
Όλοι οι υγροβιότοποι που αναφέρονται στην έκθεση της WWF θα πρέπει να χωροθετηθούν στους χάρτες και να περιγραφεί στα κείμενα η προστασία τους (μέτρα κλπ).
Α.1.4. Ορισμός και άλλων ρεμάτων
Να περιληφθούν όλες οι μεγάλες πτυχώσεις της Ικαρίας ως Παρόχθιες Ζώνες Ρέματος (π.χ. ρέματα Μηλεωπού, Πλωμαρίου, Μονοκαμπιού, Πλαγιάς (κλίσεις-διάβρωση), Θέρμων, Κιονίου, Άρη Ποταμού, Καραβοστάμου (πλημμυρικά φαινόμενα), Κυπαρισσιού, Όρμου Πλαταμώνος (εξαιρετικού φυσικού κάλους-περιοχή πτηνοπανίδας), Μαγγανίτη (πλημμυρικά φαινόμενα), Ρουστά Ρέμα, Καλογήρου ρέμα (εξαιρετικού φυσικού κάλους), Κουνιάδου (εξαιρετικού φυσικού κάλους – συγκέντρωση μεγάλου πληθυσμού πεταλούδας), Κίσσωνα (περιοχή Μαυριάννου), Νάνουρα, Καλού Ρέματος (ανατολικά από Καρκινάγρι)).
Θα πρέπει να οριστεί ως περιοχή υδρονομικής προστασίας η περιοχή ενάντι της πηγής του Αθάνατου Νερού στον Ξυλοσύρτη.
Α.1.5. Ανάδειξη/Προστασία και άλλων ΠΕΠ (περιοχές ειδικού φυσικού κάλλους)
Ενδεικτικά αναφέρονται:
Παράδειγμα Αρέθουσας: περιφραγμένη έκταση με όλα τα είδη τοπικής φυσικής βλάστησης – περιοχή NATURA – που χρηματοδοτήθηκε από ευρωπαϊκό πρόγραμμα και τώρα, αυθαιρέτως, αποτελεί βοσκότοπο.
Παράδειγμα Τραπάλου: περιοχή Σαρακήνικο
Παράδειγμα Μαγγανίτη: Δάσος, Χαλασμένα.
Α.1.6. Ανάδειξη/Προστασία/Αξιοποίηση Δικτύου Μονοπατιών
Να συνδεθεί με ανάπτυξη οικοτουρισμού και περιοχές ήπιας τουριστικής ανάπτυξης. Να απαγορευτεί η διάνοιξη δρόμων στα Μονοπάτια.
Α1.7. Προστασία φραγμών
Πέραν της πολιτιστικής/λαογραφικής σημασίας τους, και ως μέτρο προς την κατεύθυνση αντιμετώπισης της Υπερβόσκησης (οριοθετώντας λαμβάνοντας υπόψη τους φραγμούς και τις κτηνοτροφικές περιοχές που ορίζουν).
Α1.8. Αποφυγή αντλητικών εγκαταστάσεων-γεωτρήσεων
Να διαγραφούν οι Αντλητικές εγκαταστάσεις από τις επιτρεπόμενες χρήσεις και δραστηριότητες, από όλες τις κατηγορίες ΠΕΠΔ αλλά και από όλες τις κατηγορίες χρήσεων γης. Γενικά, οι Δήμοι της Ικαρίας είναι εναντίον των γεωτρήσεων και υπέρ των υδρομαστεύσεων και των μικρών φραγμάτων. Η εμπειρία του Αγ. Κηρύκου με τις γεωτρήσεις είναι τραυματική γιατί καταστράφηκε η τοπική παραγωγή του καριώτικου καισσιού επειδή ξεράθηκαν τα δέντρα. Η κατεύθυνση διαχείρισης των εσωτερικών υδάτων που έχουν οι Δήμοι της Ικαρίας πρέπει να γίνει σεβαστή και να ενισχυθεί και με το ΣΧΟΟΑΠ.
