Ο Ανδρόνικος Χαϊτάς (1894 – 1938) ήταν Έλληνας ποντιακής καταγωγής, ηγετικό στέλεχος του ΣΕΚΕ, του ΚΚΕ και Γραμματέας της ΚΕ του ΚΚΕ την περίοδο 1927-1931(4ος Κατά σειρά). Μετά την απόδραση του από τις φυλακές Συγγρού, το 1931, κατέφυγε στη Σοβιετική Ένωση, όπου τα ίχνη του χάνονται. Πιθανώς να έπεσε θύμα κατά τη διάρκεια των σταλινικών εκκαθαρίσεων (1936-1938).
Η βιογραφία του
Γεννιέται στο Σοχούμι της Γεωργίας το 1894. Παίρνει μέρος στην Οκτωβριανή Επανάσταση και γίνεται μέλος του κόμματος των Μπολσεβίκων, όντας 23 χρονών. Αμέσως φοιτεί στην Κομματική Σχολή του Κομμουνιστικού Πανεπιστημίου Εργαζομένων της Ανατολής, γνωστότερη ως ΚΟΥΤΒ και το 1922 φτάνει στην Ελλάδα.
Η οικογένειά του, εγκαθίσταται στις Σέρρες, όμως ο ίδιος πηγαίνει στην Αθήνα για να φοιτήσει στη Νομική Σχολή, την οποία όμως, δεν θα ολοκληρώσει. Το 1923 γίνεται μέλος του ΣΕΚΕ, ενώ μετά την πτώση της δικτατορίας του Πάγκαλου, ηγείται μαζί με τον Κώστα Ευτυχιάδη της ομάδας στο κόμμα που είναι αφοσιωμένη στην Κομμουνιστική Διεθνή, ενάντια σε εκείνη τον Πουλιόπουλου – Γιατσόπουλου που επηρεάζονται από τον Τρότσκι. Η ομάδα Χάϊτα, επικρατεί στο 3ο τακτικό Συνέδριο του κόμματος και ο ίδιος αναλαμβάνει γραμματέας της Κεντρικής Επιτροπής.
Ο Χαϊτάς εκπροσωπεί το κόμμα στο Συνέδριο της Κομμουνιστικής Διεθνούς, όπου σύμφωνα με τα στοιχεία που δίνει, το κόμμα αριθμεί 2.291, από τα οποία το 54,9% είναι εργάτες, το 31,9% αγρότες και το 8,7% υπάλληλοι και εκπρόσωποι άλλων κοινωνικών στρωμάτων.
Και ενώ η διαγραφή Τροτσκιστών και Κεντριστών, δείχνει να τελειώνει την εσωκομματική κρίση, αντίθετα αυτή «φουντώνει». Η ομάδα του Χάϊτα, διασπάται, γεγονός που σηματοδοτεί την έναρξη της λεγόμενης «φραξιονιστικής πάλης χωρίς αρχές». Από την μια, βρίσκεται η ομάδα των Χάιτα – Ευτυχιάδη με το σύνθημα «πρώτα οργάνωση και ύστερα επανάσταση» και απέναντι εκείνη των Σιάντου-Θέου-Πυλιώτη που θέλει «την μετατροπή των αυθόρμητων λαϊκών κινητοποιήσεων σε γενική πολιτική απεργία».
Δίπλα σ’ αυτές και φυσικά ενάντια τους, δημιουργείται και μια ακόμη, η άποψη της οποίας ήταν μάλιστα κι αυτή που έγινε πραγματικότητα. Οι επικεφαλής της ομάδας αυτής, οι Κώστας Καραγιώργης, Άγις Βλάχος και Θέμελης, επιδίωκαν την παρέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς για την έξοδο του κόμματος από την κρίση.
Το ΚΚΕ βρίσκεται σε τραγική κατάσταση και σε μια από τις χειρότερες στιγμές της ιστορίας του, κατά την οποία θα χρειαστεί η ανοιχτή παρέμβαση της Κομμουνιστικής Διεθνούς για να ανταπεξέλθει. Αυτό αποδεικνύεται άλλωστε και από τους αριθμούς. Το 1930 το ΚΚΕ αριθμεί μόλις 1.500 μέλη. Στην Αθήνα, τα μέλη είναι μόνο 170 και στο μεγαλύτερο εργατικό κέντρο της χώρας, τον Πειραιά, μόλις 70. Σημαντικά μειωμένος εμφανίζεται και ο αριθμός των αναγνωστών του Ριζοσπάστη που από 3.000 το 1929 έχουν μειωθεί σε μόλις 1600 το 1930. Παραδόξως, προς την επίλυση θα σπρώξει τα πράγματα, η σύλληψη και φυλάκιση του Χαϊτά, μαζί με άλλα στελέχη του κόμματος από την κυβέρνηση Βενιζέλου, το 1930, με το περίφημο Ιδιώνυμο που είχε εισάγει στην νομοθεσία την προηγούμενη χρονιά.
