Το βράδυ της 25ης Νοεμβρίου του 1942 οι δύο αντιστασιακές οργανώσεις της χώρας μας (ΕΔΕΣ,ΕΛΑΣ), που αργότερα βρεθήκαν αντίπαλες στον εμφύλιο έκαναν το κορυφαίο γεγονός της αντίστασης έναντι της τριπλής κατοχής (Γερμανία, Ιταλία, Βουλγαρία). Συνεργάστηκαν για πρώτη και τελευταία φορά υπό τον συντονισμό Βρετανών πρακτόρων εναντίον κυρίως της Ιταλίας και της Γερμανίας. Το αποτέλεσμα της πράξης αυτής ήταν η ανατίναξη της γέφυρας που υπεράσπιζαν οι στρατοί των δυο κατοχικών δυνάμεων.
Η πράξη είχε ως στόχο να αποκοπεί ο ανεφοδιασμός των Γερμανικών δυνάμεων που δρούσαν στην Βόρεια Αφρική και συγκεκριμένα στο Ελ Αλαμέιν που έγινε μια από τις κορυφαίες μάχες του Δεύτερου παγκοσμίου πολέμου, όπου νίκησαν οι δυνάμεις της δύσης. Η πράξη βέβαια είχε πιο πολύ συμβολικό χαρακτήρα, αφού ήδη εκείνη την περίοδο είχε καθοριστεί το ποιος θα είναι ο νικητής της συγκεκριμένης μάχης.
Με νόμο του 1982 η επέτειος της ανατίναξης της γέφυρας του Γοργοποτάμου έχει καθιερωθεί ως ετήσιος πανελλαδικός εορτασμός. Πρόκειται μάλιστα για μια νομοθετική πράξη από μια κυβέρνηση που αναγνώρισε την εθνική αντίσταση τόσο στην αριστερά όσο και στην δεξιά. Μέχρι την κυβέρνηση του ΠΑΣΟΚ της δεκαετίας του 80′ η αντίσταση του ΕΑΜ και του ΕΛΑΣ αναγνωριζόταν ως συμμοριτοπόλεμος λόγω προφανώς του εμφυλίου που προκλήθηκε και την ήττα των δυνάμεων της αριστεράς. Είναι γνωστό βέβαια πως η δεξιά κέρδισε με την βοήθεια των δυτικών συμμάχων εν αντιθέσει με την ελλιπή βοήθεια που πήραν οι δυνάμεις της αριστεράς από την τότε Σοβιετική ένωση.
Στον Γοργοπόταμο είχαν και την ευκαιρία να συναντηθούν και οι δύο κορυφαίες προσωπικότητες της αντίστασης δηλαδή ο Ναπολέοντας Ζέρβας, αρχηγός του ΕΔΕΣ, και ο Άρης Βελουχιώτης, ο αρχηγός του ΕΛΑΣ. Λέγεται ότι οι δύο τους παρόλο που ήταν στρατιωτικοί αντίπαλοι είχαν μια σχέση εκτίμησης ο ένας για τον άλλο. Για τον Βελουχιώτη βέβαια τα πράγματα δεν πήγαν και πάρα πολύ καλά, αφού διαγράφτηκε από το ΚΚΕ και αργότερα δολοφονήθηκε από τις δυνάμεις της δεξιάς. Ο Ζέρβας από την άλλη επέζησε του πολέμου και μάλιστα πολιτεύθηκε αργότερα. Εκείνος πέθανε το 1957.
Η επιχείρηση αυτή αποτελεί πάντως πέρα από μια κορυφαία αντιστασιακή πράξη της ελληνικής αντίστασης και μια κορυφαία πράξη αντίστασης στην Ευρώπη. Οι Άγγλοι είχαν ως σκοπό να ανατινάξουν 3 γέφυρες (Γοργοπόταμος, Παπαδιά, Ασωπός) προκειμένου να ανακόψουν τον ανεφοδιασμό των Γερμανικών δυνάμεων. Ζήτησαν την βοήθεια των αντιστασιακών οργανώσεων για την γέφυρα του Γοργοποτάμου. Η γέφυρα του Ασωπού ανατινάχθηκε τον Ιουνιο του 1943 από τους Βρετανούς μόνο με επικεφαλής τον Νεοζηλανδό λογαχό Στοτ. Η όλη επιχείρηση ονομάστηκε αποστολή Harling και για αυτή την επιχείρηση έπεσαν με αλεξίπτωτα δύο ομάδες στα τέλη Σεπτεμβρίου και μία ομάδα τον Οκτώβριο του 1942. Επικεφαλείς της αποστολής των Άγγλων ήταν ο συνταγματάρχης Έντι Μάγιερς και ο ταγματάρχης Κρις Γουντχάους, οι οποίοι ήλθαν σε επαφή πρώτα με τον ΕΛΑΣ και τον Άρη Βελουχιώτη και στη συνέχεια με τον ΕΔΕΣ και τον Ναπολέοντα Ζέρβα.