Α.2. Ανάδειξη/Προστασία/Αξιοποίηση πολιτιστικού πλούτου της Ικαρίας
Προτεινόμενες ενέργειες – Ανάλυση:
Α.2.1. Αθλητισμός – Ναυταθλητισμός
Αξιοποίηση σε διεθνές επίπεδο (Μύθος Ικάρου, Αεραθλήματα)
Α.2.2. Υπαίθρια θέατρα
Προστασία / αξιοποίηση μικρών υπαίθριων θεάτρων και της περιοχής που βρίσκονται (π.χ. Βαώνη, Ιερό-Φάρος κλπ)
Α.2.3. Προστασία και Ανάδειξη και άλλων ΠΕΠ (ιστορικού/πολιτιστικού/λαογραφικού χαρακτήρα)
• Καψαλινό Κάστρο (πάνω από το Μαυράτο)
• Νερόμυλοι (έχουν χαρτογραφηθεί από Γ. Γιαννίρη και Ελλην. Ινστ. Μύλων), και Ανεμόμυλοι (έχουν καταγραφεί από τον Στέλιο Σιμάκη στο τελευταίο του βιβλίο)
• Μουλαρόστρατες – ντουσεμέδες
Δεν απεικονίζονται στα υπόβαθρα οι διαδρομές των μονοπατιών. Θα πρέπει να απεικονίζονται. Υπάρχουν από προηγούμενη δουλειά. Είναι αρχιτεκτονικά-πολιτιστικά μνημεία και θα πρέπει να προστατευτούν και να έχουν ενιαίο τρόπο διαχείρισης. Είναι βασικής σημασίας για την Ικαρία, και μπορούν να στηρίξουν εναλλακτικές διαδρομές μετακίνησης, και εναλλακτικές μορφές τουρισμού (έχουν καταγραφεί από τον Γ. Γιαννίρη)
• Φραγμοί
Στους χάρτες του ΣΧΟΟΑΠ δεν απεικονίζονται οι «φραγμοί» της ορεινής ζώνης, οι γραμμικές πέτρινες ξερολιθιές. Αποτελούσαν τα όρια των κτηνοτροφικών περιοχών σε σχέση με άλλες χρήσεις, καθώς και υποδιαιρέσεις των ίδιων των κτηνοτροφικών περιοχών. Πρόκειται για μεγάλες ανθρώπινες κατασκευές από ξερολιθιά ιδιαίτερης αισθητικής αξίας, που θα πρέπει να χαρακτηριστούν ως πολιτιστικά μνημεία και να προστατευτούν. Θα πρέπει να έχουν ενιαίο τρόπο διαχείρισης. Θα πρέπει να απεικονιστούν στο χάρτη, και να γίνουν ειδικές μελέτες αποκατάστασης, γιατί συνδέονται και σήμερα με το παραγωγικό κτηντροφικό σύστημα της Ικαρίας. Η σημασία της διατήρισης και διαχείρισης των φραγμών του Αθέρα είναι μεγάλης περιβαλοντικής και παραγωγικής σημασίας γιατί οι κτηνοτροφικές περιοχές και οι υπερβοσκημένες εκτάσεις θα πρέπει να οριστούν με βάση αυτούς τους φραγμούς. Κάθε πρόγραμμα αντιμετώπισης της υπερβόσκησης και της αντιμετώπισης της ερημοποίησης και της διάβρωσης θα πρέπει να αξιοποιήσει αυτό το υπάρχον παραδοσιακό στοιχείο. Επίσης, οι φραγμοί συχνά οριοθετούν την κοινοτική γη και είναι ιδιαίτερα χρήσιμοι κατά τη σύνταξη του κτηματολογίου, έργο που θα γίνει και στην Ικαρία μέσα στα επόμενα χρόνια. Υπενθυμίζεται ότι στο ΕΠΠΕΡ του Γ ΚΠΣ είχε διατυπωθεί πρόταση αποκατάστασής τους από το Δήμο Ευδήλου. (Να καταγραφούν από αεροφωτογραφίες και να αποτυπωθούν ως μνημείο πολιτιστικής κληρονομιάς).
• Περιοχή μεταξύ Οσίας Θεοκτίστης (Δ. Ευδήλου) και Μονής Μουντέ (Δ. Ραχών)
Θα πρέπει να οριστεί ως ενιαία ΠΕΠ ειδικής προστασίας για πολιτιστικούς λόγους (αρχιτεκτονική, ικαριακό τόπίο) η ενότητα της περιοχής που βρίσκεται μεταξύ Οσίας Θεοκτίστης (Δ. Ευδήλου) και Μονής Μουντέ (Δ. Ραχών) και συμπεριλαμβάνει και την ευρύτερη περιοχή των δύο αυτών μονών.
