Εκλογές 1977: Οι εκλογές που φέραν το ΠΑΣΟΚ για πρώτη φορά στην θέση της Αξιωματικής αντιπολίτευσης

 Οι εκλογές της 20ης Νοεμβρίου 1977, που διεξήχθησαν από την κυβέρνηση του Κ. Καραμανλή, κερδήθηκαν από τον ίδιο με ευρεία κοινοβουλευτική πλειοψηφία, παρότι παρουσίασε μείωση στις ψήφους, κυρίως λόγω του φιλοβασιλικού κόμματος Εθνική Παράταξη του πρώην Πρωθυπουργού Στέφανου Στεφανόπουλου και Σπύρου Θεοτόκη. Στις εκλογές αυτές εμφανίσθηκαν οι μετέχοντες στις λεγόμενες κυβερνήσεις της Αποστασίας του 1965, όπως ο πρώην Πρωθυπουργός Στέφανος Στεφανόπουλος και ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης. Οι εκλογές διεξήχθησαν με το σύστημα της ενισχυμένης αναλογικής του Ν. 626/1977 που είχε ψηφίσει η Βουλή λίγο πριν τις εκλογές.

Κανονικά οι εκλογές θα διενεργούνταν τον Νοέμβριο του 1978. Από τον Σεπτέμβριο του 1977 ο Πρωθυπουργός Κωνσταντίνος Καραμανλής διερεύνησε τις απόψεις των πολιτικών αρχηγών για ενδεχόμενη επίσπευση των εκλογών. Ο Παπανδρέου φάνηκε ψύχραιμος και σίγουρος για τη δυναμική του κόμματός του, ενώ ο Μαύρος, ανήσυχος, αντέδρασε έντονα, παρά το γεγονός ότι ο Καραμανλής έκανε και νύξη για ενδεχόμενη μετεκλογική συνεργασία ΝΔ και ΕΔΗΚ.

Οι λόγοι που προβλήθηκαν από τον πρωθυπουργό για την επίσπευση των εκλογών αφορούσαν τα εθνικά θέματα: Κυπριακό, διένεξη με την Τουρκία και την ένταξη στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες. Ο πρωθυπουργός τόνισε ότι τα ζητήματα αυτά θα εισέρχονταν σε μια κρίσιμη φάση, ότι όφειλε να τα χειριστεί κυβέρνηση με νωπή λαϊκή εντολή και να αποφευχθεί παρατεταμένη προεκλογική περίοδος. Ασφαλώς στα δύο πρώτα ζητήματα σημειώθηκαν σημαντικές εξελίξεις, όπως ο θάνατος του Μακαρίου το καλοκαίρι του 1977.

Περισσότερο όμως στο θέμα της ένταξης στις Ευρωπαϊκές Κοινότητες είναι σαφές πως η ανανέωση της λαϊκής εντολής είχε σημασία, αφού οι διαπραγματεύσεις είχαν εισέλθει σε κρίσιμο στάδιο, καθώς παρουσιάζονταν ορισμένες τεχνικές δυσκολίες: παράλληλα με το ζήτημα της ένταξης της Ελλάδας αντιμετωπιζόταν και το πρόβλημα της ένταξης της Ισπανίας και της Πορτογαλίας.

Σε γενικές γραμμές Δεξιά και Αριστερά μοιράστηκαν και πάλι από 50% των ψήφων. Η σημαντική πτώση του ποσοστού της ΝΔ οφειλόταν κυρίως «στην ύπαρξη ενός ισχυρού πολιτικού οργανισμού στα δεξιά της, με στάση ιδιαίτερα εχθρική προς τον Καραμανλή για τις επιλογές του στο θέμα του δημοψήφισματος του 1974».Πάντως η ΝΔ είχε χάσει την κοινοβουλευτική παντοδυναμία και δεν διέθετε πλέον ούτε την πλειοψηφία των τριών πέμπτων για την εκλογή αρχηγού κράτους το 1980.

