Γράφει ο Στέφανος Καραπέτης
Κομμουνιστές-δεξιοί-αριστεροί μη κομμουνιστές και όλες οι δυνάμεις αναγνωρίζουν το γεγονός ως κάτι που άλλαξε τον κόσμο που ζούμε. Αναγνωρίζουν το γεγονός ως κάτι που αναγέννησε τις κοινωνίες. Το τι επακολούθησε και βέβαια τα γεγονότα που συνέβησαν και στην Ελλάδα, που έγινε επίκεντρο λόγω του εμφυλίου, είναι μια άλλη συζήτηση και έχει πολλές και διαφορετικές οπτικές. Ωστόσο όσο και αν ακούγεται αναχρονιστικό, φιλοκομμουνιστικό κ.τ.λ, για όσους είναι αντίθετοι στον κομμουνισμό, η Οκτωβριανή επανάσταση είναι εκεί να μας θυμίζει ότι ο άνθρωπος μπορεί με αίμα και αγώνα πάντα να κάνει τον κόσμο καλύτερο, να κάνει τα όνειρά του πραγματικότητα. Το όνειρο των ανθρώπων της εποχής εκείνης ήταν εκείνος ο άλλος κόσμος χωρίς αφεντικά και με δύναμη σε αυτά που ονομάστηκαν αργότερα Σοβιέτ, τα εργατικά συνδικάτα της Ρωσίας. Αυτά έπαιρναν τις αποφάσεις και αυτά βέβαια επωμίζονταν και τα λάθη. 104 χρόνια ωστόσο από την ιστορική στιγμή τα μηνύματα παραμένουν επίκαιρα και πάνω σε αυτές τις βάσεις θα κινηθεί η εξιστόρηση των γεγονότων, αλλά και τα αποτελέσματα με όσο πιο συνοπτικό τρόπο γίνεται, προκειμένου ο καθένας που θα διαβάσει αυτό το κείμενο, να βγάλει τα δικά του συμπεράσματα και για τον συγγραφέα αλλά και για το γεγονός.
Η αρχή του νέου κόσμου και τα πρόσωπα
Καταρχήν για να διευκρινίσουμε γιατί ενώ μιλάμε για Οκτωβριανή επανάσταση, τα κύρια γεγονότα ξεκινούν τον Νοέμβριο, θα πρέπει να τονίσουμε ότι με το παλαιό ημερολόγιο που εκείνη την εποχή ίσχυε και στην Ελλλάδα η 7η Νοεμβρίου ήταν η 25η Οκτωβρίου του 1917. Άρα τότε ήταν Οκτώβριος ενώ με το σημερινό ημερολόγιο είναι Νοέμβριος. Ο Νέος κόσμος όμως, όπως τον ονομάζω εγώ δεν ξεκίνησε στα Οκτωβριανά και δεν ξεκίνησε στη Ρωσία, απλά εκεί εξελίχθηκε. Το πρώτο μεγάλο γεγονός ξεκίνησε στη Γαλλία τον Μάρτιο του 1871, όπου εκεί πλέον διαχωρίστηκαν τόσο οι ιδεολογικές προσεγγίσεις (αριστερά-κέντρο-δεξιά) όσο και οι τάξεις (Εργατική-μεσαία-αστική κ.τ.λ) στην πράξη, μια και που νωρίτερα ένας Γερμανός, ο Καρλ Μαρξ, θεμελίωσε σε θεωρητικό επίπεδο την ιδέα του Κομμουνισμού. Στη Ρωσία τα γεγονότα ξεκίνησαν από τον Λένιν και τους ομοιδεάτες του κάπου το 1895.
Ο Λένιν αναγκάστηκε να εγκαταλείψει την Ρωσία στις 16 Ιουλίου του 1900 λόγω των διωγμών που επέστη από την Τσαρική αστυνομία και κάπου εκεί ξεκίνησε το μεγάλο ταξίδι σε διάφορες ευρωπαίκες πρωτεύουσες μέσα από τις διώξεις και τις μυστικές συναντήσεις με τους συντρόφους του. Την περίοδο του 1900-1902 έζησε στο Μόναχο, από εεκί πήγε στο Λονδίνο για να μετακινηθεί στη Γενεύη το 1903.Ο Λένιν έγινε πρόεδρος του Ρωσικού Σοσιαλδημοκρατικού κόμματος το 1903 και υπήρξε ο ηγέτης και τη πρώτης επανάστασης του 1905, που απέτυχε για πολλούς λόγους, που έχουν αναλύσει ιστορικοί σε όλο τον κόσμο. Ο Λένιν μετά την αποτυχία μετακόμισε στη Φινλανδία. Συνέχισε να ταξιδεύει στην Ευρώπη και συμμετείχε σε πολλά σοσιαλιστικά συνέδρια και δραστηριότητες, συμπεριλαμβανομένης της Διάσκεψης του Τσίμμερβαλντ το 1915. Όταν η Ινέσσα Αρμάντ εγκατέλειψε τη Ρωσία και εγκαταστάθηκε στο Παρίσι, συνάντησε το Λένιν και άλλους εξόριστους μπολσεβίκους και εξελίχθηκε σε άμεση συνεργάτιδά του.