Ο Χαϊτάς καταδικάζεται σε 3 χρόνια φυλάκιση και 1 χρόνο εκτοπισμό. Κλείνεται στις φυλακές Συγγρού, απ’ όπου θα αποδράσει τον Απρίλιο του 1931, μαζί με άλλα 8 στελέχη του ΚΚΕ και συγκεκριμένα τους Βασίλη Ασίκη, Λευτέρη Αποστόλου, Κώστα Ευτυχιάδη, Περικλή Καρασκόγια, Γιώργο Κολοζώφ, Μάρκο Μαρκοβίτη, Ορφέα Οικονομίδη και Μήτσο Παπαρήγα αλλά και τον δεκανέα της φρουράς καταφεύγοντας στη Σοβιετική Ένωση.
Αναφορά στην συγκεκριμένη απόδραση, γίνεται μάλιστα και στον πολυτραγουδισμένο «Μπεζεντάκο» του Πάνου Τζαβέλα, γραμμένο για μια άλλη απόδραση εκείνη του Μιχάλη Μπεζεντάκου, που καταδικάστηκε για την δολοφονία του αστυφύλακα Γυφτοδημόπουλου, που προσπάθησε να πυροβολήσει εναντίον διαδηλωτών.
Το τραγούδι αναφέρει χαρακτηριστικά:
Στ’ άχυρα ψάχνουνε
ψύλλους για να βρούνε
ζητούν τον ένατο
και τους οχτώ
Μ’ αυτοί είναι μακριά
εβίβα βρε παιδιά
ζήτω το Κόμμα μας
το εργατικό
Οι δραπέτες Χαϊτάς και Ευτυχιάδης, που βρέθηκαν στη Μόσχα, θα κληθούν να λογοδοτήσουν στην Εκτελεστική Επιτροπή της Κομμουνιστικής Διεθνούς για την φραξιονιστική πάλη, στην οποία είχαν πρωτοστατήσει, θα κριθούν ένοχοι και θα καθαιρεθούν από μέλη της ΚΕ του ΚΚΕ. Ο Χαϊτάς θα μείνει στη Σοβιετική Ένωση και θα γίνει καθηγητής Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο του Κούιμπισεφ, ενώ θα δραστηριοποιηθεί στους κόλπους της εκεί ποντιακής κοινότητας.
Τα ίχνη του από εκεί και πέρα χάνονται. Ο Νίκος Ζαχαριάδης, που θα τον διαδεχτεί, από τις φυλακές Κέρκυρας όπου βρίσκεται το 1939, φέρεται να μεταβιβάζει αίτημα προς την Κομιντέρν για αποστολή του Χαϊτά στην Ελλάδα, ώστε να ανασυγκροτήσει το κόμμα που έχει διαβρωθεί από την Ασφάλεια. Η ΚΕ όμως δεν θα μεταβιβάσει το αίτημα, καθώς έχει λάβει μήνυμα από το 1938 πως ο πρώην γραμματέας του κόμματος, συνεχίζει τη φραξιονιστική του δράση, είναι υπό διαγραφή.
Αρκετά χρόνια αργότερα και πάλι ο Νίκος Ζαχαριάδης, φέρεται να ζητά από τον Χαρίλαο Φλωράκη, την έρευνα για την τύχη των στελεχών του ΚΚΕ που χάθηκαν στη Σοβιετική Ένωση, με πρώτο όνομα στην λίστα, αυτό του Ανδρόνικου Χαϊτά.
Η 10η Ολομέλεια του ΚΚΕ τον Ιανουάριο του 1967, θα αποκαταστήσει ηθικά και κομματικά, 13 μέλη του ΚΚΕ, μεταξύ των οποίων και ο Ανδρόνικος Χαϊτάς.
Για τον θάνατό του υπάρχουν διάφορες εκδοχές, η επίσημη όμως δεν έχει βρεθεί μέχρι σήμερα. Σύμφωνα με την επικρατούσα εκδοχή η δράση του στην ΕΣΣΔ θα διακοπεί κατά τη διάρκεια των σταλινικών εκκαθαρίσεων με τη σύλληψή του, λόγω των φιλικά προσκείμενων στις θέσεις του Νικολάι Μπουχάριν απόψεών του. Εκτελέστηκε πιθανώς το 1938 με την κατηγορία του κατασκόπου της Ελλάδας και της αντισοβιετικής δράσης.
To άρθρο αυτό αποτελεί αφιέρωμα στη ζωή και στη δράση των ΓΓ του ΚΚΕ και φόρο τιμής στα 100 χρόνια του ΚΚΕ. Διαβάστε επίσης τη ζωή των υπολοίπων ΓΓ:
- Οι ΓΓ του ΣΕΚΕ (1918-1924)
- Παντελής Πουλιόπουλος (1924-1925)
- Λευτέρης Σταυρίδης (1925-1926)
- Παστιάς Γιατσόπουλος (1926-1927)
- Νίκος Ζαχαριάδης (1931-1936,1945-1956)
- Ανδρέας Τσίπας (1941)
- Γιώργης Σιάντος (1942-1945)
- Απόστολος Γκρόζος (1956)
- Κώστας Κολιγιάννης (1956-1972)
- Χαρίλαος Φλωράκης (1972-1989)
- Γρηγόρης Φαράκος (1989-1991)
- Αλέκα Παπαρήγα (1991-2013)
- Δημήτρης Κουτσούμπας (2013-)