Στο χώρο της αντιπολίτευσης οι αλλαγές ήταν περισσότερο εντυπωσιακές: κύριος αντιπολιτευτικός πόλος και μελλοντικός διεκδικητής της εξουσίας γινόταν πλέον το ΠΑΣΟΚ, ενώ διαγραφόταν η κατάρρευση του παραδοσιακού Κέντρου: πράγματι μετά τις εκλογές θα παραιτηθεί από τη θέση του αρχηγού της ΕΔΗΚ ο Μαύρος,τον οποίο θα να αντικαταστήσει ο Ιωάννης Ζίγδης και αυτή όμως η εξέλιξη δεν θα αποτρέψει τελικά τη σταδιακή διάλυση του κόμματος.

Τα αποτελέσματα

ΕΔΗΚ

Το κόμμα ιδρύθηκε στις 5 Φεβρουαρίου 1976, ως διάδοχο της Ενώσεως Κέντρου – Νέων Δυνάμεων (Ε.Κ.-Ν.Δ.) και του Ηνωμένου Δημοκρατικού Κέντρου του Ιωάννη Ζίγδη. Αρχηγός του κόμματος ανέλαβε ο μέχρι τότε αρχηγός της Ενώσεως Κέντρου, Γεώργιος Μαύρος.

Στις εκλογές του 1977 η ΕΔΗΚ αναδείχθηκε τρίτο κόμμα με ποσοστό 11,95%, χάνοντας σημαντικό μέρος της δύναμής της σε σχέση με το ποσοστό της Ε.Κ.-Ν.Δ. στις εκλογές του 1974 (20,42% και αξιωματική αντιπολίτευση).

Η εκλογική αποτυχία οδήγησε σε παραίτηση τον πρόεδρο του κόμματος Γεώργιο Μαύρο, ο οποίος στη συνέχεια αποχωρεί και από το κόμμα παραμένοντας ανεξάρτητος βουλευτής. Τον διαδέχθηκε ο Ιωάννης Ζίγδης, υπερψηφιζόμενος αρχικά από την κοινοβουλευτική ομάδα (29 Νοεμβρίου 1977) και από το έκτακτο συνέδριο του κόμματος στη συνέχεια (20 Μαρτίου 1978).

ΕΘΝΙΚΗ ΠΑΡΑΤΑΞΗ

Η Εθνική Παράταξη (ή Εθνική Παράταξις) ήταν ένα εθνικιστικό και φιλοβασιλικό ελληνικό πολιτικό κόμμα που έλαβε μέρος μόνο στις εκλογές του 1977, στις οποίες έλαβε ποσοστό 6,82%, εξασφαλίζοντας πέντε έδρες στη βουλή. Ιδρύθηκε από τον Στέφανο Στεφανόπουλο, που ήταν πρώην ηγέτης της συντηρητικής πτέρυγας της Ένωσης Κέντρου. Δεύτερος στην ιεραρχία ήταν ο Σπύρος Θεοτόκης, που είχε υπάρξει ηγετική μορφή στην ΕΡΕ και αργότερα εκλέχτηκε στο ελληνικό Κοινοβούλιο το 1981, με την Νέα Δημοκρατία. Χαρακτηριστικό των προεκλογικών συγκεντρώσεων του κόμματος ήταν τα ακραία αντικομμουνιστικά συνθήματα.

Η εθνική παράταξη διαλύθηκε λίγο πριν τις εκλογές του 1981, λόγω έντονων διαφωνιών στο θέμα της εκλογής του προέδρου της Δημοκρατίας.Τα περισσότερα στελέχη του κόμματος προσχώρησαν στη Νέα Δημοκρατία.

Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων

Η Συμμαχία Προοδευτικών και Αριστερών Δυνάμεων ήταν ένας συνασπισμός αριστερών κομμάτων που δημιουργήθηκε το 1977. Πήρε μέρος στις εκλογές του 1977 αποσπώντας 139.356 ψήφους (ποσοστό 2,72%) και εξασφάλισε 2 έδρες στο κοινοβούλιο. Η Συμμαχία αποτελούταν από 6 κόμματα:

1. ΕΔΑ με πρόεδρο τον Ηλία Ηλιού (πρόεδρος της Συμμαχίας)
2. ΚΚΕ Εσωτερικού με γραμματέα τον Μπάμπη Δρακόπουλο
3. Σοσιαλιστική Πορεία με πρόεδρο τον Νίκο Κωνσταντόπουλο (μετέπειτα πρόεδρο του Συνασπισμού)
4. Σοσιαλιστική Πρωτοβουλία με πρόεδρο τον Γεώργιο – Αλέξανδρο Μαγκάκη (μετέπειτα υπουργό του ΠΑΣΟΚ)
5. Χριστιανική Δημοκρατία με πρόεδρο τον Νίκο Ψαρουδάκη
6. Πρωτοβουλία για Δημοκρατία και Σοσιαλισμό με πρόεδρο τον Χαράλαμπο Πρωτόπαπα (μετέπειτα πρόεδρο του ΚΟΔΗΣΟ)

Οι δύο έδρες που εξασφάλισε η συμμαχία ήταν για τον πρόεδρο Ηλία Ηλιού στην Α’ Αθήνας και για το στέλεχος του ΚΚΕ Εσωτερικού Λεωνίδα Κύρκο στη Β’ Αθήνας. Με τη λήξη της κοινοβουλευτικής της θητείας, η Συμμαχία διαλύθηκε.

• Κόμμα νεοφιλελευθέρων

Το Κόμμα Νεοφιλελευθέρων ήταν ένα βραχύβιο ελληνικό πολιτικό κόμμα του κεντρώου χώρου. Ιδρύθηκε στις 6 Σεπτεμβρίου 1977 από τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη, με σκοπό να μετάσχει στις εκλογές του ίδιου έτους.

Απέσπασε 55.494 ψήφους (ποσοστό 1,08%). Παρ’ ότι δεν κατέβηκε σε όλες της εκλογικές περιφέρειες της χώρας και παρ’ ότι η επιρροή του κόμματος κυμάνθηκε σε χαμηλά επίπεδα, κατάφερε να κερδίσει δύο έδρες στο κοινοβούλιο λόγω της εξαιρετικής παρουσίας του στην Κρήτη όπου συγκέντρωσε 38.368 ψήφους, δηλαδή περίπου το 70% των συνολικών του ψήφων.

Μάλιστα κατάφερε να αναδειχθεί πρώτο κόμμα στο νομό Χανίων με ποσοστό 25,71%, αφήνοντας πίσω το ΠΑΣΟΚ (23,44%), την ΕΔΗΚ (20,55%), τη Νέα Δημοκρατία (16,01%) και το ΚΚΕ (10,67%), εξασφαλίζοντας μία έδρα για τον Κωνσταντίνο Μητσοτάκη.

Στο νομό Ρεθύμνου αναδείχθηκε δεύτερο κόμμα με ποσοστό 26,02%, πίσω από τη Νέα Δημοκρατία (29,49%) και μπροστά από το ΠΑΣΟΚ (24,27%) και την ΕΔΗΚ (13,93%), εξασφαλίζοντας τη δεύτερη έδρα για τον Παύλο Βαρδινογιάννη.

Λίγους μήνες αργότερα, στις 10 Μαΐου 1978, οι δύο εκλεγμένοι βουλευτές προσχώρησαν στη Νέα Δημοκρατία, σε ένα άνοιγμα που είχε επιχειρήσει ο τότε αρχηγός της Κωνσταντίνος Καραμανλής στο χώρο του κέντρου. Μάλιστα ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης συμμετείχε και στο κυβερνητικό σχήμα ως υπουργός Συντονισμού, διαδεχόμενος στο υπουργείο αυτό τον Γεώργιο Ράλλη.