Τον Απρίλιο του 1917 επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη από την Ελβετία μετά την πτώση του τσάρου Νικόλαου Β΄. Χιλιάδες οπαδοί του Λένιν, μεταξύ αυτών ένοπλοι στρατιώτες και ναύτες, τον περίμεναν στο σιδηροδρομικό σταθμό της Φινλανδίας, στην Αγία Πετρούπολη, προς τους οποίους μίλησε ανεβασμένος σε τεθωρακισμένο όχημα. Την επομένη ο Λένιν παρουσίασε σε συγκέντρωση των μπολσεβίκων τις περιβόητες «Θέσεις του Απρίλη». Ήταν το πρόγραμμα της κομμουνιστικής εξέγερσης ανατροπής της Προσωρινής Κυβέρνησης, με σύνθημα “Όλη η εξουσία στα σοβιέτ!¨.
Τον Ιούλιο της ίδιας χρονιάς η Προσωρινή Κυβέρνηση, η οποία είχε αναρριχηθεί στην εξουσία μετά την εξέγερση του Φεβρουαρίου του 1917, έβγαλε για τελευταία φορά το Λένιν στην παρανομία. Ο Λένιν έφυγε στη Φινλανδία. Στις 7 Οκτωβρίου όμως επέστρεψε στην Αγία Πετρούπολη, πεπεισμένος ότι είχε φτάσει η ώρα της επανάστασης ενάντια στην Προσωρινή κυβέρνηση του Κερένσκι. Οι ιδέες του για τη διακυβέρνηση εκφράστηκαν στο δοκίμιό του «Κράτος και επανάσταση», όπου απαίτησε μια νέα μορφή διακυβέρνησης βασισμένη στα συμβούλια των εργαζομένων, τα Σοβιέτ.
Έχει υποστηριχτεί ότι ο Λένιν έφθασε στην Πετρούπολη από την Ελβετία με τη βοήθεια της Γερμανικής Αυτοκρατορίας. Αυτόπτες μάρτυρες φέρεται να επιβεβαιώνουν πως μεταφέρθηκε με σφραγισμένο τραίνο το οποίο κατά τη διαδρομή συνοδευόταν από Γερμανούς στρατιώτες. Ο Κάιζερ πίστευε ότι ο Λένιν θα παρέλυε το ρωσικό στρατό μέσω της επανάστασης και έτσι θα τελείωνε ο πόλεμος στο Ανατολικό Μέτωπο. Φαίνεται ότι τον θεώρησε μόνο ως πρόσκαιρη μορφή που θα έχανε τη δύναμή του σύντομα.
Η αρχή της επανάστασης και η νίκη
Στις 25 Σεπτεμβρίου του 1917 ο Κερένσκι προσπάθησε να ανακτήσει την αριστερή του στήριξη με τη διαμόρφωση ενός νέου συνασπισμού που περιελάμβανε περισσότερους Μενσεβίκους και Σοσιαλεπαναστάτες. Έχοντας όμως οι Μπολσεβίκοι στη διάθεσή τους ένοπλη πολιτοφυλακή 25.000 ατόμων και ελέγχοντας τα Σοβιέτ η εξουσία του Κερένσκι έμοιαζε ετοιμόρροπη. Οι Μπολσεβίκοι χρησιμοποίησαν ως έδρα τους το ίδρυμα Σμόλνι. Το μοναστικό οικοτροφείο θηλέων έγινε έδρα του Σοβιέτ της Πετρούπολης.
Στις 10 Οκτωβρίου ο Λένιν έπεισε την Κεντρική Επιτροπή του Κόμματος των μπολσεβίκων να υιοθετήσει απόφαση υπέρ της ένοπλης εξέγερσης. Πιεζόμενος από την αριστοκρατία και τους βιομήχανους ο Αλέξανδρος Κερένσκι πείστηκε να ληφθούν αποφασιστικά μέτρα. Στις 22 Οκτωβρίου διέταξε τη σύλληψη της μπολσεβικικής στρατιωτικής επαναστατικής Επιτροπής. Την επόμενη ημέρα έκλεισε τις μπολσεβικικές εφημερίδες και έκοψε τα τηλέφωνα στο ίδρυμα Σμόλνι.