• Γεωλογικός σχηματισμός Πλάκες
Ο μνημειακός γεωλογικός σχηματισμός Πλάκες μαζί με τον μικρό κολπίσκο Γυάλια (χώρος αρχαίου λατομείου, υπόγειο θαλάσσιο σπήλαιο) απέναντι από τη νησίδα Ικαρη στην περιοχή της Βαώνης χρειάζεται προστασία για αποτροπή ασύμβατων επεμβάσεων σε αυτό το χώρο. Η πολιτιστική σημασία της περιοχής είναι τεράστια γιατί στη νησίδα Ίκαρης κατά την παράδοση, έπεσε ο Ίκαρος και σκοτώθηκε. Εκεί έχει δημιουργηθεί ένα καλαίσθητο μαρμάρινο θέατρο από τους κατοίκους του Χρυσοστόμου. Εκεί θα πρέπει να γίνεται κάθε 4 χρόνια η αφή της φλόγας για τους Παγκόσμιους αεραθλητικούς αγώνες.
• Αρχαιομεταλλουργική τοποθεσία στην περιοχή Κιόνι
Στην περιοχή Κιόνι έχει εντοπιστεί αρχαιομεταλλουργική τοποθεσία μεγάλης σημασίας από τον Θωμά Κατσαρό και θα πρέπει να προστατευτεί.
B. Διατήρηση/Ανάδειξη οικιστικής και αρχιτεκτονικής φυσιογνωμίας της Ικαρίας – Ανάπλαση (όπου απαιτείται – μέτρα αποκατάστασης υφιστάμενων ακαλαίσθητων κτιρίων)
Β.1. Διατήρηση, κατά το δυνατόν, της διάσπαρτης δόμησης και ήπιας χωρικής ανάπτυξης που χαρακτηρίζει την Ικαρία.
Προτεινόμενες ενέργειες:
Β.1.1. Ενσωμάτωση στα ΣΧΟΟΑΠ οικισμών που δεν αναφέρονται καθόλου για καθαρά τεχνικούς λόγους (δεν έχουν συμπεριληφθεί στην απογραφή του 1981)
Β.1.2. Διερεύνηση δυνατοτήτων οριοθέτησης οικισμών με βάση την υπάρχουσα νομοθεσία σε συνδυασμό με
Β.1.3. Συντελεστές δόμησης και αρτιότητες σε περιοχές εντός και εκτός οικισμών
Ανάλυση:
Β.1.1. Ενσωμάτωση στα ΣΧΟΟΑΠ οικισμών που δεν αναφέρονται καθόλου για καθαρά τεχνικούς λόγους (δεν έχουν συμπεριληφθεί στην απογραφή του 1981).
Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι παραλείπονται, εντελώς ή από τους όρους δόμησης, οι οικισμοί / συνοικισμοί: Ξύλινου Καταφυγίου, Εξω Φάρου, Λαρδάδων και Λευκάδος του Δήμου Αγίου Κηρύκου, Κυπαρισσιού και Φοίνικα Αρεθούσης, Δεκακίων, Καλαμορίδας Μαγγανίτη του Δήμου Ευδήλου καθώς και Μαυριάνου, Τσακάδων, Ξήντα, Μουντέ, Ανάσκελες και Καψάλι Κουνιάδου, Καμπί Βρακάδων και οι τέσσερεις ορεινοί συνοικισμοί Καρκιναγρίου του Δήμου Ραχών. Κάποιοι από αυτούς τους οικισμούς εμφανίζονται στους αρχικούς πίνακες της μελέτης για να εξαφανιστούν στη συνέχεια από τους πίνακες των όρων δόμησης, όπου σημειώνεται ότι θα ακολουθήσουν την τύχη της ζώνης μέσα στην οποία βρίσκονται, δηλαδή της ζώνης ΠΕΠΔ3, όπου χωρίς καμία παρέκκλιση απαιτείται γήπεδο 10.000 τμ για να κτίσει κανείς 150 τμ κατοικίας ή 50 τμ αποθήκης. Επειδή, κανένα οικόπεδο στους οικισμούς αυτούς δεν υπάρχει με αυτή την έκταση, συνεπακόλουθα δεν θα μπορεί να κτίσει κανένας και τίποτα εκεί και αυτοί οι οικισμοί καταδικάζονται σε μαρασμό και θάνατο.
