Ως το πιο διάσημο ναυάγιο της αρχαιότητας, χαρακτηρίζει το ναυάγιο των Αντικυθήρων ο αρχαιολόγος Μπρένταν Φόλεϊ, συνυπεύθυνος της ανασκαφής που πραγματοποιηθηκε τον Οκτώβριο του 2014 σε εκτενές αφιέρωμα στο CNN.
Το αφιέρωμα, στην ενότητα «The Art of Movement», παρουσιάζει τις σημαντικές καινοτομίες, που προέκυψαν από το ναυάγιο των Αντικυθήρων, για τον τομέα της επιστήμης και της τεχνολογίας, οι οποίες συντελούν στη διαμόρφωση του σύγχρονου κόσμου μας. Αναφορά γίνεται και στην ιστορία του ναυαγίου και των ευρημάτων που εντόπισαν πρώτοι κάποιοι ντόπιοι σφουγγαράδες, φτάνοντας μέχρι το σήμερα, όπου η περιοχή ερευνάται με τα πιο σύγχρονα μέσα.
Το αφιέρωμα
Στα γαλανά νερά ανοικτά στη βραχώδη ακτή των Αντικυθήρων, σε ένα απομακρυσμένο νησί της Μεσογείου με πληθυσμό μικρότερο από 50 κατοίκους, βρίσκεται ένα από τα πιο μυστηριώδη ναυάγια όλων των εποχών. Κάτω από τα κρυστάλλινα νερά, βρίσκεται ένα απίστευτο ναυάγιο ανεξερεύνητο για χιλιάδες χρόνια.
Το 1900, σφουγγαράδες από τη Σύμη, αγκυροβόλησαν κατά μήκος της ανατολικής ακτής του νησιού, περιμένοντας να κοπάσει μια άγρια καταιγίδα, πάνω από αυτό που έμελε να ταράξει ολόκληρο τον αρχαιολογικό κόσμο. Κάτω από τα κρυστάλλινα νερά, βρισκόταν ένα απίστευτο ναυάγιο που παρέμενε ανεξερεύνητο για χιλιάδες χρόνια. Η περιοχή εξερευνήθηκε το επόμενο έτος, και αποκαλύφθηκαν χάλκινα αγάλματα σε ανθρώπινες διαστάσεις και αξιόλογα έργα τέχνης.
Ένα χρόνο μετά, το 1902, με την ανακάλυψη μιας συστάδας από ασβεστοποιημένη πέτρα με μυστηριώδεις επιγραφές, το ναυάγιο έγινε ευρύτερα γνωστό.
Ο πρώτος υπολογιστής του κόσμου
Οι έρευνες στα έντονα διαβρωμένα χάλκινα θραύσματα αποκάλυψαν τον πρώτο γνωστό υπολογιστή του κόσμου, σχεδιασμένο τον 1ο αιώνα π.Χ. – τον Μηχανισμό των Αντικυθήρων. Ήταν κατασκευασμένος για να παρακολουθεί το αστρονομικό ημερολόγιο και τις κινήσεις της σελήνης, και η ανάλυση των ακτινογραφιών του μηχανισμού του αποκάλυψε τριάντα περίπλοκους οδοντωτούς τροχούς.
