Οδός δραχμής

Από τη σύνταξη

Για τους ονειροπόλους του εθνικού νομίσματος της χώρας μας ανήμερα της επετείου εισόδου της Χώρας μας στο Ευρώ το 2002 τους επιφυλάζουμε μια μικρή έκπληξη. Κάπου εκεί στην πανεπιστημιούπολη του Ζωγράφου βγαίνοντας προς την Κατεχάκη. υπάρχει ένα μικρό δρομάκι με μοναδική ιστορική αξία, ονομάζεται οδός δραχμής.

Η οδός δραχμής είναι η μοναδική με αυτό το όνομα στην Ελλάδα. Σε αυτό τον δρόμο όμως καταγράφεται η ιστορία αιώνων της Ελληνικής ιστορίας και σε αυτούς που μπαίνει το δίλημμα Ευρώ ή δραχμή στον τοίχο της πολιτικής τους συνείδησης η οδό δραχμής αποκτά ιστορική αξία,αν και αν και στην πραγματικότητα πρόκειται για έναν μικρό δρόμο, δεν παύει να φέρει την μοναδικότητά της.

Δραχμή το εθνικό μας νόμισμα μέχρι το 2002

Ήταν η εποχή που μπήκαμε στο συμβόλαιο του ΕΥΡΩ και της ΟΝΕ αλλά μέχρι τότε αποτελούσε το πιο ισχυρό νόμισμα των Βαλκανίων και απαριθμούσε πολλούς αιώνες ύπαρξης στον αρχαίο και στον σύγχονο κόσμο. Πάμε να δούμε την ιστορική αξία της δραχμούλας μας που απεικονίζεται στην οδό αυτή και σε ένα μνημείο κάπου στην πλατεία κοτζιά.

Η δραχμή καταρχήν και η ιστορική αξία της ενυπάρχει στο νομισματικό μουσείο στην οδό Ακαδημίας (οικία Σλήμαν) αλλά η ιστορία της έχει συνδεθεί με τον Ελληνισμό.

Η λέξη δραχμή προέρχεται από το ρήμα δράττω, που σημαίνει αρπάζω (> δράττομαι = πιάνω σφικτά). Στην αρχαιότητα, μία δραχμή ήταν ίση προς έξι οβολούς, νόμισμα το οποίο στην παλαιότερη μορφή του είχε σχήμα σιδερένιας ράβδου. Το πάχος του ήταν τόσο, ώστε η χούφτα ενός ανδρικού χεριού να μπορεί να πιάσει έξι από αυτούς. Έτσι εκ του δράττω (όσους οβολούς μπορούσε να αδράξει η παλάμη) προκύπτει η λέξη δραχμή.

Για αιώνες η δραχμή ήταν ένα από τα νομίσματα του νομισματικού συστήματος του αρχαίου ελληνικού κόσμου, αφού αρκετές πόλεις-κράτη εξέδωσαν νομίσματα με το όνομα αυτό με πιο γνωστά το αργυρό δίδραχμο του Φείδωνα, το Αθηναϊκό τετράδραχμο και το τετράδραχμο του Μεγάλου Αλεξάνδρου.

Παρόλο που δεν υπήρχε ενιαία τυποποίηση σε όλο τον ελληνικό κόσμο για το βάρος (δηλαδή μία αθηναϊκή δραχμή είχε διαφορετικό βάρος από την δραχμή άλλων πόλεων), μία δραχμή είχε την εξής σταθερή σχέση με τα άλλα νομίσματα-βάρη της ίδιας πόλης κράτους:

1 δραχμή = 6 οβολοί
2 δραχμές = 1 στατήρας
100 δραχμές = 1 μνα
6000 δραχμές = 1 τάλαντο

Το αθηναϊκό τετράδραχμο μάλιστα αποτέλεσε το πλέον διαδεδομένο νόμισμα την περίοδο της ακμής της Αθήνας τον 5ο αιώνα π.Χ. έως και την εποχή του Μεγάλου Αλεξάνδρου, οπότε επικράτησαν τα Μακεδονικά νομίσματα. Γινόταν δεκτό στις συναλλαγές σε όλο τον ελληνικό κόσμο, ακόμα και στις πόλεις εκείνες οι οποίες δεν κρατούσαν φιλική στάση προς την Αθήνα. Στη μία όψη του απεικονιζόταν η Αθηνά και στην άλλη το σύμβολο της πόλης των Αθηνών, η γλαύκα (κουκουβάγια). Το νόμισμα αυτό ήταν πιο γνωστό απλώς ως Αθηναϊκή γλαύκα. Αιώνες αργότερα η γλαύκα βέβαια του Αθηναϊκού τετράδραχμου απεικονίζεται και πάλι στην ελληνική εθνική όψη του κέρματος του ενός ευρώ.