Ο Λέων Τρότσκι πρότεινε τη συντριβή της Προσωρινής κυβέρνησης. Ο Λένιν συμφώνησε, και το βράδυ της 24ης Οκτωβρίου του 1917 δόθηκαν οι σχετικές διαταγές. Οι Μπολσεβίκοι άρχισαν να καταλαμβάνουν τους σιδηροδρομικούς σταθμούς, την τηλεφωνική υπηρεσία και την κρατική τράπεζα. Τη νύχτα της 25ης Οκτωβρίου (7 Νοεμβρίου με το νέος) οι ερυθρές φρουρές περικύκλωσαν τα Χειμερινά Ανάκτορα, έδρα της Προσωρινής Κυβέρνησης. Μέσα ήταν το μεγαλύτερο μέρος της κυβέρνησης της χώρας, αν και ο Κερένσκι είχε κατορθώσει να δραπετεύσει.
Τα χειμερινά ανάκτορα τα υπερασπίστηκαν οι Κοζάκοι, μερικοί αξιωματικοί και το Τάγμα Γυναικών. Στις 9 μ.μ. κανονιοβολισμοί από το φρούριο Πέτρου και Παύλου είχαν ως αποτέλεσμα να πάρει φωτιά το παλάτι. Έγιναν ελάχιστες ζημιές αλλά αυτή η πράξη έπεισε τους περισσότερους από εκείνους που υπερασπίζονταν το κτίριο να παραδοθούν. Οι επαναστάτες καθοδηγούμενοι από το Βλαντίμιρ Αντόνοφ-Οβσέγενκο εισήλθαν στα ανάκτορα και συνέλαβαν τους περισσότερους υπουργούς της Προσωρινής Κυβέρνησης.
Στις 26 Οκτωβρίου 1917, το πανρωσικό συνέδριο των Σοβιέτ παρέδωσε την εξουσία στο Συμβούλιο των Λαϊκών Επιτρόπων. Ο Λένιν εξελέγη πρόεδρος του Συμβουλίου ενώ σ΄ αυτό περιλαμβάνονταν ο Λέων Τρότσκι (εξωτερικές υποθέσεις), ο Αλεξέι Ρίκωφ (εσωτερικές υποθέσεις), ο Ανατόλι Λουνατσάρσκι (εκπαίδευση), η Αλεξάνδρα Κολλοντάι (κοινωνική πρόνοια), ο Φέλιξ Ντζερζίνσκι (εσωτερικές υποθέσεις), ο Ιωσήφ Στάλιν (μειονότητες), ο Πετέρις Στούτσκα (δικαιοσύνη) και ο Βλαντίμιρ Αντόνοφ-Οβσέγενκο (στρατιωτικές υποθέσεις). Την ίδια ημέρα, η νέα σοβιετική ηγεσία υιοθέτησε το «Διάταγμα για την Ειρήνη» με τη Γερμανία. Έγινε δεκτό με ενθουσιασμό από τους Ρώσους στρατιώτες στο μέτωπο, καθώς το Δεκέμβριο έγινε ανακωχή.
Σαν πρόεδρος του Συμβουλίου των Επιτρόπων του Λαού ο Λένιν κατήργησε την ατομική ιδιοκτησία στη γη και άρχισε τη διανομή της στους αγρότες. Οι τράπεζες εθνικοποιήθηκαν και εισήχθη ο έλεγχος της παραγωγής στα εργοστάσια. Κατήργησε τη Συντακτική Συνέλευση του 1918 και κήρυξε παράνομα πολλά πολιτικά κόμματα όπως το Δημοκρατικό Κόμμα των Καντέτ, τους Μενσεβίκους και τους Σοσιαλεπαναστάτες.
Ο Λένιν επίσης προχώρησε σε αποστράτευση και ανήγγειλε ότι προγραμμάτιζε να συνάψει ανακωχή με τη Γερμανία. Το Δεκέμβριο του 1917 ο Λέων Τρότσκι οδήγησε τη ρωσική αντιπροσωπεία στο Μπρεστ-Λιτόφσκ όπου θα διαπραγματευόταν με τους αντιπροσώπους της Γερμανίας και της Αυστρίας. Ο Τρότσκι ανέλαβε το δύσκολο στόχο να βγάλει τη Ρωσία από τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο χωρίς να παραχωρήσει εδάφη στις Κεντρικές δυνάμεις. Με την υιοθέτηση μιας τακτικής καθυστερήσεων ήλπιζε ότι η επανάσταση θα επεκτεινόταν από τη Ρωσία στη Γερμανία και την Αυστροουγγαρία προτού υπογράψει τη συνθήκη.
