Ο σπουδαίος αυτός επιστήμονας έφυγε από τη ζωή σαν σήμερα πριν 67 έτη. Είναι ο άνθρωπος που δημιούργησε τους πρώτους υπολογιστές για να κερδίσει τους Ναζί.
Μαθηματικός, κρυπτογράφος, θεωρητικός βιολόγος, «πατέρας» της «επιστήμης των υπολογιστών», με άλλα λόγια της πληροφορικής, ο Βρετανός Άλαν Τούρινγκ (23 Ιουνίου 1912-7 Ιουνίου 1954) ήταν ο ιδιοφυής επιστήμονας που «έσπασε» τον μυστικό κωδικό Enigma των Γερμανών, σώζοντας εκατομμύρια ζωές και δίνοντας τη δυνατότητα στους Συμμάχους να κερδίσουν τη μάχη του Ατλαντικού «συντομεύοντας τη διάρκεια του Β΄Παγκοσμίου πολέμου κατά δύο χρόνια», όπως έγραφε ο Guardian. Είναι ένας άνθρωπος με ζωή μυθιστορηματική και ένα φινάλε, που εν πολλοίς παραμένει μυστήριο.
Η ζωή του
Ο Άλαν Μάθισον Τούρινγκ γεννήθηκε στο Λονδίνο στις 23 Ιουνίου του 1912. Το ταλέντο του, τα μαθηματικά αποκαλύφθηκε σε ηλικία μόλις 13 ετών. Τα γραπτά του όμως χαρακτηρίζονταν από τους καθηγητές του «ακατάστατα και πρόχειρα» και έτσι η φυσική κλίση του στα μαθηματικά δεν ήταν ικανή να κερδίσει τον σεβασμό των δασκάλων του στο Sherborne, το οποίο έδινε περισσότερη έμφαση στους κλασικούς.
Το 1928, σε ηλικία μόλις 16 ετών, μελετά την εργασία του Αϊνστάιν και όχι μόνο την καταλαβαίνει, αλλά καταφέρνει να προεκτείνει τα ερωτήματα του κορυφαίου φυσικού για τους νόμους του Νεύτωνα που αφορούσαν την κίνηση, σε ένα κείμενο το οποίο τελικά δεν δημοσιεύθηκε. Τα χρόνια εκείνα ερωτεύεται έναν συμμαθητή του, τον Κρίστοφερ Μόρκομ, ο οποίος λίγους μήνες αργότερα πεθαίνει από βοοειδή φυματίωση μετά από κατανάλωση μολυσμένου γάλακτος αγελάδας. Η απώλεια κλονίζει την πίστη του και τον οδηγεί στον αθεϊσμό και στην πεποίθηση ότι όλα τα φαινόμενα έχουν υλιστική βάση. Για εκείνη την εποχή η ομοφυλοφιλία και ο αθεϊσμός στην πολύ συντηρητική Αγγλία ήταν αμαρτήματα, που δυστυχως πλήρωσε ο Τούρινγκ όταν αποκαλύφθηκαν τα μειονεκτήματά του.
Ο Τούρινγκ έδειχνε έντονη απροθυμία στο να εργαστεί συστηματικά στα θεωρητικά μαθήματα, διότι αγαπούσε τα μαθηματικά και μόνο αυτά, έτσι απέτυχε να κερδίσει υποτροφία στο κολέγιο Trinity του Κέιμπριτζ και πήγε στο κολέγιο της δεύτερης επιλογής του, στο Κινγκς Κόλετζ του Κέιμπριτζ, αποφοιτώντας με Άριστα στα Μαθηματικά. Το 1935 και σε ηλικία μόλις 22 ετών, εκλέγεται μέλος του King’s College χάρη στη διατριβή του, με την οποία απέδειξε το Κεντρικό Οριακό Θεώρημα (Central Limit Theorem).
Το 1936 δημοσιεύει την πραγματεία «On Computable Numbers, with an Application to the Entscheidungsproblem», που αναγνωρίζεται ως το λαμπρότερο έργο του. Μέσα από αυτό αποδεικνύει ότι υπάρχουν ορισμένα μαθηματικά προβλήματα που δεν μπορούν να επιλυθούν δια μιας σταθεράς, καθορισμένης διεργασίας, την οποία χαρακτήριζε ως διεργασία που μπορεί να εκτελεστεί από αυτόματη μηχανή.