Με τις κατακτήσεις του Μεγάλου Αλεξάνδρου ο όρος δραχμή διαδόθηκε και εκτός του ελληνικού κόσμου. Ο μύθος που δημιουργήθηκε γύρω από το όνομα του μεγάλου στρατηλάτη ήταν παράγοντας ο οποίος συντέλεσε ώστε να κοπούν δραχμές που να τον απεικονίζουν από τους επιγόνους του αλλά και και από άλλους ηγεμόνες πολύ μετά τον θάνατο του.

Η δραχμή που για αιώνες επικράτησε να χρησιμοποιείται σε ένα τόσο μεγάλο μέρος του κόσμου άρχισε να εκλείπει σταδιακά ως νόμισμα μετά τις ρωμαϊκές κατακτήσεις και την επικράτηση του δηναρίου ως νομισματικής μονάδας. Παρόλα αυτά υπήρξαν και υπάρχουν ακόμα νομίσματα τα οποία έχουν ως ρίζα τη λέξη δραχμή, όπως είναι το ντραμ της Αρμενίας, το ντιρχάμ του Μαρόκου ή το ντιρχάμ των Ηνωμένων Αραβικών Εμιράτων.

Παρά την κατάργησή της ως νομίσματος, η λέξη “δραχμή” συνέχισε να χρησιμοποιείται στον Ελληνικό χώρο και άλλα μέρη της Ευρώπης από την πρώτη Βυζαντινή εποχή έως και σήμερα είτε ως μονάδα βάρους, ενίοτε υποδιαιρούμενη σε “γράμματα” ή ως νόμισμα. Κάποτε η δραχμή ήταν γνωστή και ως “δραμή“ από όπου πιθανότατα προέρχεται το “δράμι” αλλά και ευρωπαϊκές μονάδες βάρους όπως το drahm ή dram .

Η  Σύγχρονη δραχμή

Η πρώτη νομισματική μεταρρύθμιση γίνεται λίγο μετά την άνοδο στο θρόνο του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας και την άφιξη του στο Ναύπλιο στις 25 Ιανουαρίου 1833. Με Βασιλικό διάταγμα της 8ης Φεβρουαρίου1833 «περί ρυθμίσεως του νομισματικού συστήματος», η δραχμή αντικαθιστά τον φοίνικα, νόμισμα που επιχείρησε να καθιερώσει ο Ιωάννης Καποδίστριας το 1828. Η νέα νομισματική μονάδα του σύγχρονου Ελληνικού κράτους υποδιαιρείται σε 100 λεπτά. Από τότε και αδιάλειπτα μέχρι τις 28 Φεβρουαρίου 2002, η δραχμή ήταν η μόνη νομισματική μονάδα του σύγχρονου Ελληνικού κράτους.

Η καθιέρωση της δραχμής το 1833 αποτέλεσε μια αναβίωση του ξεχασμένου μέχρι τότε νομίσματος και ήταν ακόμα μια προσπάθεια της ελληνικής πολιτείας να συνδέσει το νεοσύστατο ελληνικό κράτος με τον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό.

Το νέο αυτό νόμισμα είχε βάρος 4,477 γραμμάρια από τα οποία τα 4,029 γραμμάρια ήταν καθαρό ασήμι και τα 0,448 χαλκός. Η ισοτιμία της δραχμής ορίστηκε στα 0,895 του γαλλικού χρυσού φράγκου. Οι πρώτες δραχμές μάλιστα και οι υποδιαιρέσεις τους κόπηκαν στη Βαυαρία από μήτρες που κατασκεύασε στο Μόναχο ο Κόνραντ Λάνγκε, μετέπειτα διευθυντής του Ελληνικού Βασιλικού Νομισματοκοπείου. Παρόλο που το βασιλικό διάταγμα έχει ημερομηνία 8 Φεβρουάριου 1833, στην πρώτη δραχμή αναγράφεται το έτος 1832, το έτος δηλαδή ανόδου στο θρόνο του Όθωνα ως βασιλιά της Ελλάδας.

Το νέο ελληνικό νόμισμα ήταν διμεταλλικό (χρυσά και αργυρά νομίσματα), αλλά στην πράξη κυκλοφόρησαν ελάχιστα μόνο χρυσά νομίσματα τα οποία είναι και ανάρπαστα από τους συλλέκτες σήμερα. Τον Αύγουστο του 1833 απαγορεύτηκε ρητά η αποδοχή τουρκικών νομισμάτων από τα δημόσια ταμεία σε μια προσπάθεια να επιβληθεί το νέο νόμισμα.