Μετά από εννέα εβδομάδες διαπραγματεύσεων χωρίς να καταλήξουν σε συμφωνία, ο γερμανικός στρατός διατάχτηκε να επαναλάβει την προέλασή του στο ρωσικό έδαφος. Στις 3 Μαρτίου 1918, με τα γερμανικά στρατεύματα να κινούνται προς την Πετρούπολη, ο Λένιν διέταξε τον Τρότσκι να δεχτεί τους όρους των Κεντρικών δυνάμεων. Η Συνθήκη του Μπρεστ – Λιτόφσκ ανάγκασε τους Ρώσους να παραδώσουν την Ουκρανία, τη Φινλανδία, τις Βαλτικές χώρες, τον Καύκασο και την Πολωνία.
Η απόφαση της ανακωχής αύξησε τη λαϊκή αντίθεση προς τη Μπολσεβικική κυβέρνηση. Ο Λαβρ Κορνίλοφ οργάνωσε ένα στρατό εθελοντών. Κατά τη διάρκεια των επόμενων μηνών διάφορες ομάδες που αντιτάσσονταν στο σοβιετικό καθεστώς ένωσαν τις δυνάμεις τους. Οι ένοπλοι που πάλεψαν ενάντια στον Κόκκινο Στρατό κατά τη διάρκεια του Εμφυλίου πολέμου ονομάστηκαν Λευκοί. Ο Λευκός Στρατός περιελάμβανε διάφορες ετερόκλητες ομάδες. Τους «Καντέτ», οι οποίοι επιθυμούσαν να συνεχίσουν τον πόλεμο ενάντια στις Κεντρικές δυνάμεις. Τους Μενσεβίκους και Σοσιαλεπαναστάτες που αντιτάχθηκαν στη δικτατορική πολιτική του νέου καθεστώτος, όπως την έλεγαν, ενώ υπήρχαν και Γαιοκτήμονες που είχαν χάσει τα κτήματά τους καθώς και ιδιοκτήτες εργοστασίων που εθνικοποιήθηκαν. Στον λευκό στρατό υπήρχαν αφοσιωμένα μέλη της Ρωσικής ορθόδοξης εκκλησίας οι οποίοι αντιτάχθηκαν στον κυβερνητικό αθεϊσμό και βασιλόφρονες που προσδοκούσαν να αποκαταστήσουν τη μοναρχία.
Ο λευκός στρατός είχε πρόσκαιρη επιτυχία στην Ουκρανία όπου οι Μπολσεβίκοι δεν ήταν λαοφιλείς. Η κύρια αντίσταση προήλθε από το Νέστορ Μαχνό, ηγέτη ενός σώματος αναρχικών της περιοχής. Οι Λέων Τρότσκι και Βλαντίμιρ Αντόνοφ-Οβσέγενκο ανέλαβαν την ηγεσία του Κόκκινου Στρατού και βαθμιαία απέκτησαν τον έλεγχο της Ουκρανίας. Μέχρι το Φεβρουάριο, του 1918 οι Λευκοί δεν κατείχαν καμία σημαντική περιοχή στη Ρωσία αλλά ο εμφύλιος διήρκεσε έως τα τέλη του 1920. Ήταν η δύσκολη αρχή του νέου κόσμου.
Η πολιτική του Λένιν κατά τη διάρκεια του εμφυλίου πολέμου δημιούργησε κοινωνική αναστάτωση και οδήγησε σε ταραχές, απεργίες και διαδηλώσεις. Μετά από την εξέγερση της Κροστάνδης εισήγαγε τη νέα οικονομική πολιτική (ΝΕΠ). Οι αγρότες είχαν την άδεια να πωλούν τα προϊόντα τους στην ελεύθερη αγορά και να απασχολούν άτομα ως εργάτες. Οι αγρότες που επέκτειναν το μέγεθος των αγροκτημάτων τους έγιναν γνωστοί ως Κουλάκοι. Τα εργοστάσια που απασχολούσαν λιγότερο από είκοσι άτομα μπορούσαν να τα απαιτήσουν πίσω οι προηγούμενοι ιδιοκτήτες τους.