Αποδεικνύει επίσης, τη δυνατότητα κατασκευής μιας μηχανής γενικής χρήσης («Μηχανή Τούρινγκ»), η οποία, καταλλήλως προγραμματιζόμενη, θα μπορούσε να εκτελέσει το έργο οποιασδήποτε κατασκευασμένης για την επίλυση ειδικών προβλημάτων μηχανής. Αυτή η ιδέα μια μηχανής γενικής χρήσης αποτέλεσε τη θεωρητική βάση για τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές, που εμφανίστηκαν τη δεκαετία του ’40.
Ο Τούρινγκ συνέχισε τις σπουδές του στα Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο του Πρίνστον στις ΗΠΑ και το 1938 αναγορεύτηκε διδάκτορας Μαθηματικών, με τη διατριβή «Systems of Logic Based on Ordinals». Με την αποφοίτησή του μάλιστα δέχεται τη θέση του καθηγητή Μαθηματικής Λογικής που του προσφέρθηκε στο King’s College, όπου και θα είχε παραμείνει, εάν δεν μεσολαβούσε ο Β’ Παγκόσμιος Πόλεμος και η εφεύρεση της «μηχανής Τούρινγκ», που νίκησε τους ΝΑΖΙ.
Το έργο του
Εξελίσσοντας ακόμα περισσότερο την ιδέα του αλγορίθμου, δημιουργεί τα πρώτα προγράμματα τα οποία ήταν κατάλληλα για να διαβαστούν από μια μηχανή. Για την ακρίβεια, «έγραφε» προγράμματα σε μορφή διάτρητων ταινιών, τις οποίες «διάβαζε» σειριακά μια μηχανή, η οποία σύμφωνα με αυτό που διάβαζε, εκτελούσε μια ενέργεια.
Η πρώτη αυτή νοητή μηχανή που τη δημιούργησε το 1937 και την ονόμασε Αυτόματη Μηχανή, είναι ο σημερινός υπολογιστής και οι διάτρητες ταινίες είναι πλέον τα σύγχρονα προγράμματα. Οι διάτρητες ταινίες (κάρτες) χρησιμοποιούνταν στους πρώτους υπολογιστές που κυκλοφόρησαν τη δεκαετία του 70. Παρά την εξέλιξη και την αντικατάσταση των διάτρητων ταινιών από τη δεκαετία του 80 και μετά, η βασική αρχή λειτουργία των υπολογιστών παραμένει ίδια. Είναι η ιδέα που ανέπτυκε πρώτος ο Τούρινγκ.
Η μηχανή που ονομάστηκε μηχανή του Turing (Turing Machine) και διδάσκεται μέχρι σήμερα στις πανεπιστημιακές σχολές Πληροφορικής σε όλο τον κόσμο. Στην ουσία επρόκειτο για ένα νοητικό πείραμα με το οποίο όμως μέχρι και σήμερα, βασιζόμενοι στις αρχές του, μπορούμε να δούμε τα όρια της μηχανής (ενός μηχανήματος, ενός η/υ) όσων αφορά τη νοημοσύνη του, στην ουσία δηλαδή, την «Τεχνητή Νοημοσύνη».
Ο Δέυτερος Παγκόσμιος πόλεμος και το Enigma
Κατά τη διάρκεια του 2ου παγκόσμιου πολέμου συμμετείχε στις προσπάθειες που γίνονταν στο Μπλέτσλεϊ Παρκ να αποκρυπτογραφήσουν τα γερμανικά μηνύματα που προέρχονταν από το υπερόπλο των Γερμανών στις επικοινωνίες τον Enigma. Δούλευε στην Βρετανική αντικατασκοπεία, η οποία έπαιρνε ακαταλαβίστικα μηνύματα από την Γερμανική μηχανή και δεν μπορούσε να κατανοήσει πως επικοινωνούσαν μεταξύ τους οι εχθροί, άρα το πότε και το που χτυπάνε κάθε φορά. Ο Τούρινγκ μαζί με άλλους σημαντικούς επιστήμονες της Αγγλίας ανέλαβαν την αποκρυπτογράφηση των μηνυμάτων αυτών.
