Γράφει Κοσμάς Κέφαλος
Δυο ξεχωριστές διεθνώς εορταστικές μέρες, τόσο διαφορετικές μεταξύ τους, μα και με τόσα στοιχεία κοινά, είναι η Παγκόσμια Ημέρα Αγκαλιάς που γιορτάστηκε άχαρα φέτος, λόγω της πανδημίας, στις 21 Ιανουαρίου και η Παγκόσμια Ημέρα Ενημέρωσης για την Κακοποίηση των Ηλικιωμένων που θα γιορταστεί από τον Οργανισμό Ηνωμένων Εθνών και από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας στις 15 Ιουνίου.
Η μέρα της αγκαλιάς μάς θυμίζει όσα πρέπει να κάνουμε και η μέρα κακοποίησης των ηλικιωμένων, όσα οφείλουμε να αποφύγουμε.
Βία, εκμετάλλευση, απομόνωση
Η κακομεταχείριση ηλικιωμένων εμφανίζεται με πολλές μορφές: Έχουν αναφερθεί τραυματισμοί, πλημμελής εφαρμογή θεραπευτικής αγωγής, κλείδωμα σε δωμάτιο, αρπαγή περιουσιακών στοιχείων, απαξιωτική συμπεριφορά, πρόκληση ψυχολογικών προβλημάτων.
Η κατάσταση χειροτέρεψε με την πανδημία. Ο άμεσος αντίκτυπος στην υγεία, ο φόβος, η υπέρμετρη ταλαιπωρία, η επερχόμενη φτώχια, οι διακρίσεις και η απομόνωση είναι καταστάσεις που βιώνει οδυνηρά ο ηλικιωμένος.
Ακόμα και πριν από το COVID-19, το ήμισυ των ηλικιωμένων σε ορισμένες αναπτυσσόμενες χώρες δεν είχαν πρόσβαση σε βασικές υπηρεσίες υγείας. Τώρα ο κίνδυνος για τη ζωή τους είναι αυξημένος, αφού έχουν να αντιμετωπίσουν διακρίσεις λόγω ηλικίας σε αποφάσεις σχετικά με ιατρική περίθαλψη και τις σωστικές θεραπείες.
Έρευνα το 2017 έδειξε ότι ένα στα έξι ηλικιωμένα άτομα υπέστησαν κακοποίηση. Η αδιαφορία προς τους ηλικιωμένους είναι μια κατάσταση που επιδεινώνεται. Από παιδί θυμάμαι τους μεγάλους να παραπονιούνται: «εμείς, βρε, τους γέρους τους αγαπούσαμε».
Ωστόσο η Ικαρία παραμένει όαση! Οι ηλικιωμένοι, μέχρι το οριστικό τους φευγιό, βρίσκονται μέσα στο σπίτι, όχι σαν ειλημμένη υποχρέωση, αλλά ως ισότιμα μέλη της οικογένειας.
Η πιο αυθόρμητη κίνηση από τη βρεφική ηλικία
Η ζεστή αγκαλιά της μάνας, το σφιχταγκάλιασμα του ζευγαριού, η χαρούμενη αγκαλιά του πανηγυρισμού, το πέσιμο στην αγκαλιά του ξενιτεμένου, η πονεμένη αγκαλιά του αποχωρισμού, η παρηγορητική αγκαλιά συμπαράστασης, η τρεμάμενη αγκαλιά του απεγνωσμένα ερωτευμένου, η τρυφερή αγκαλιά του κοριτσιού με το λούτρινο αρκουδάκι, η προστατευτική αγκαλιά με το τρομαγμένο ζώο, η φευγαλέα γλυκιά γεύση της αγκαλιάς στο όνειρο με τον άνθρωπο που λείπει, η άδεια αγκαλιά.
Τη σωματική επαφή την ξέρει ο άνθρωπος πριν ακόμα γεννηθεί. Το βρέφος έχει την ανάγκη της αγκαλιάς ως συνέχεια, καθώς και ως προϋπόθεση για καλύτερη ψυχική και νοητική υγεία. Η μητρική αγκαλιά δεν προκαλεί στο παιδί αδυναμία και εξάρτηση, αντιθέτως δημιουργεί αυτοπεποίθηση και καλή εικόνα του εαυτού του.
Όσο εμφανής πηγή χαράς και ευτυχίας είναι για τις πολύ μικρές ηλικίες τόσο μεγάλη είναι η ανάγκη του έφηβου για πολύ διακριτική την μητρική, όχι τόσο την πατρική, αγκαλιά.
Αργότερα η αγκαλιά με τον ερωτικό σύντροφο θα κάνει πιο όμορφη τη σεξουαλική επαφή, θα απομακρύνει το στρες, θα ισχυροποιήσει τη σχέση. Ασφαλώς η αγκαλιά δεν κάνει πάντα καλό: Όχι όταν δεν αγαπάς αυτόν που σε αγκαλιάζει, μα τον φοβάσαι…
Η αγκαλιά για τον ηλικιωμένο είναι φάρμακο. Διώχνει τη μοναξιά, βοηθάει σε περιπτώσεις της νόσου Αλτσχάιμερ, κάνει λιγότερη εύθραυστη την πνευματική και την ψυχική υγεία.
