Από τη σύνταξη
Οι νερόμυλοι που στέκουν στα χωριά της Ικαρίας ακόμα, και σε μερικές περιπτώσεις έχουν αξιοποιηθεί ως πολιτιστικό αγαθό του εκάστοτε χωριού, είναι απομεινάρια μιας εποχής, όπου η ανάγκη για επιβίωση σε συνδυασμό με την ανθρώπινη σοφία, έδωσαν για μεγάλη χρονική περίοδο την πρώτη ύλη παρασκευής ψωμιού το αλεύρι.
Οι μαρτυρίες των ανθρώπων που πρόλαβαν την εποχή όπου λειτουργόυσαν οι νερόμυλοι, περιγράφουν τη μεγάλη διαφορά στην ποιότητα και τη γεύση του ψωμιού σε σχέση με τη σημερινή. Στην Ικαρία, το νησί που είναι πλούσιο σε υδατοπτώσεις, λόγω του εκτεταμένου ορεινού όγκου και των μεγάλων υψομετρικών κλίσεων, η δυναμική ενέργεια του νερού ήταν και είναι απόλυτα αξιοποιήσιμη από τα παλαιά χρόνια. Σήμερα για παράδειγμα η ΔΕΗ με το υβριδικό έργο ΝΑΕΡΑΣ αξιοποιεί αυτές τις υδατοπτώσεις για να δώσει ρεύμα στο νησί μας, και στο εγγύς μέλλον και στη Σάμο, όταν ολοκληρωθεί η διασύνδεση.
Αυτό οι παλαιοί Ικαριώτες το γνώριζαν για αυτό τα χωριά απέκτησαν αρκετά μεγάλο αριθμό νερόμυλων σε σχέση με το μέγεθος πάντα του νησιού. Κτίσματα λιτά, αφού οι Ικαριώτες της εποχής δεν ήταν οικονομικά τόσο πλουσιοι, αλλά κτισμένα με μεγάλη μαστοριά και μεράκι δίπλα σε ποτάμια και ρεματιές, που είναι γεμάτο το νησί μας. Η εναρμόνιση των μύλων με το συνήθως μαγευτικό λόγω βλάστησης τοπίο είναι καταπληκτική. Η χρήση υλικών(πέτρες, ξύλα κ.λ.π.) κατά κανόνα από τον γύρω χώρο δείχνει και το σεβασμό στο περιβάλλον, που είχαν οι Ικαριώτες. Η μεγάλη αντίθεση με τη σημερινή κατάσταση θα πρέπει να μας προβληματίσει ιδιαίτερα.
Σήμερα πλέον δεν υπάρχει ούτε ένας νερόμυλος σε λειτουργία, αφού το ηλεκτρικό ρέυμα και οι σύγχρονοι τρόποι δημιουργίας του ψωμιού αντικατέστησαν το χρονοβόρο τρόπο λειτουργία των νερόμυλων. Η λειτουργία ωστόσ μερικών νερόμυλων κράτησε μέχρι και τη δεκαετία του ’50 σύμφωνα με μαρτυρίες παλαιοτέρων. Ωστόσο μια ομάδα ανθρώπων που δεν θέλει να χαθει η παράδοση, κάνει προσπάθεια διάσωσης αυτού του πολύτιμου πολιτισμικού αγαθού. Μια από αευτές τις ομάδες είναι και τα μέλη του συλλόγου του Νερόμυλου του Άρη Ποταμού, που συλλέξαμε και πολλές πληροφορίες για το συγκεκριμένο άρθρο.
Μυλωνάδες πια στην Ικαρία δεν υπάρχουν αλλά η ιστορία τους είναι συνδεδεμένη με πολλές ιστορικές στιγμές του τόπου μας. Για παράδειγμα οι εξόριστοι της Ικαρίας είχαν συστήσει την Ο.Σ.Π.Ε. (οργάνωση συμβίωσης πολιτικών εξορίστων ), που έφερναν σιτάρι και το άλεθαν στους μύλους. Το προϊόν των μύλων έσωσε πολλών ανθρώπων τις ζωές. Στην Ικαριώτικη ιστορία έχει καταγραφεί ότι έζησαν τις δύσκολες εποχές, όσοι είχαν λάδι, έστω και ελάχιστο και τροποτινά μπορούσαν να προμηθευτούν έστω και ελάχιστο άρτο, που προέρχονταν από το αλεύρι που παράγονταν στους νερόμυλους.
Σύμφωνα μάλιστα με μαρτυρίες στην κατοχή οι άνρωποι άλεθαν και λουμπίνια (ποώδες φυτό, πικρό που μοιάζει με κουκί), αφού πρώτα τα γλύκαιναν στο νερό και τα ξέραιναν. Οι μύλοι που λειτούρησαν την δεκαετία του 40 και του 50, λειτούργησαν κατά κύριο λόγο με τη συμβολή των εξόριστων, που έδωσαν όσο περίεργο και να φαίνεται πνοή σε πολλά χωριά, που έφταναν μέχρι και 4000 κατοίκους σε πολλές περιπτώσεις, προφανώς κανείς δεν θέλει σήμερα να υπάρξουν ξανά εξόριστοι για τα πολιτικά τους φρονήματα, η εποχή είναι διαφορετική αλλά η αλήθεια είναι ότι η Ικαρία γέμισε κόσμο, που κατά ομολογία των ίδιων των εξορίστων, περνούσε καλύτερα από ότι σε άλλα μέρη. Οι κάτοικοι του νησιού μας ανεξαρτήτως πολιτικής απόχρωσης βοήθησαν και βοηθήθηκαν από αυτούς τους ανθρώπους.
Οι νερόμυλοι είναι πολιτιστικό αγαθό, όπως και άλλα πολλά πράγματα, το οποίο πρέπει να διασώσουμε και να αναδείξουμε. Είναι ντροπή για παράδειγμα που στο χωριό Περδίκι, εδώ και πάρα πολλά χρόνια δεν λειτουργεί το μουσείο, που έφτιαξε ένας Ηπειρώτης, ο Ζούλας, που δεν είναι πια στη ζωή, και το έφτιαξε μαζεύοντας διάφορα αντικείμενα μεγάλης αξίας από τα χαλάσματα και τα σπίτια των Περδικιωτών. Αυτό το μουσείο ανήκει σήμερα στον Δήμο Ικαρίας και εδώ και πολλά χρόνια, από την εποχή των κονοτήτων, δεν έχει δώσει κανένας σημασία προκειμένου να επαναλειτουργήσει. Σε κάθε χωριό υπάρχουν πολιτιστικά μνημεία και αντικείμενα που πρέπει να διασωθούν και πέρα από κάποιες πολύ σημαντικές ατομικές αλλά και συλλογικές ενέργειες, που συνήθως είναι αυτοχρηματοδοτούμενες, δεν έχει γίνει κάτι από τους κατά καιρούς ανώτερους άρχοντες του νησιού μας.
Ελπίζουμε ότι στα μυαλά των ανθρώπων θα βρεθεί η αξία του πολιτισμού γιατί στα μυαλά των κυβερνήσεων εαν κρίνουμε από τα τσιμέντα και τους νόμους που δανείζουν για 50 χρόνια αρχαιότητες μάλλον μόνο το κέρδος ενδιαφέρει