Ο καθηγητής Ντέρεκ ντε Σόλα Πράις, φυσικός και ιστορικός της επιστήμης που εργαζόταν στο Πανεπιστήμιο του Γέηλ, δημοσίευσε ένα άρθρο για τον μηχανισμό αυτό, στο περιοδικό Scientific American τον Ιούνιο του 1959, όταν ακόμα ο μηχανισμός δεν είχε μελετηθεί πλήρως. Το 1973 ή το 1974 δημοσίευσε τη μονογραφία του με τίτλο «Γρανάζια από τους Έλληνες», βασισμένη σε σάρωση του μηχανισμού με ακτίνες γ που πραγματοποίησε ο ακτινοφυσικός του Ε.ΚΕ.Φ.Ε. «Δημόκριτος» Χαράλαμπος Καράκαλος. Ο Πράις υποστήριξε ότι η συσκευή αυτή θα μπορούσε να είχε κατασκευαστεί από τη Σχολή του Απολλωνίου στη Ρόδο. Τα συμπεράσματά του δεν έγιναν αποδεκτά από τους ειδικούς της εποχής, οι οποίοι πίστευαν ότι οι Αρχαίοι Έλληνες είχαν το θεωρητικό υπόβαθρο αλλά όχι και την απαιτούμενη πρακτική τεχνολογία για μια τέτοια κατασκευή.
Η μελέτη αυτή όμως συνεχίζεται και σήμερα από Άγγλους και Έλληνες ειδικούς των Πανεπιστημίων του Κάρντιφ, των Αθηνών, της Θεσσαλονίκης, του Εθνικού Αρχαιολογικού Μουσείου και του Μορφωτικού Ιδρύματος Εθνικής Τραπέζης, σε μια διαπανεπιστημιακή ομάδα. Η σύγχρονη έρευνα υποστηρίζεται από την τελευταία τεχνολογία με τη βοήθεια μεγάλων εταιρειών, με πρωτοποριακά προγράμματα ψηφιακής απεικόνισης και έναν ειδικό τομογράφο, ο οποίος κατασκευάστηκε ειδικά για την έρευνα του μηχανισμού των Αντικυθήρων. Τα αποτελέσματα την έρευνας επιβεβαίωσαν ότι ο μηχανισμός φέρει 30 οδοντωτούς τροχούς οι οποίοι περιστρέφονται γύρω από 10 άξονες. Η λειτουργία του μηχανισμού κατέληγε σε τουλάχιστον 5 καντράν, με έναν ή περισσότερους δείκτες για το καθένα. Με τη βοήθεια του τομογράφου έχουν διαβαστεί αρκετές από τις επιγραφές που υπήρχαν στις πλάκες και στους περιστρεφόμενους δίσκους, οι οποίες εμπεριέχουν αστρονομικούς και μηχανικούς όρους, και έχουν χαρακτηριστεί από τους ειδικούς ως ένα είδος “εγχειριδίου χρήσης” του οργάνου.
Ο μηχανισμός αυτός έδινε, με βεβαιότητα, τη θέση του ήλιου και της σελήνης καθώς και τις φάσεις της. Προβλέπει ακόμη και σήμερα σωστά τις εκλείψεις ηλίου και σελήνης βασιζόμενος στον κύκλο του Σάρου. Δείκτες όπως των ρολογιών, σε κυκλικές και ελικοειδείς κλίμακες δείχνουν την ημερομηνίας σε δύο ημερολόγια, ένα ελληνικό (Ηπειρώτικο, Κορινθιακό Δωρικό) βασισμένο στον 19 ετών Μετωνικό κύκλο, ο οποίος αναπτύχθηκε από τον Μέτωνα τον Αθηναίο την εποχή του Σωκράτη και το οποίο σήμερα προσδιορίζει πότε έχουμε το Πάσχα, και ένα “αιγυπτιακό”, που είναι ουσιαστικά αυτό που αργότερα ονομάσθηκε Ιουλιανό ημερολόγιο και το οποίο ήταν και το κοινό “επιστημονικό” ημερολόγιο της ελληνιστικής, πτολεμαϊκής εποχής και χρησιμοποιείται και σήμερα από τους αστρονόμους και το που είναι αυτό που ονομάζουμε “παλαιό ημερολόγιο”.
Οι παλαιότερες απόψεις που έχουν παρουσιασθεί (κυρίως πριν από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο) για πιθανές χρήσεις με το όργανο αυτό είναι: αστρολάβος, ή δρομόμετρο, ή αναφορικό ρολόι, ή πλανητάριο, ή αστρονομικό ναυτικό ρολόι ή πλοογνώμονας της αρχαιότητας. Όλες αυτές οι χρήσεις δεν είναι αμοιβαία αποκλειόμενες.
