Βυζάντιο:Αυτοκράτορας Θεοδόσιος Α’ ο Μέγας (347 – 395)
Γράφει η Τασσώ Γαΐλα
Ο Φλάβιος Θεοδόσιος (Flavius Theodosius) ο οποίος θεωρείται από τους σημαντικότερους αυτοκράτορες της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γεννήθηκε στις 11 Ιανουαρίου 347 στην Καύκα (σημερινή Κόκα) της Ισπανίας. Ήταν γιος του περίφημου ρωμαίου στρατηγού Θεοδοσίου και κοντά στον πατέρα του έμαθε τη στρατιωτική τέχνη.
Ο Θεοδόσιος αντιμετώπισε επιτυχώς τις βαρβαρικές εισβολές, τη διείσδυση Γότθων κ.ά., οι οποίοι απειλούσαν ήδη την αυτοκρατορία με διάλυση (κάτι που για το δυτικό τμήμα του κράτους έγινε πραγματικότητα εκατό περίπου χρόνια μετά), και στερέωσε την αυτοκρατορία παραδίδοντας στους απογόνους κράτος στα όρια αυτού του Μεγάλου Κωνσταντίνου, με στρατιωτική και οικονομική ισχύ και, ακόμη περισσότερο, ενιαία και ισχυρή πολιτειακή ιδεολογία.
Η βασιλεία του Θεοδοσίου δεν παρουσιάζει συνταρακτικές επιτυχίες, ωστόσο ήλθε σε εποχή εξαιρετικά δύσκολη για την Αυτοκρατορία, και συνετέλεσε αποφασιστικά στη διάσωσή της. Ήταν ικανός στρατηλάτης και διπλωμάτης και σε όλη την διάρκεια της βασιλείας του πολεμούσε συνεχώς με επιτυχία εναντίον εξωτερικών εχθρών. Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του ακολούθησε αδιάλλακτη θρησκευτική πολιτική στη διάρκεια της οποίας έθεσε εκτός νόμου τις αρχαίες λατρείες. Η αρχαία θρησκεία των Εθνικών επέζησε βέβαια τουλάχιστον έως την εποχή του Ιουστινιανού.
Ως εδώ όλα καλά.
Περνάμε όμως τώρα σε ένα από τα πλέον μελανά σημεία της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας την δολοφονία –σφαγή 17.000 (σύμφωνα με την Εκκλησία 7.000) αμάχων στον Ιππόδρομο της Θεσσαλονίκης. Το ιστορικό:
Κατά την απουσία του Θεοδόσιου στις πολεμικές επιχειρήσεις στην Ιταλία και κατά την παραμονή του εκεί για επιβολή της ειρήνης, ο πληθυσμός της Θεσσαλονίκης στασίασε και σκότωσε τους στρατηγούς και τους μισθοφόρους Γότθους του αυτοκράτορα με τους οποίους ο Θεοδόσιος είχε κάνει συμφωνία για να σταματήσει τις επιθέσεις του, ο λαός έδεσε τα κορμιά τους στα άλογα και τους έσυρε στην πόλη για να τους εξευτελίσει τότε ο Θεοδόσιος αγανάκτησε και ενώ μέγα πλήθος παρακολουθούσε τις Ιπποδρομίες διέταξε τους μισθοφόρους να σφάξουν τον άμαχο πληθυσμό.
Η επίθεση του Θεοδόσιου χαρακτηρίζεται πολιτική καθότι είχε έρθει σε συμφωνία με τους Γότθους για να σταματήσουν οι καταστροφικές επιδρομές τους στην Ελλάδα και όχι θρησκευτική, καθότι η Θεσσαλονίκη ήταν ήδη το κέντρο του Χριστιανισμού στην βόρεια Ελλάδα έπειτα από την πρώτη αποστολή του Παύλου εκεί το 54 μ.Χ. Γι’ αυτό άλλωστε και στην αρχή ο Μέγας Κωνσταντίνος θέλησε να κάνει πρωτεύουσα της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας τη Θεσσαλονίκη, την οποία μάλιστα αποπεράτωσε και μερικά έργα οχύρωσης, μέχρις ώσπου να επιλέξει εν τέλει το Βυζάντιο ως νέα πρωτεύουσα.
Ο Αρχιεπίσκοπος όμως του Μιλάνου Άγιος Αμβρόσιος αντιμετώπισε με σκληρό τρόπο το Θεοδόσιο, τον οποίο από την αρχή προσπαθούσε να τον αποτρέψει από αυτό το έγκλημα. Έτσι όταν εκείνος εμφανίστηκε στις θύρες του Ναού, ο Άγιος Αμβρόσιος εμπόδισε τον Αυτοκράτορα να εισέλθει στον Ναό, για το μεγάλο κακό πού είχε κάνει.