Β.1.2. Οριοθέτηση Οικισμών
• Εξάντληση Δυνατοτήτων Νόμου, τόσο όσον αφορά στην κατάταξη των οικισμών (π.χ. ο οικισμός Χριστός Ραχών ίσως να μπορούσε να χαρακτηρισθεί τουριστικός, αξιόλογος ή ενδιαφέρον, οπότε και να οριοθετηθεί με πολυγωνική γραμμή), όσο και στην οριοθέτησή τους με βάση τη μέθοδο της ακτίνας (εξαντλώντας για κάθε οικισμό τις δυνατότητες, που προσφέρει η υπάρχουσα νομοθεσία, μετατόπισης του κυκλικού ορίου προκειμένου να συμπεριλάβει εφαπτόμενα τμήματα του οικισμού – συνεκτικά ή διάσπαρτα – ή/και για να ταυτιστεί με σημαντικά φυσικά ή τεχνητά εύκολα αναγνωρίσιμα στοιχεία του περιβάλλοντος) Εαν το συνεκτικό ή διάσπαρτο τμήμα του οικισμού δεν είναι σ’επαφή με το όριο του οικισμού, τότε θεωρείται ως ανεξάρτητο τμήμα του οικισμού εκτός του ορίου του. Το τμήμα αυτό οριοθετείται και πολεοδομείται αυτοτελώς.!!!
Από τη διερεύνηση προκύπτει ότι υπάρχει συγκέντρωση οικισμών, οι οποίοι πρέπει να οριοθετηθούν από τους Μελετητές με χρήση ορθοφωτοχαρτών και αεροφωτογραφιών. Η οριοθέτηση θα πρέπει να γίνει λαμβάνοντας υπόψη τον παραδοσιακό αραιό ιστό των Ικαριακών οικισμών και να προβλέπει τη μελλοντική αύξηση, εξασφαλίζοντας σημαντικό ποσοστό απομένουσας χωρητικότητας. Η εκτίμηση της Απομένουσας Χωρητικότητας για πολλούς παραλιακούς οικισμούς δεν φαίνεται να λαμβάνει υπόψη την πίεση για οικιστική ανάπτυξη που θα προκληθεί μετά την ολοκλήρωση οδικών αξόνων και τους παράγοντες που δεν επιτρέπουν την δόμηση (ανάγλυφο, κοίτες ποταμών, παραλίες, δασικές εκτάσεις, κ.α). Χαρακτηριστικές περιπτώσεις είναι οι οικισμοί Νάνουρα και Τραπάλου, τα σημερινά όρια των οποίων δεν είναι αρκετά και χρειάζεται να ορισθούν νέα.
Στην περιοχή Κιόνι, τα όρια του οικισμού πρέπει να περιλάβουν και την παράκτια περιοχή.
Να μελετηθεί η περίπτωση του οικισμού Φύτεμα.
• Διερεύνηση άλλων νομικών εργαλείων (εφόσον κριθεί σκόπιμο και υπάρχει σχετική δυνατότητα).
Β.1.3. Δόμηση – Αρτιότητες
Εξειδικευμένες προτάσεις δίνονται στο Παράρτημα 1.
Γενικά προτείνεται:
- Εξομάλυνση των συντελεστών δόμησης και αρτιοτήτων σε περιοχές εντός και εκτός οικισμών (π.χ. αυξημένη αρτιότητα στους οικισμούς και μειωμένη στις γειτονικές ζώνες).
- Ρεαλιστικότερη οργάνωση χρήσεων γής προσαρμοσμένη στις τοπικές ιδιαιτερότητες και ανάγκες. ΠΡΟΤΕΙΝΕΤΑΙ να αποτυπωθούν πάνω στους χάρτες περισσότερες πληροφορίες, όπως δημόσια δάση, δασικές εκτάσεις , γεωργο-κτηνοτροφικές εκτάσεις, Οικιστικές Συγκεντρώσεις με πυκνότητα δέκα τουλάχιστον σπιτιών, Μονοπάτια, Υγρότοποι, περιοχές ειδκού κάλλους και/ή ιδιαίτερης ιστορικής/πολιτιστικής αξίας, Ανεμογεννήτριες κλπ, και κάθε άλλη χρήσιμη πληροφορία που θα αποτελέσει κριτήριο για τον επαναπροσδιορισμό των Χρήσεων Γής – Περιοχών Ρυθμίσεων και των Ορων που τις διέπουν.
Ειδικές Παρατηρήσεις για τις επιμέρους περιοχές
Περιοχές Ηπιας Τουριστικής Ανάπτυξης / Περιοχές Προτεραιότητας για Τουριστική Ανάπτυξη
• Προτείνεται να καταργηθούν οι περιοχές Προτεραιότητας για Τουριστική Ανάπτυξη και να γίνουν περιοχές Ηπιας Τουριστικής Ανάπτυξης.