Η μηχανή Enigma είχε 157 εκατομμύρια συνδυασμούς, που οι Γερμανοί χρησιμοποιούσαν για να επικοινωνήσουν. Ο Τούρινγκ συνειδητοποίησε ότι δεν ήταν απαραίτητο να εξεταστούν όλοι οι πιθανοί συνδυασμοί για να σπάσουν τους κωδικούς της μηχανής αυτής. Απέδειξε ότι ήταν δυνατό να εξετάσει τις σωστές τοποθετήσεις των διακοπτών (περίπου ένα εκατομμύριο συνδυασμοί) χωρίς να πρέπει να εξεταστούν οι τοποθετήσεις του πίνακα συνδέσεων (περίπου 157 εκατομμύριο συνδυασμοί). Ενώ ακόμα ένας τρομερός στόχος, ένα εκατομμύριο συνδυασμοί ήταν επιτεύξιμοι χρησιμοποιώντας μια ηλεκτρομηχανική μηχανή – τη βόμβα, ονομασμένη από τη σχεδιασμένη από τους Πολωνούς bomba.
Για ένα χρόνο, ο Τούρινγκ ήταν επικεφαλής του «καταλύματος 8», τμήματος αρμόδιου για τα γερμανικά ναυτικά σήματα. Ο Τούρινγκ εφηύρε την τεχνική Banburismus για να βοηθήσει στο σπάσιμο της γερμανικής κρυπτογραφικής συσκευής Enigma. Για να βοηθήσει, ο πρώτος ψηφιακός προγραμματίσιμος ηλεκτρονικός υπολογιστής αναπτύχθηκε, ο Colossus Mark I. Ο Τούρινγκ, εντούτοις, δεν συμμετείχε άμεσα – ο Colossus σχεδιάστηκε και κατασκευάστηκε στον ερευνητικό σταθμό ταχυδρομείων στο Hill Dollis από μια ομάδα με επικεφαλής τον Τόμας Φλάουερς (Thomas Flowers) το 1943.
Ανάμεσα στα χιλιάδες μηνύματα που στέλναν οι Γερμανοί ήταν από αστεία μέχρι εντολές απευθείας από τον Χίτλερ.Τα πιο κρίσιμα όμως δεν ήταν άλλα από αυτά με τις συντεταγμένες του γερμανικού στόλου των U-boats που τορπίλιζε τα cargos με τις προμήθειες που έστελναν οι Αμερικάνοι για να μην λιμοκτονήσει ο βρετανικός λαός. Όπως θα έλεγε και ο Τσόρτσιλ αργότερα, «το μοναδικό πράγμα που πραγματικά με τρομοκράτησε κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν ο κίνδυνος των γερμανικών U-boat».
Tα μηχανήματα του Τούρινγκ αποκρυπτογραφούσαν 84.000 μηνύματα τον μήνα, δηλαδή δύο ανά λεπτό. Στα τέλη μάλιστα του 1941, ο Άλαν Τούρινγκ, μαζί με τους Γκόρντον Γουέλτσμαν, Χιου Αλεξάντερ και Στιούαρτ Μίλνερ-Μπάρι, εξοργισμένοι από την έλλειψη βοήθειας, παρέκαμψαν την ιεραρχία, σπάζοντας στην πορεία όλους τους κανόνες, και έστειλαν μία επιστολή με αποδέκτη τον Βρετανό πρωθυπουργό, Ουίνστον Τσώρτσιλ.
Στο γράμμα, όπου ως πρώτος αποστολέας εμφανιζόταν ο Τούρινγκ, η μυστική ομάδα κρυπτογράφων του Μπλέτσεϊ Παρκ, έλεγε στον Τσώρτσιλ: Αν θέλετε να κερδίσετε αυτόν τον πόλεμο, στείλτε μας βοήθεια. Όπως αποδείχθηκε αργότερα, το γράμμα ήταν ό,τι ακριβώς χρειαζόταν η ομάδα. Ο Τσώρτσιλ αντέδρασε θετικά, και όλα πήραν τον δρόμο τους.