Στις 12 Νοεμβρίου ο Ναπολέων Ζέρβας επικοινώνησε με τον Άρη Βελουχιώτη του ΕΛΑΣ. Συναντήθηκαν στη Βίνιανη στις 14 του μηνός, όπου του ζήτησε να συμμετάσχει στην επιχείρηση, ώστε να περαστεί το μήνυμα της συνεργασίας των αντιστασιακών δυνάμεων. Ο δύσπιστος αρχικά Βελουχιώτης, έπειτα από αρκετή ώρα, συμφώνησε και το βράδυ της 25ης προς 26η Νοεμβρίου έγινε η επίθεση για την κατάληψη της γέφυρας και στη συνέχεια η ανατίναξή της.
Ο πρώτος αιματηρός εορτασμός του γεγονότος το 1964
Στις 29 Νοεμβρίου του 1964 περίπου 10.000 άτομα, κυρίως οπαδοί της Αριστεράς, συγκεντρώθηκαν στη σιδηροδρομική γέφυρα του Γοργοπόταμου, προκειμένου να παραστούν στην τελετή για τα 22 χρόνια από την ανατίναξή της γέφυρας. Η τελετή ήταν επεισοδιακή, καθώς αποδοκιμάστηκαν αξιωματικοί και πολιτικοί της Δεξιάς. Μετά την αναχώρηση των επισήμων και ενώ αποχωρούσε το πλήθος έγινε έκρηξη μίας νάρκης που σκόρπισε τον θάνατο στους συγκεντρωμένους.
Απολογισμός της έκρηξης ήταν οι 13 νεκροί (ανάμεσά τους κι ένα κοριτσάκι 9 ετών, η Κική Λιακοπούλου από τη Λαμία). Οι τραυματισμένοι έφτασαν τους 51, πολλοί μάλιστα ήταν σοβαρά, ενώ φέρετρα μεταφέρθηκαν στο Νοσοκομείο Λαμίας για να εναποτεθούν σ’ αυτά οι νεκροί. Το πόρισμα των ανακριτικών αρχών μιλούσε για έκρηξη παλιάς αμερικανικής νάρκης του τύπου που εχρησιμοποιείτο από το στρατό κατά τον Εμφύλιο, η οποία είχε τοποθετηθεί εκεί πριν από πολύ καιρό. Ωστόσο στα χρόνια που ακολούθησαν δεν εξασθένησαν οι υποψίες περί εσκεμμένης ενέργειας.
Οι στρατιωτικές δυνάμεις που συμμετείχαν στην πράξη
Σύμφωνα με την εντολή που είχε δώσει ο Άρης Βελουχιώτης και υπάρχει ως ιστορικό ντοκουμέντο στην επιχείρηση συμμετείχαν 150 άντρες του ΕΛΑΣ, 60 άντρες του ΕΔΕΣ και μια βρετανική αποστολή με 12-4 αξιωματικούς και τους σαμποτέρ.
Τμήμα του Ελάς υπό τις διαταγές του υπολοχαγού Κωστούλα έπιασε το νότιο βάθρο της Γέφυρας, ενώ τμήμα του ΕΔΕΣ υπό τις διαταγές των ανθυπολοχαγών Παπαχρήστου και Πετροπουλάκη έπιασαν τον βόρειο βάθρο της γέφυρας. Δυο ομάδες του ΕΛΑΣ με 15 άντρες η καθεμία και ένας Βρετανός σαμποτέρ πήραν θέσεις περίπου 1 χιλιόμετρο βόρεια και νότια από τη γέφυρα με αποστολή να υπονομεύσουν τη γραμμή και να εμποδίσουν προσέγγιση εχθρικών ενισχύσεων. Μια άλλη ομάδα του ΕΛΑΣ με 15 άντρες εφοδιασμένοι με δοχεία βενζίνης έπιασαν την ξύλινη οδική γέφυρα του ποταμού Σπερχειού στο δρόμο Φρατζή-Λαμία και ένα τμήμα σαμποτέρ από Βρετανούς αξιωματικούς βοηθούμενο από 8 άντρες του ΕΛΑΣ και 4 του ΕΔΕΣ θα ανατίναζαν εντέλει την γέφυρα. Επίσης υπήρχε τμήμα του ΕΛΑΣ με 30 άντρες υπό τις εντολές του ανθυπιλάρχου Νικηφόρου, όπου είχε την γενική εφεδρεία της Διοίκης. Διοικητής των τμημάτων που θα ενεργούσαν την επίθεση ορίστηκε ο λοχαγός του πυροβολικού Μυριδάκης του ΕΔΕΣ. Γενικός αρχηγός της επιχείρησης ήταν ο αρχηγός του ΕΔΕΣ συνταγματάρχης Ναπολέων Ζέρβας. Η ώρα που ορίστηκε να γίνει η πράξη ήταν 23:00 της 25ης Νοεμβρίου του 1942, ενώ τέθηκε ως μέγιστο χρονικό όρια για την εξουδετέρωση της φρουράς τα 15 λεπτά.