• Στις περιοχές Ηπιας Τουριστικής Ανάπτυξης, προτείνεται να μικρύνουν οι αρτιότητες – βλ. Παράρτημα 1.
• Σε κάποιες από τις προτεινόμενες περιοχές Ηπιας Τουριστικής Ανάπτυξης (π.χ. Μαγγανίτη, Ξυλοσύρτη), προτείνεται να επανεξετασθεί η προβλεπόμενη από τη μελέτη έκταση προκειμένου να εξαιρεθούν περιοχές που χρειάζονται προστασία, π.χ. περιοχές Δάσος και Χαλασμένα στο Μαγγανίτη.
• Προτείνεται να προστεθούν Περιοχές Ηπιας Τουριστικής Ανάπτυξης στο Δήμο Αγίου Κηρύκου (ορεινά χωριά, τμήμα/τα της διαδρομής Θέρμα – Φάρος, Αναδασωτέα περιοχή Θέρμα Λευκάδος μετά την αποδέσμευση), στο Δήμο Ευδήλου (τμήμα/τα της περιοχής από Κρεμαστή μέχρι Καλαμουρίδα πάνω από τον δρόμο) και στο Δήμο Ραχών (τμήμα/τα της περιοχής από Αρμενιστή μέχρι Να, τμήμα/τα της περιοχής από Τσακάδες μέχρι Μαυριάνου π.χ. Πρίνος, Τράχυλας, Χειμωνική.
Περιοχές ΠΕΠΔ
• Να καταγραφούν όλοι οι συνοικισμοί, οδικοί άξονες που θα δημιουργήσουν οικιστική πίεση, μονοπάτια, φραγμοί κλπ
• Να επαναπροσδιοριστούν οι ζώνες λαμβάνοντας υπόψη και τα παραπάνω στοιχεία. Πιο συγκεκριμένα, στις περιοχές Γεωργικής Γής πρέπει να προστεθούν και άλλες που χρησιμοποιούνται αμιγώς για καλλιέργειες (όπως οι περιοχές Βαθές και Εριφή στο Δήμο Ραχών) και να εξαιρεθούν τμήματα περιοχών που υπάρχουν οικισμοί/συνοικισμοί (π.χ. οι οικισμοί Τσακάδες, Πρίνος και η ευρύτερη περιοχή Νάνουρα στο Δήμο Ραχών). Οι περιοχές Μεικτών Χρήσεων που αποτελούν και το μεγαλύτερο ποσοστό γής προτείνεται να οργανωθούν σε δύο τύπους, εκ των οποίων ο πρώτος θα αφορά στις περιοχές που προσφέρονται για δόμηση – αυτό θα προκύψει από την παραπάνω καταγραφή και ανάλυση- και ο δεύτερος στις πιο απόκρημνες και ορεινές περιοχές κοντά στην περιοχή του Αθέρα.
• Να ενισχυθεί η ανάπτυξη της δραστηριότητας εξόρυξης καριώτικης πλάκας, διαχωρίζοντας τη λατόμευση σχιστόλιθου και πέτρας από τα αδρανή και υποδεικνύοντας περισσότερες λατομικές ζώνες για τα πρώτα.
• Περιοχές Γεωργικής Γής: Δεν θα πρέπει να επιτρέπεται σε όλη την Ικαρία η αντικατάσταση των ξερολιθιών των γεωργικών αναβαθμών με τσιμεντένια τοιχεία. Θα πρέπει να προταθεί πρόγραμμα αποκατάστασης των αναβαθμών σε περιοχές που έχουν καταστραφεί για λόγους προστασίας των εδαφών και του υδρολογικού κύκλου (αποτροπή διάβρωσης). Η περιοχή Γεωργικής Γής της Βαώνης αφορά τον ιστορικό ελαιώνα της Ικαρίας και έχει γίνει με αναβαθμούς (πεζούλες). Εκεί παράγεται η ελιά χουρμάδα που είναι ποικιλία προστατευόμενη από την ΕΕ. Χρειάζεται ενιαία διαχείριση, αποτροπή της αντικατάστασης της ελιάς με άλλες καλλιέργειες αλλά και προστασία της ανάντι περιοχής, η οποία υπερβόσκεται σήμερα.
• Υπερβοσκημένες εκτάσεις: Για τις υπερβοσκημένες εκτάσεις προτείνεται ειδική διαχείριση για να επανέλθει η βλάστηση και απαγόρευση της δόμησης εκτός από εγκαταστάσεις κοινής ωφέλειας και άλλες ειδικών χρήσεων (βλέπε Παράρτημα 1).