Η εργασία του Τούρινγκ κρατήθηκε μυστική μέχρι τη δεκαετία του ’70, ακόμη και πολλοί στενοί φίλοι του δεν την ήξεραν. Συνέβαλε μάλιστα με διάφορες μαθηματικές ιδέες για την αποκρυπτογράφηση μηνυμάτων των συσκευών Enigma και Lorenz SZ 40/42. Στο Μπλέτσλεϊ Παρκ ο Τούρινγκ εργάστηκε από το 1939 ως το 1940 όταν και μετακινήθηκε προς την Ομάδα 8.
Στο τελευταίο μέρος του πολέμου, ο Τούρινγκ ανέλαβε (με τον μηχανικό Ντόναλντ Μπέιλι (Donald Bayley)) το σχέδιο μιας φορητής μηχανής με κωδικό Delilah για να επιτρέψει τις ασφαλείς μεταδόσεις φωνής. Προορισμένος για τις διαφορετικές εφαρμογές, Το Delilah στερήθηκε τη δυνατότητα που χρησιμοποιείται πέρα από τις ραδιομεταδόσεις μεγάλης απόστασης . Το Delilah ολοκληρώθηκε πάρα πολύ αργά για να χρησιμοποιηθεί στον πόλεμο. Ενώ ο Τούρινγκ το κατέδειξε στους ανώτερους υπαλλήλους με την κωδικοποίηση/αποκωδικοποίηση μιας καταγραφής μιας ομιλίας του Ουίνστον Τσώρτσιλ, δεν υιοθετήθηκε για τη χρήση. Παρόλα αυτά ο πόλεμος είχε κερδηθεί, με την αποκρυποτγράφηση οι Βρετανοί γνώριζαν τις κινήσεις των Ναζί, όμως έπρεπε να μην τον καταλάβουν και για αυτό ο Τούρινγκ εργάστηκε με έναν αλγόριθμο που απαντούσε σε ορισμένα από τα χτυπήματα των Ναζί, σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην καταλάβουν ότι είχε γίνει αποκρυπτογράφηση.
Οι Βρετανοί κέρδισαν σε συνδυασμό με γεγονότα που ήρθαν τόσο από την Ανατολή (ΕΣΣΔ), όσο και από τη Δύση (ΗΠΑ). Ο Τούρινγκ μετά τον πόλεμο εργάστηκε στη μαθηματική βιολογία και συγκεκριμένα στη μορφογένεση. Δημοσίευσε μάλιστα ένα έγγραφο για το θέμα αποκαλούμενο «Χημική βάση της μορφογένεσης» το 1952. Το κεντρικό ενδιαφέρον του για τον τομέα ήταν η ύπαρξη των αριθμών Φιμπονάτσι στις δομές των φυτών. Χρησιμοποίησε τις εξισώσεις αντίδραση-διάχυσης που είναι τώρα κεντρικές στον τομέα του σχηματισμού σχεδίων. Τα γραπτά αυτά ήταν αδημοσίευτα έως το 1992 όταν δημοσιεύθηκε και συγκεντρωμένο το έργο του.
Ο θάνατος
Το 1952 συνελήφθη για παραβίαση του νόμου περί ομοφυλοφιλίας. Κάποια στιγμή στο σπίτι του μπήκαν κλέφτες και το διέρρηξαν. Ο Τούρινγκ το κατήγγειλε στην αστυνομία. Όπως όμως αποδείχθηκε, ήταν ο 19χρονος εραστής του αυτός που παρακίνησε την κλοπή και συνεργάστηκ μάλιστα με έναν κακοποιό για τη διάρρηξη. Με την καταγγελία του, βγήκε στην επιφάνεια η ομοφυλοφιλία του και ο Τούρινγκ καταδικάστηκε με την επιπρόσθετη κατηγορία της «σεξουαλικής διαστροφής». Δικάστηκε στις 31 Μαρτίου 1952, χωρίς να δεχτεί υπεράσπιση και καταδικάστηκε.