Στις 30 Μαρτίου του 1841, μετά από πολυετείς προσπάθειες, ιδρύθηκε η Εθνική Τράπεζα της Ελλάδος, στην οποία παραχωρήθηκε και το προνόμιο της έκδοσης χαρτονομισμάτων, το οποίο και διατήρησε έως το 1927, οπότε και ιδρύθηκε η Τράπεζα της Ελλάδος. Πρώτος διευθυντής της Εθνικής Τράπεζας ήταν ο Γεώργιος Σταύρου, του οποίου το πορτραίτο εμφανίζεται στην κύρια όψη όλων των χαρτονομισμάτων που εξέδωσε η τράπεζα. Επίσης στην ίδια όψη και έως το 1923 εικονίζεται και ο βασιλικός θυρεός.

Toν Απρίλιο του 1867 η Ελλάδα υπογράφει συμφωνία με τη Λατινική Νομισματική Ένωση, ώστε η δραχμή να ακολουθήσει τους κανόνες ισοτιμιών της ένωσης. Όμως λόγω των πολέμων και της οικονομικής κρίσης που ακολούθησε, η δραχμή δεν κατάφερε να προσχωρήσει στην ένωση πριν από το 1910. Αποτέλεσμα της ένταξης αυτής ήταν το γεγονός ότι η δραχμή εξισώθηκε με τα άλλα νομίσματα τηε Ένωσης, όπως το γαλλικό φράγκο. Σε πολλές εκδόσεις των χαρτονομισμάτων της Εθνικής Τράπεζας η ονομαστική αξία στην πίσω πλευρά του γραμματίου αναγραφόταν στα γαλλικά francs. Πιθανόν για τον λόγο αυτό, τουλάχιστον μέχρι τις δεκαετίες του 70-80, η δραχμή αποκαλούνταν από τον λαό και φράγκο (πχ τα κέρματα των 2 δραχμών αποκαλούνταν δίφραγκα).

Κατά την περίοδο του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου η δραχμή γνωρίζει την μεγαλύτερη απαξίωση στην ιστορία της κάτω από την πίεση της οικονομικής κατάρρευσης της Ελλάδας και του υπερπληθωρισμού που δημιουργήθηκε λόγω των συνθηκών της εποχής.Τυπώθηκαν χαρτονομίσματα με ονομαστική αξία ακόμα και δισεκατομμυρίων δραχμών, των οποίων η ανταλλακτική αξία ήταν μηδαμινή.

Το 1944 εκδόθηκε το μεγαλύτερο σε ονομαστική αξία χαρτονόμισμα που κυκλοφόρησε ποτέ στην Ελλάδα. Είχε ονομαστική αξία 100 δισεκατομμυρίων δραχμών, όμως ήταν παντελώς ανυπόληπτο και η ουσιαστική του αξία σχεδόν μηδαμινή. Επρόκειτο για την τελική φάση της κατοχικής οικονομικής κατάρρευσης.

Σε σημερινές τιμές και με βάση τη χρυσή λίρα Αγγλίας, η πραγματική αξία του δεν θα πρέπει να ξεπερνούσε τα σημερινά 10 λεπτά του ευρώ. Αποτέλεσμα ήταν να αποσυρθεί λίγες μέρες μετά την κυκλοφορία του.

Μετά την απελευθέρωση της Ελλάδας, έγιναν δύο νομισματικές μεταρρυθμίσεις έτσι, ώστε η Ελλάδα να αποκτήσει και πάλι ένα σταθερό νόμισμα. Τον Νοέμβριο του 1944 με την πρώτη μετακατοχική νομισματική μεταρρύθμιση η παλιά και υποτιμημένη δραχμή αντικαταστήθηκε με μια νέα με ισοτιμία που ορίστηκε σε 50.000.000.000 παλιές δραχμές για καθεμία νέα.

Η νέα δραχμή διατηρήθηκε μία δεκαετία έως το 1954, οπότε με τη δεύτερη μετακατοχική μεταρρύθμιση αντικαταστήθηκε ξανά με μία νεότερη με αναλογία 1000 δραχμές προς μία νέα. Σύμφωνα με το σύστημα ισοτιμιών Μπρέτον Γουντς, στο οποίο είχε ήδη προσχωρήσει η δραχμή από το 1953, το νέο νόμισμα συνδέθηκε με το δολάριο ΗΠΑ με σταθερή ισοτιμία 30 δραχμές προς ένα δολλάριο. Το 1973, το σύστημα του Μπρέτον Γουντς καταργήθηκε και η συναλλαγματική ισοτιμία των δυο νομισμάτων έπαψε να είναι σταθερή.

Την 1η Ιανουαρίου 2001 υιοθετήθηκε το ευρώ ως λογιστική μορφή παράλληλα προς τη δραχμή. Την 1η Ιανουαρίου 2002 εισήχθη επίσημα το ευρώ σε κυκλοφορία ως νόμισμα παράλληλα προς τη δραχμή ως την 1η Μαρτίου, οπότε και η ελληνική δραχμή έπαψε να αποτελεί νόμιμο χρήμα στην Ελλάδα.