Στο Δήμο Αγίου Κηρύκου, στις 2 προτεινόμενες ενότητες, μια στο βόρειο τμήμα του Δήμου μεταξύ των οικισμών Μονοκάμπι και Κιόνιο και άλλη μία στο νότιο τμήμα του Δήμου, νότια του Στενού ρέματος, θα πρέπει να προστεθεί και τρίτη, που βρίσκεται πάνω από το Χρυσόστομο και φτάνει μέχρι την Πούντα, ακριβώς πάνω από τον ελαιώνα της Βαώνης.
Στο Δήμο Ευδήλου, δεν υπάρχουν οριοθετημένες υπερβοσκημένες εκτάσεις, όπως στο Δήμο Αγ. Κηρύκου. Προτείνονται:
Η περιοχή πάνω από τον Άρη Ποταμό
Μέρος της περιοχής ΠΕΠΔ4 μεταξύ των τοπωνυμίων Δοκίμι-Καμπιά-Πούντα
Η περιοχή του Παπουτσοκρύφτη
• Περιοχές Μεικτών Χρήσεων: Χρειάζονται ριζική αναδιοργάνωση και ορθολογικότερη διαχείριση, καθώς αφορούν το μεγαλύτερο μέρος της Ικαρίας, με στόχο την καλύτερη δυνατή αξιοποίηση και προστασία της διαθέσιμης γής. Προτείνεται η οργάνωση σε δύο τύπους, όσον αφορά σε αρτιότητες, χρήσεις και όρους δόμησης, με βάση την καταγραφή και ανάλυση επιπρόσθετων στοιχείων της υπάρχουσας κατάστασης που περιγράφεται παραπάνω. Πιο συγκεκριμένα, ο τύπος Α αναφέρεται στις περιοχές που μπορούν τεκμηριωμένα να υποστηρίξουν την ανάπτυξη δόμησης (π.χ. είναι κοντά σε οδικό άξονα που θα δημιουργήσει οικιστικές πιέσεις, σε παραλιακή ζώνη, ήδη υπάρχουν συνοικισμοί, παρουσιάζουν χαμηλές κλίσεις κλπ) και προβλέπει περισσότερες χρήσεις και χαμηλότερες αρτιότητες από τον τύπο Β (βλέπε Παράρτημα 1). Ο τύπος Β αναφέρεται στις περιοχές που βρίσκονται κοντά στην περιοχή του Αθέρα, που δε δικαιολογούν την ανάπτυξη δόμησης, εκτός από κάποιες ειδικές χρήσεις (βλέπε Παράρτημα 1).
Περιοχές ΠΕΠ
• Προτείνεται ο ορισμός και άλλων περιοχών ως ΠΕΠ. Πιο συγκεκριμένα, περιοχές ειδικού φυσικού κάλλους (βλέπε παράγραφο Α.1.5), περιοχές πολιτιστικού ενδιαφέροντος (βλέπε παράγραφο Α.2.3), αλλά και περιοχές που δεν προσφέρονται για δόμηση, π.χ. ορεινοί όγκοι, που τώρα εντάσσονται στις περιοχές ΠΕΠΔ.
• Προτείνεται η απαγόρευση της δόμησης να ισχύει για όλες ανεξαιρέτως τις περιοχές ΠΕΠ.
• ΠΕΠ4 στο Δήμο Αγίου Κηρύκου: προτείνεται να επιλεγεί τμήμα της περιοχής αυτής, το οποίο όταν αποδεσμευτεί θα μπορούσε να χαρακτηρισθεί ζώνη ήπιας τουριστικής ανάπτυξης.
• ΠΕΠ5 στους Δήμους Αγίου Κηρύκου και Ευδήλου: προτείνεται να επαναπροδιοριστεί η περιοχή αυτή ώστε ένα μέρος της να αποτελέσει περιοχή ειδικής προστασίας (με τους όρους δόμησης που διέπουν όλες τις ΠΕΠ) και το υπόλοιπο να ενταχθεί σε άλλες ζώνες με βάση τα επιμέρους χαρακτηριστικά και τις δυνατότητες ανάπτυξης.
Επισήμανση: Να προχωρήσει άμεσα η Διαχειριστική Μελέτη NATURA, προκειμένου να εξειδικεύσει τους όρους που θα διέπουν τις περιοχές αυτές και να εξασφαλιστεί η αξιοποίση και προστασία τους.