Η ίδρυση της Κομμουνιστικής διεθνούς και η μετά Λένιν εποχή
Το Μάρτιο του 1919, ο Λένιν και άλλοι μπολσεβίκοι ηγέτες από όλο τον κόσμο συναντήθηκαν και ίδρυσαν την Κομμουνιστική Διεθνή. Τα μέλη της Κομμουνιστικής Διεθνούς, συμπεριλαμβανομένου του Λένιν και των Μπολσεβίκων, διέκοψαν τις επαφές τους με το ευρύτερο σοσιαλιστικό κίνημα. Από εκείνο το σημείο και μετά, θα ήταν γνωστοί ως κομμουνιστές. Στη Ρωσία, το μπολσεβικικό κόμμα μετονομάστηκε σε «Ρωσικό Κομμουνιστικό Κόμμα», το οποίο οδήγησε στο Κ.Κ.Σ.Ε.
Ο Λένιν έφυγε από τη ζωή στις 21 Ιανουαρίου του 1924. Ο ηγέτης της Σοβιετικής επανάστασης είχε αφήσει την δική του πολιτική διαθήκη. Στις 18 Μαΐου του 1924 η Κρούπσκαγια παρέδωσε σε κλειστούς φακέλους στην Κεντρική Επιτροπή του κόμματος την πολιτική διαθήκη του Λένιν. Η επιστολή διαβάστηκε στα μέλη της ΚΕ χω΄ρις όμως κανένα σχόλιο ή κριτική. Στο συνέδριο εκίνο υπήρχαν δυο μεγάλες αντιμαχόμενες δυνάμεις, από τη μια ο τρότσκι και από την άλλη ο Στάλιν. Επικράτησε ο Στάλιν, όπου ανέλαβε την διακυβέρνηση της ΕΣΣΔ το 1922 και ολοκλήρωσε την πορεία του ως ηγέτης της ΕΣΣΔ το 1953 με τον θάνατό του.
Ο Στάλιν παρά την σκληρή πολιτική που επέβαλλε, κατάφερε να κάνει την ΕΣΣΔ μια από τις δυο ηγέτιδες δυνάμεις του κόσμου, ήταν ο άνθρωπος που κέρδισε τους Ναζί στον δεύτερο παγκόσμιο πόλεμο, όπου αν δεν υπήρξε το αίμα των Ρώσων στρατιωτών η πορεία αυτού του πολέμου θα ήταν διαφορετική. Η Σοβιετική ένωση διαλύθηκε το 1991 αλλά ακόμα και σήμερα υπάρχουν πολλοί που αναπολούν το Σοβιετικό καθεστώς, μέσα και έξω από αυτές τις χώρες. Προφανώς το χέρι της αντίδρασης προσπαθεί να μειώσει αυτές τις φωνές, για αυτό δεν είναι και τυχαίο ότι τα Κομμουνιστικά κόμματα έχουν βγει στην παρανομία. Φοβούνται την λαϊκή αντίδραση και κυρίως την ανατροπή του καπιταλισμού, καλώς ή κακός θα το δείξει η ιστορία. Μιλάνε οι καπιταλιστές συχνά για φαντάσματα προηγουμένων αιώνων ωστόσο αν δει κανείς το πως έχουν μετατρέψει τον καπιταλισμό σήμερα, και μιλάμε για τον νεοφιλελευθερισμό, όπου όλα δίδονται στους ιδιώτες και στο μεγάλο κεφάλαιο, η κομμουνιστική επανάσταση όχι μόνο δεν είναι φάντασμα, αλλά μάλλον θα γίνει και απαραίτητη κάποια στιγμή στην επερχόμενη ιστορία.
Συμπεράσματα
Αν και περιμένω αντιδράσεις σφόδρες για αυτό το κείμενο, προσπάθησα επιγραμματικά να δώσω μια προσέγγιση των γεγονότων της Οκτωβριανής επανάστασης. Δεν έβαλα κανένα κομματικό πρώσυμο και δεν απέκρυψα γεγονότα, μπορεί να μην τα ανέφερα, ωστόσο τους βασικούς σταθμούς τους ανέλυσα. Η Κόκκινη επανάσταση στη Ρωσία, τα γεγονότα που ακολούθησαν και όσα προηγήθηκαν, εμπένεουν ακόμα και σήμερα πολλούς ανθρώπους γιατί θέλουν έστω και μικρές νίκες να τις πετυχαίνουν. Το άρθρο είναι αφιερωμένο σε αυτούς που πετύχαν έστω και αυτές τις μικρές νίκες, όπως τους υπαλλήλους της Efood ή τους εργάτες της Cosco. Όσο για τα οποιαδήποτε σχόλια εαν είναι καλοπροαίρετα θα απαντηθούν, για τα υπόλοιπα, δημοκρατία έχουμε όπως θα κρίνουν, κρίνονται και αυτοί που θα τα γράψουν.