Διαχρονικά η αγκαλιά λειτουργεί σαν φυσική βιταμίνη, ενισχύοντας το ανοσοποιητικό και συμβάλει στο να παράγονται ενδορφίνες που απαλύνουν τον πόνο.
Η Αμερικανίδα ειδικός στην οικογενειακή θεραπεία Βιρτζίνια Σατίρ λέει ότι «χρειαζόμαστε 4 αγκαλιές την ημέρα για να επιβιώσουμε, 8 αγκαλιές την ημέρα για συντηρηθούμε και 12 για να αναπτυχθούμε».
Με την αγκαλιά «νιώθεις τους χτύπους της καρδιάς του, μα και τους δικούς σου που συγχρονίζονται σε έναν μοναδικό ρυθμό», γράφει η ψυχοθεραπεύτρια Μόνικα- Λεμονιά Αβαγιάννη. «Εκείνο το τύλιγμα των χεριών στο σώμα του άλλου, σαν ασπίδα προστασίας, σαν ξόρκι κάθε κακού, δημιουργεί ένα ποτάμι συναισθημάτων και από τις δύο πλευρές. Δυο σώματα που επικοινωνούν με τη γλώσσα της αγάπης, ενώνοντας έτσι κάθε ραγισμένο κομμάτι».
Η αγκαλιά σε ηρωικές στιγμές
Ο Καπετάν Νικηφόρος (Δημήτρης Δημητρίου) διηγείται την απελευθέρωση των κρατουμένων στις Φυλακές Λειβαδιάς, την νύχτα 5 προς 6 Μαρτίου 1943, με την αντάρτικη ομάδα του που ανήκε στον ΕΛΑΣ Παρνασσίδας. Είναι η στιγμή που μαζί με τον αδελφό του Σόλωνα απελευθερώνουν τον πατέρα τους: «Τον είδα, τίναξε μ’ ένα άγριο λαχτάρισμα το κεφάλι του, γύρισε με γουρλωμένα μάτια, με είδε που έφτανα απάνω του και βρέθηκε ολόστεγνα ορθός. Όρμησε ν’ αγκαλιαστούμε… ― Παιδί μου! – έκαμε και πνίγηκε στο στήθος μου, έβαλε τα κλάματα. Κι εγώ, “Πατέρα!” είπα και πνιγόμουν. Αγκαλιαστήκαμε σφιχτά-σφιχτά…».
Ο Αρίστος Καμαρινός, αξιωματικός του ΕΛΑΣ και του ΔΣΕ Πελοποννήσου γράφει: «Δεν περιγράφεται η χαρά και η συγκίνησή μας τη στιγμή που συναντήσαμε τον Γκιουζέλη. Αγκαλιαστήκαμε, φιληθήκαμε και δακρύσαμε».
Ο Μανώλης Γλέζος περιγράφει το κατέβασμα της σβάστικας από τον Ιερό Βράχο: «Κάποια στιγμή η σημαία πέφτει και μας κουκουλώνει. Αγκαλιαστήκαμε, φιληθήκαμε, χορέψαμε…».
Η αγκαλιά με τη μεταφορική έννοια στην ποίηση του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη για τον Αθανάσιο Διάκο: «“Όσοι είστε ακόμα ζωντανοί, ελάτε ολόγυρά μου!” / φωνάζει ο Διάκος, κι έρχονται… Δε μένουν παρά δέκα… / Ο ήλιος στέκει για να ιδεί. Κάθε στιγμή που φεύγει / τους έσφιγγε στενά στενά στην αγκαλιά του ο Χάρος».
Αγκαλιά εν μέσω καραντίνας
Στις 21 Ιανουαρίου ήταν η Παγκόσμια Ημέρα Αγκαλιάς. Φέτος τη γιορτάσαμε στην καραντίνα, όπου ακούγαμε συμβουλές του τύπου να μην αγκαλιαζόμαστε ή, όταν το κάνουμε, να κρατάμε την αναπνοή μας. Συνηθίσαμε φράσεις – κλισέ όπως «αγκαλιά με την τηλεόραση, το ίντερνετ, το βιβλίο», περιοριζόμαστε σε αντιαισθητικές αγκωνιές, δεχόμαστε διαφημιστικά μηνύματα για κουβέρτες που δίνουν την ψευδαίσθηση της αγκαλιάς, ζούμε με μια ατέλειωτη προσμονή.
Φθάσαμε να λαχταράμε ακόμα και τις βαρετές κοινωνικές αγκαλιές, νιώθουμε πως η αγκαλιά δεν είναι ένδειξη αδυναμίας, αλλά δυνατό όπλο συνύπαρξης, κατανοούμε καλύτερα το περίφημο: «Αγκαλιά είναι αυτό που τυλίγεις τα χέρια σου γύρω από το σώμα μου, αλλά κρατάς την ψυχή μου».