Ο φημισμένος εξερευνητής πάντως του βυθού, Ζακ Ιβ Κουστώ επισκέφθηκε την περιοχή το 1976 για να γυρίσει ένα ντοκιμαντέρ και επέστρεψε στην επιφάνεια με αναρίθμητους θησαυρούς. Από τότε η περιοχή παραμένει αδρανής, υπό την αιγίδα του υπουργείου Πολιτισμού για σχεδόν 40 χρόνια.
Ερευνητές με τη βοήθεια των Lego ανακατασκευάσαν τον μηχανισμό, δείτε πως, στο παρακάτω βίντεο
Επιστροφή στα Αντικύθηρα
Μετά από 38 χρόνια από την τελευταία έρευνα του διάσημου Γάλλου εξερευνητή Ζακ Υβ Κουστώ, ξεκίνησαν νέες έρευνες (στις 15 Σεπτεμβρίου 2014) με ονομασία “Επιστροφή στα Αντικύθηρα” για το ναυάγιο, τον μηχανισμό και άλλα πολύτιμα αντικείμενα από το ναυάγιο . Οι ομάδα των επιστημών είναι εξοπλισμένη με την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Δύτες με μπουκάλες όπου “ανακυκλώνουν” τον αέρα, με αποτέλεσμα να μένουν στον βυθό για περίπου 1 ώρα, αυτόνομο υποβρύχιο όχημα που κάνει χαρτογράφηση του βυθού, στολή-υποβρύχιο (exosuit από την εταιρία Hublot) που:
- Επιτρέπει στους δύτες να παραμείνουν αρκετή ώρα σε μεγάλο βάθος, το οποίο φτάνει ακόμα και τα 300 μέτρα.
- Δίνει τη δυνατότητα άμεσης επιστροφής στην επιφάνεια χωρίς την υποχρέωση στάσεων, καθώς δεν χρειάζεται αποσυμπίεση.
- Προσφέρει εξαιρετική επιδεξιότητα και ευελιξία για την εκτέλεση λεπτής εργασίας.
- Η στολή μοιάζει με εκείνες των αστροναυτών και καθελκύεται/ανελκύεται μονάχα με γερανό. Έχει προωθητήρες που βοηθούν την πλοήγησή της από τον χειριστή, ειδικά πετάλια στα πόδια του δύτη, με τα οποία εκείνος ρυθμίζει την κατεύθυνση, ρομποτικά χέρια με τσιμπίδα, ειδικά φώτα, κάμερα και ενδοεπικοινωνία.
Η ερευνητική ομάδα εντόπισε και ανέλκυσε:
- Ένα χάλκινο συμπαγές δόρυ με σαυρωτήρα, το οποίο προέρχεται από χάλκινο ή και μαρμάρινο άγαλμα.
- Ένα χάλκινο δακτύλιο, προσαρμοσμένο σε χάλκινο καρφί, ο οποίος σώζει στο στέλεχός του συσσωμάτωμα, το οποίο ενδέχεται να περιλαμβάνει ξύλο του ίδιου του πλοίου όπου ήταν προσηλωμένος.
- Ένα δειγματοληπτικά μικρό τμήμα φύλλου μολύβδου, το οποίο προέρχεται από τη μολύβδινη επένδυση των υφάλων του αρχαίου σκάφους.
- Μολύβδινος στύπος άγκυρας του σκάφους που είχε εντοπιστεί το 2013 και άλλα επιφανειακά ευρήματα, μεταξύ των οποίων ένας δακτύλιος και μία χάλκινη απόληξη στηρίγματος κλίνης, καθώς και μία σχεδόν ακέραιη λάγυνος.
Η έρευνα αυτή συνεχίζεται