Νομισματικές κατηγορίες και περίοδοι

Για την καλύτερη μελέτη της νομισματικής ιστορίας της σύγχρονης Ελλάδας έχει επιστημονικά καθιερωθεί να τα διακρίνουμε και να τα μελετάμε δύο μεγάλες κατηγορίες:

• Τα μεταλλικά νομίσματα
• Τα χαρτονομίσματα

Τα μεταλλικά νομίσματα 

Τα νομίσματα κατατάσσονται σε κατηγορίες ανάλογα με το ποιος ήταν ο ανώτατος άρχοντας της εποχής ή από την εκάστοτε πολιτική κατάσταση. Έτσι προκύπτουν οι παρακάτω κατηγορίες:

1. Ιονικό Κράτος (1801 – 1862)
2. Κυβερνήτης Ιωάννης Καποδίστριας (1828 – 1832)
3. Βασιλιάς Όθων (1832 – 1862)
4. Βασιλιάς Γεώργιος Α’ (1863 – 1913) & Κρητική Πολιτεία (1896 – 1906)
5. Βασιλιάς Κωνσταντίνος Α’ (1913 – 1917 και 1920 – 1922)
6. Βασιλιάς Γεώργιος Β’ (1922 – 1923 και 1935 – 1947)
7. B’ Ελληνική Δημοκρατία (1924 – 1935)
8. Βασιλιάς Παύλος (1947 – 1964)
9. Βασιλιάς Κωνσταντίνος Β’ (1964 – 1970)
10. Δικτατορική περίοδος (1967 – 1974)
11. Γ’ Ελληνική Δημοκρατία (1976 – 2001)

Εκτός από την περίοδο του Ιωάννη Καποδίστρια (1828 – 1832) όπου νόμισμα τις Ελλάδας ήταν ο φοίνικας, την περίοδο του ευρώ από το 2002 και μετά και την ειδική περίπτωση του Ιονικού κράτους, σε όλες τις άλλες περιόδους και για 170 συναπτά έτη κυκλοφόρησε η δραχμή. Νόμισμα με το όνομα δραχμή κυκλοφόρησε και στην Κρητική Πολιτεία, η οποία για ένα μικρό χρονικό διάστημα αποτέλεσε ξεχωριστή πολιτειακή οντότητα.

Αντικατάσταση της δραχμής από το ευρώ

Την 1η Ιανουαρίου του 2002 η δραχμή αντικαταστάθηκε από το Ευρώ, την κοινή νομισματική μονάδα των κρατών – μελών της Ευρωζώνης με ισοτιμία 1 ευρώ = 340,750 δραχμές. Έως τις 28 Φεβρουαρίου 2002, κυκλοφορούσαν παράλληλα δραχμές και ευρώ, ενώ από την 1η Μαρτίου 2002 μόνο ευρώ. Η περίοδος αντικατάστασης των δραχμών σε ευρώ από την Τράπεζα της Ελλάδας έληξε για τα κέρματα την 1η Μαρτίου 2004 και για χαρτονομίσματα την 1η Μαρτίου 2012.

Συγκεκριμένα η αξία των νομισμάτων την εποχή της αντικατάστασης με το ευρώ είχε ως εξής:
1 Δραχμή = 0,293 λεπτά

2 Δραχμές = 0,587 λεπτά

5 Δραχμές = 1,47 λεπτά

10 Δραχμές = 2,93 λεπτά

20 Δραχμές = 5,87 λεπτά

50 Δραχμές = 14,67 λεπτά

100 Δραχμές = 29,35 λεπτά

500 Δραχμές = 1,47 Ευρώ

Ενώ η αξία των χαρτονομισμάτων την ίδια εποχή είχε ως εξής:

100 Δραχμές = 29,35 λεπτά

200 Δραχμές = 58,69 λεπτά

500 Δραχμές = 1,47 Ευρώ

1.000 Δραχμές = 2,93 Ευρώ

5.000 Δραχμές = 14,67 Ευρώ

10.000 Δραχμές = 29,35 Ευρώ

Για όσους ενδιαφέρονται να δουν περαιτέρω στοιχεία για τη μετάβαση από τη δραχμή στο Ευρώ ας μπουν στην τράπεζα της Ελλάδος, για όσους βέβαια αναπολούν την δραχμή, δεν έχουν παρά να κοιτάξουν επίσης στην τράπεζα της Ελλάδος. Σήμερα κλείσαμε 19 χρόνια στο Ευρώ και βέβαια πολλοί θα αναρρωτηθούν εαν άλλαξε κάτι προς το καλύτερο για τη χώρα μας, οι απαντήσεις μοιραία πάνε στην πολιτική.