Ο Παυλίνος ο οποίος συνέγραψε τον βίο του Αγίου Αμβροσίου, αναφέρει ότι ο Αμβρόσιος του είπε πώς είναι ανάξιος να λέγετε Χριστιανός και πώς δεν μπορεί να συμμετέχει στα Μυστήρια της Εκκλησίας, μέχρι να ζητήσει δημόσια συγγνώμη κάτι πού έκανε… μετά από οκτώ μήνες. Στην σφαγή αυτήν δεν σφαγιάστηκαν μόνο ειδωλολάτρες, αλλά και Χριστιανοί, οι οποίοι πήγαν για να παρακολουθήσουν τις εορτές.
Αν και δεν ενδιαφερόταν για τις χριστιανικές ιδέες, αμέσως μετά την ανάρρησή του στο θρόνο βαπτίστηκε χριστιανός από τον επίσκοπο Θεσσαλονίκης Ασχόλιο. Ο Θεοδόσιος υποστήριξε το χριστιανισμό και τον καθιέρωσε ως υποχρεωτική και επίσημη θρησκεία του κράτους στις 27 Φεβρουαρίου του 380, καταδίωξε τους ειδωλολάτρες, δήμευσε τις περιουσίες τους, κατάργησε τους Ολυμπιακούς Αγώνες (394), έκλεισε αρχαία ιερά και κατεδάφισε αρχαίους ναούς.
Για να αποκαταστήσει την εκκλησιαστική αρμονία, που είχε διαταραχθεί από τις πολυποίκιλες αιρέσεις, συγκάλεσε τη Β’ Οικουμενική Σύνοδο στην Κωνσταντινούπολη (381), η οποία καταδίκασε την αίρεση των Πνευματομάχων του Μακεδόνιου, που αρνούνταν τη θεότητα του Αγίου Πνεύματος και επέβαλε την πίστη στην Τριαδική Θεότητα (Πατήρ, Υιός και Άγιο Πνεύμα).
Στην προσωπική του ζωή, ο Θεοδόσιος είχε τελέσει δύο γάμους: Το 376 με τη Λαιλία Φλακίλα, κόρη ανωτάτου αξιωματούχου της αυτοκρατορίας, με την οποία απέκτησε τρία παιδιά, τον Ονώριο, τον Αρκάδιο και την Πουλχερία και μετά τον θάνατό της με τη Γάλλα, αδελφή του Ουαλεντινιανού, με την οποία απέκτησε μία κόρη, τη Γάλλα Πλακιδία.
Λίγο πριν από το τέλος της ζωής του ανακήρυξε αυτοκράτορες τους δυο γιους του, τον Ονώριο στο Δυτικό Κράτος και τον Αρκάδιο στο Ανατολικό, κι από τότε τα δύο τμήματα της αυτοκρατορίας ακολούθησαν διαφορετικές πορείες, γι’ αυτό πολλοί ιστορικοί θεωρούν το έτος 395 απαρχή της βυζαντινής ιστορίας.
Πέθανε στο Μεδιόλανο (Μιλάνο) στις 17 Ιανουαρίου 395, σε ηλικία 50 ετών.
Ο Θεοδόσιος υπήρξε ο τελευταίος αυτοκράτορας της ενιαίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. Η ιστορία τον ονόμασε Μέγα!!! για τις εξαιρετικές υπηρεσίες που προσέφερε στον Χριστιανισμό. Η Εκκλησία τιμά τη μνήμη του κάθε χρόνο στις 17 Ιανουαρίου.
Σχετικά με την κατάργηση των Ολυμπιακών αγώνων,έως σήμερα είναι διαδεδομένη η άποψη ότι ο Μέγας Θεοδόσιος απαγόρευσε την τέλεση τους, με την αιτιολογία ότι είχαν πάρει πλέον μια καθαρά ωφελιμιστική κατεύθυνση, και θεάματα που ήταν ασύμβατα με την νοοτροπία του Χριστιανισμού.
Σύμφωνα με έρευνες νεωτέρων βυζαντινολόγων (Howell, Robinson κ.ά.· βλ. και Κορομηλά Μαριάννα, «Εν τω Σταδίω»), όμως, δεν απαγόρευσε ο Μέγας Θεοδόσιος τους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά απλώς απαγόρευσε τις θυσίες κατά τη διάρκειά τους. Μάλιστα, οι Αγώνες συνεχίστηκαν για περίπου 30 χρόνια ακόμη και ο λόγος που έσβησαν (όχι διεκόπησαν – οι συγκεκριμένοι ιστορικοί ομιλούν για φθορά και σβήσιμο) ήταν η έλλειψη χρημάτων (χορηγών) και κάποιες φυσικές καταστροφές, όπως η πυρκαγιά στον ναό της Ολυμπίας.
Πηγές:
- Wikipedia
- Μ. Παγουλάτου: Αυτοκράτορες του Βυζαντίου.