Η επιλογή που του δόθηκε ήταν είτε να πάει στη φυλακή είτε να κάνει ενέσεις οιστρογόνων για ένα χρόνο. Δέχτηκε το δεύτερο και επέστρεψε σε μία ευρεία γκάμα ακαδημαϊκών επιδιώξεων και έτσι όχι μόνο συνέχισε την έρευνά του πάνω στη μορφογένεση, αλλά δούλεψε και σε νέες ιδέες στην κβαντική θεωρία και στη θεωρία της σχετικότητας.
Ο Turing όμως πέθανε στις 7 Ιουνίου 1954 στα 42 του χρόνια από δηλητηρίαση ενώ διεξήγαγε πειράματα στην ηλεκτρόλυση. Ένα μισοφαγωμένο μήλο βρέθηκε δίπλα του και αποδείχτηκε ότι περιείχε κυάνιο. Η σχετική έρευνα κατέληξε στην εκδοχή της αυτοκτονίας, αλλά η μητέρα του πάντοτε υποστήριζε ότι επρόκειτο για ατύχημα. Έφυγε από τη ζωή συντετριμμένος και απομονωμένος. Τον βρήκε νεκρό την επομένη ημέρα ο οικονόμος του.
Η γνωστή εταιρεία πληροφορικής Apple διάλεξε ως λογότυπό της ένα μισοφαγωμένο μήλο για να αποτίσει φόρο τιμής σε αυτή τη διάνοια της Πληροφορικής. Ο Τούρινγκ σίγουρα υπήρξε μια εκκεντρική προσωπικότητα για τα δεδομένα της εποχής του, της συντηρητικής βρετανικής κοινωνίας των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Ήταν εσωστρεφής, άθεος, δεινός μαραθωνοδρόμος (ένας τραυματισμός στο ισχίο τον απέκλεισε από τη βρετανική Ολυμπιακή ομάδα του 1948), εργαζόταν εκ θεμελίων (αγνοώντας την εργασία των προκατόχων του), δεν έκρυβε την ομοφυλοφιλία του και ούτε σεβόταν τα αυστηρά επιστημονικά «σύνορα» της εποχής του (όντας ένας «καθαρός» μαθηματικός, που εισέβαλε στα πεδία της μηχανικής και της ηλεκτρονικής).
Η αυξανόμενη απομόνωσή του, το δικαστικό σκάνδαλο, η αυτοκτονία του και το γεγονός ότι δεν κατάφερε ποτέ να επιβραβευθεί για το έργο του, το οποίο στο πλαίσιο του «Ψυχρού Πολέμου» ήταν σε μεγάλο μέρος του χαρακτηρισμένο ως απόρρητο, άφησαν τον ίδιο και το έργο του στη σκιά για μεγάλο χρονικό διάστημα. Η διεθνής κοινότητα όμως, εις μνήμην του, καθιέρωσε το βραβείο Turing, το οποίο απονέμεται ετησίως σε εξαίρετους επιστήμονες των υπολογιστών και θεωρείται ως το Nobel της Πληροφορικής.
Το 2001 στο Μάντσεστερ, στο πάρκο Sackville, μεταξύ του κτιρίου του Πανεπιστημίου του Μάντσεστερ στην οδό Whitworth και μιας γειτονιάς στο κέντρο της πόλης που αποτελεί στέκι ομοφυλοφίλων τοποθετήθηκε άγαλμα από το πανεπιστήμιο, προκειμένου να τιμήσει την 50ή επέτειο του θανάτου του. Το Πανεπιστήμιο επίσης τοποθέτησε το 2004 πλακέτα στην προηγούμενη κατοικία του, στο Γουίλσμλοου.
Στις 10 Σεπτεμβρίου 2009, ο τότε πρωθυπουργός της Βρετανίας Γκόρντον Μπράουν δήλωσε δημόσια συγγνώμη εκ μέρους της βρετανικής κυβέρνησης για τη συμπεριφορά του κράτους απέναντι στον Άλαν Τούρινγκ, υπό την πίεση σχετικής εκστρατείας συλλογής υπογραφών.Στις 24 Δεκεμβρίου 2013, η Ελισάβετ Β΄ του απένειμε χάρη μετά θάνατον και πως θα μπορούσε να μην το κάνει, αφού ήταν ο άνθρωπος που έδωσε την νίκη
